104837

charakteryzują się zarazem względnie jednolitym charakterem oddziaływań na jednostkę. Ponadto, co ma istotne znaczenie, grupy te rozrastają się od wewnątrz (rodzina) a nie poprzez dokooptowywanie członków. To one właśnie "dostarczają" członków innym grupom społecznym.

Grupy formalne i grupy nieformalne, które wyróżniamy na podstawie występowania w grupach instytucji i kontroli społecznej sformalizowanej lub tylko instytucji i kontroli nieformalnych. Grupy formalne oparte są na sformalizowanej organizacji określonej prawem (statuty), regulujące dokładne działania swych członków i ustalające formalne zasady odpowiedzialności. Stąd też każda grupa wtórna jest zarazem grupą formalną. Grupy nieformalne są zazwyczaj małe (grupa koleżeńska, klika w grupie celowej a nawet mafia) i choć nie wytwarzają instytucji sformalizowanych mogą być oparte zarówno na stycznościach osobistych jak i rzeczowych. Stąd też mogą się one niekiedy bardzo szybko rozrastać. Grupy nieformalne należą obok grup pierwotnych do tego rodzaju zbiorowości, które stanowią istotną część życia społecznego, ponieważ zaspakajane są w ich obrębie nie tylko podstawowe potrzeby i dążenia jednostek ale również właśnie poprzez uczestnictwo w tych grupach jednostka uczy się sposobów zachowań ; kształtuje swoje postawy, aspiracje życiowe a więc kształtuje swoją osobowość.

-    Grupy celowe, określane też mianem zrzeszeń, które wyróżniamy ze względu na kryterium celu określanego bardzo wąsko. W szerokim sensie wszystkie zbiorowości społeczne a szczególnie grupy służą jakiemuś celowi, w tym również rodzina. Grupami celowymi nazywamy tylko takie grupy "(...) które zostały zorganizowane planowo dla realizacji jednego tylko celu lub jednej grupy celów i w których istnieje tylko więź sformalizowana ze względu na osiągnięcie tego celu..""⁴ Stąd też w grupach celowych (grupy sportowe, organizacje wychowawcze, partie polityczne, kliki, towarzystwa akcyjne, przedsiębiorstwa itp.), dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych Grupy celowe charakteryzują się też dużą różnorodnością. Najczęściej w ich obrębie wyróżnia się zrzeszenie jako grupy celowe powstające dobrowolnie (np. towarzystwo akcyjne) i mogące być rozwiązane decyzją ich członków oraz grupy celowe - przymusowe, w których członkostwo wynika z mocy prawa i przymusu i które istnieją niezależnie od woli ich członków (np.armia).

Każda grupa celowa wśród wielu cech charakterystycznych, których tutaj nie będziemy omawiać, posiada jedną niezmiernie istotną - rozbudowany system instytucji sformalizowanych i urządzeń zapewniających współpracę ludziom, którzy nie stykają się z sobą bezpośrednio i którzy są zainteresowani tylko tymi cechami innych członków, które przyczyniają się do osiągania zakładanych przez grupę celów. Grupy celowe posiadać zatem muszą specyficzny typ organizacji, mającej formalny charakter, określany mianem biurokracji. Biurokracja to sposób zarządzania i kierowania ludźmi, służący do osiągania celów określonych grup społecznych m.in. przedsiębiorstw. Sam termin "biurokracja" wprowadził M.Weber na oznaczenie organizacji władzy administracyjnej, która jest efektywna, zracjonalizowana i podporządkowana wyraźnie ustalonym regułom prawa. Wspomiany autor skontruował również "idealny typ" biurokracji, który należy traktować jako abstrakcyjny schemat organizacji biurokratycznej. Koncepcja biurokracji w wersji tutaj wspomnianej, rozwijana przez wiele innych autorów (m.in. M.Croziera, który skonstruował ciekawą koncepcję biurokratycznego błędnego koła), różni się oczywiście od potocznego znaczenia terminu "biurokracja", mającego wyłącznie pejoratywne (negatywne) znaczenie.

-    Grupy terytorialne, wyodrębnione na postawie stosunku do terytorium jak np. miasto czy wieś.

Klasy społeczne, wyróżniane na podstawie ich pozycji zajmowanej w społeczeństwie. Problematyka klas społecznych omówiona zostanie w kontekście struktury społecznej. Oczywiście możnaby przytoczyć tutaj wiele dalszych typologii. Te powyżej omówione