106165

Pojęcie jako sumaryczny opis wszystkich egzemplarzy będących desygnatami pojęcia.Cechy te różnią się w zakresie powszechności występowania u poszczególnych egzemplarzy, dlatego każdy egzemplarz posiada je jedynie z pewnym prawdopodobieństwem.

Zawiera mniej i bardziej typowe właściwości obiektów, a co za tym idzie, mniej lub bardziej typowe egzemplarze (wróbel vs kira).

Smith, Shoben, Rips (1973. 1974) po badaniu w paradygmacie podejmowania decyzji semantycznych, wykazali, że podjęcie decyzji co do przynależności obiektu do danej kategorii zależy od jego typowoścl.

Cechy definicyjne - tworzą rdzeń pojęcia, posiadają je wszystkie desygnaty pojęcia

Cechy charakterystyczne - reprezentatywne cechy egzemplarzy pojęcia, wskazują na typowość

obiektu, im jest ich więcej, tym bardziej typowy egzemplarz

Porównanie całościowe - I etap kategoryzacji - obejmuje wszystkie cechy kategoryzowanego obiektu oraz pojęcia, jeśli egzemplarz jest typowy - zostaje zaliczony do kategorii.

Porównanie szczegółowe - II etap kategoryzacji - dotyczy cech definicyjnych nadrzędnej kategorii, polega na ustaleniu proporcji posiadanych przez obiekt cech definicyjnych do cech mu brakujących. Wymaga czasu, ale pozwala na zaliczenie do danej kategorii nawet bardzo nietypowych egzemplarzy.

Przestrzeń semantyczna reprezentacji pojęciowej - pojedyncze desygnaty pojęcia można wpisać w układ dwóch podstawowych wymiarów.

Krytyka:

•    Zestaw cech prawdopodobnych niekoniecznie tworzy spójną kategorię pojęciową. Dwie bliskie kategorie mogą mieć ten sam zestaw cech definicyjnych, a różnić się cechami charakterystycznymi.

•    Nie można zdefiniować przez zestaw cech o dużym stopniu typowości - brak symetrii w zakresie cech kategorii i cech egzemplarzy, (egz - poj/ poj-egz)

c) Teorie prototypów (Rosch. 1973)

Pionowy i poziomy wymiar reprezentacji pojęciowej

Wymiar pionowy (dot. Stopnia ogólności pojęcia) ma wg Rosch trzy poziomy:

a)    poziom nadrzędny - pojęcia odzwierciedlane przez niewielką liczbę cech. Kategorie ogólne charakteryzują się dużą inkluzywnością.

b)    Poziom podstawowy - najpowszechniej używany, pojęcia z tego poziomu są wymieniane przez nas spontanicznie. Zawiera większą liczbę cech charakteryzujących pojęcie. Egzemplarze tego poziomu są najszybciej identyfikowane.

c)    Poziom podrzędny - pojęcia specyficzne, szczegółowe, o dużej liczbie charakteryzujących je cech. Trudniej je zidentyfikować, ale łatwiejsze w opamiętywaniu metodą rozpoznawania.

Wymiar poziomy dotyczy desygnatów pojęcia znajdującego się na poziomie wyższym. Desygnaty te różnią się typowością. Najbardziej typowy, reprezentatywny egzemplarzy to prototyp.

Koncepcja prototypów zakłada, że pojęcia nabywane są w procesie doświadczania egzemplarzy. Najefektywniej nabywa się pojęcie, jeśli zaczyna się od prototypu (wymiar poziomy) kategorii pojęciowej z poziomu podstawowego (wymiar pionowy).

- Prototyp jako ..czysty" lub „najlepszy" desygnat.

Problemy z klasyfikacją na skali typowości. Prototypy wspólne dla badanych z tej samej populacji, ale mogą się różnić kulturowo (wróbel vs drozd), jak również płciowo (spódnica vs spodnie).

Prototyp może być:

• Najbardziej typowym egzemplarzem, najbardziej podobnym do pozostałych desygnatów kategorii i najmniej podobnym do desygnatów innych kategorii - podobieństwo rodzinne (Rosch)