108255

Tematy, motywy, gatunki. Określ komparatystyczne znaczenie tych zjawisk.

Tematy, motywy wędrują w przestrzeni i w czasie - byli o tym przekonani m.in. przedstawiciele szkoły francuskiej. Żadne dzieło wg nich nie jest pure et hermetiąue (czyste, zamknięte). Te inspiracje, źródła dzieł literackich, ich wpisywanie się w gatunek, wypełnianie pewnego schematu gatunkowego lub przełamywanie go(wierność tradycji, pierwowzorom bądź innowacja) można, a wręcz trzeba według komparatystów badać. Jest to jedno z zajęć komparatystów, a od zauważenia powtarzania się tematów, motywów, gatunków w historii literatury w ogóle bierze swój początek komparatystyka (szczególnie ta bliska „wpływologii”).

Na podstawie 'Tematy czy motywy” R. Trousson

MOTYW - tło, szerokie pojęcie określające bądź pewną postawę - na przykład - bądź też pewną podstawową nieosobową sytuację, której aktorzy nie zostali jeszcze zindywidualizowani - na przykład sytuację mężczyzny między dwiema kobietami, konfliktu między ojcem a synem, sytuację kobiety porzuconej itd. Są to sytuacje określone, ale pozostające w stadium pojęć ogólnych, koncepcji. Motyw, element nieliteracki, ale wyznaczający pewne zasadnicze postawy i sytuacje, jest tworzywem literatury.

TEMAT - szczególny przejaw jakiegoś motywu, jego indywidualne ujęcie (wynik przejścia od tego, co ogólne, do konkretnego szczegółu). Temat staje się przedmiotem literatury, ponieważ istnieje tylko wtedy, gdy motyw znalazł wyraz w jakimś utworze literackim.

-    zawsze wiąże się z jakimiś postaciami

-    jest skonkretyzowany w czasie i przestrzeni

Np. motyw zdradzonej i porzuconej kobiety indywidualizuje się w temacie Madei.

Niektóre motywy nie wyklarowują się nigdy do tego stopnia, by stać się tematami, ale zatrzymują się na pewnym etapie ewolucji, który można nazwać etapem typu (np. motyw skąpstwa prowadzi do typu skąpca realizowanego przez kilka postaci, który to typ nie doprowadził do powstania tradycji literackiej utrwalonej w jednej postaci, bo mamy w literaturze różne odosobnione wcielenia skąpstwa).

Niektóre motywy są źródłem kilku tematów: motyw kobiety porzuconej - temat: Medea, Dydona, Ariadna; bunt - Antygona, Kain i Abel

-    zindywidualizowane motywy dają początek pewnej tradycji literackiej

-    tradycja literacka obciąża temat i nie pozwala, by zlał się całkowicie z innym tematem, nawet w twórczości tego samego autora

-    komparatystyczne spojrzenie na literaturę jako całość o stu różnych obliczach jednego

-    motywy bada się w komparatystyce na płaszczyźnie synchronicznej lub diachronicznej