scandjvutmp13901

273

Chrześcijaństwo, zgodne w tej mierze z lilozoliją (1) wysławia bóstwo jako równe dla wszystkich ludzi, a Seneka mówi, ze jesteśmy wszyscy na ziemi mniej więcej jedni drugich sługami.

.Nazwa niewolników serri u Rzymian pochodzi od wojennych brańców niby zachowywanych (sertus od sertare); nazywano ich także mancipium (</u<isi mann capti) ręką ujęci (2). Tak więc początek niewoli między ludźmi pochodzi z wojennej niewoli. Pismo S. wywodzi ją od Nemroda; Abraham miał wielu niewolników; Hebrajczycy stali się niewolnikami Egipcyjan, a handel niewolnikami był tak pospolity, iż Józef sprzedany został przez swych braci.

U Greków i innych nad morzem śródziemnym zamieszkałych narodów rozboje morskie były zawsze głównym sposobem dostania niewolników; w sławnej wojnie trojańskiej zyskano ich mnóstwo i sprzedawano ich w Cyprze i Egipcie, (irecy każdego cudzoziemca nazywali barbarzyńcem i albo go za niewolnika uważali, albo przynajmniej godnym niewoli sądzili; dla tego takowy handel był u nich w zwyczaju; widzimy w komedyi Arystofaua kupców tessalskich sprzedających swych niewolników. Nic nie było surowszego nad niewolą ilotów spartańskich, kiedy tymczasem stan niewolników w Atenach bywał częstokroć szczęśliwszy od stanu obywateli w innych krajach, za świadectwem Demostenesa.

Podboje rzymskie niezmiernie pomnożyły liczbę niewolników w tein ogromnem państwie, bo Rzymianie jakby uwzięli się ujarzmić cały świat: dla tego zmuszeni byli postanowić nader surowe prawa na utrzymanie w uległości swych niewolników; karali ich śmiercią, według upodobania, czynili sobie igraszkę z życiem ludzkiem. Stąd owe straszne bunty i owe wojny niewolników', które za Spartaka upadkiem groziły państwu.

lin bogatsze i bardziej zepsute są zbytkiem narody, tern więcej miewają niewolników i okrutniej obchodzą się z niemi; tak samo dzieje się częstokroć u ludów zdobywczych, tak było u Spartanów, u Rzymian, a z pomiędzy nowożytnych u Anglików (3). Przeciwnie

(1)    Seneka, \LVI1. Stroi sunt_t imo homines; seroi sunt, imo conbubernalet; servi sunt, imo amici; seroi sunt, imo conseroi-

(2)    Jurt gentium serui nostri sunt qui ab hostibus cetpiuntur; mówi Justynij&n.

(3)    Najswobodniej rządzone ludy w Europie najsurowiej obchodzą się ze swemi nie-