108390

Psychospołeczny wymiar starzenia się i starości.

Główną kategorią opisu sytuacji społecznej człowieka w okresie późnej dorosłości jest pojęcie „strata" albo koszty starzenia się. Zdarzenia o charakterze straty wzbudzają silne negatywne emocje, a jeśli dotyczą wartości związanych z codziennym żydem jednostki i do tego występują łącznie, stają się zdarzeniami kiytycznymi - kryzysogennymi. Jako takie zmuszają jednostkę do zmiany dotychczasowych ustosunkowań wobec rzeczywistości, przewartościowania celów, zmiany stylu żyda, nierzadko do przyjęda nowej koncepcji czy filozofii żyda, a więc do nowej adaptacji. Kryzys przełomu dorosłość/starość dotyka każdego, kto przekracza próg starości, nie wszyscy jednak zdają sobie z tego sprawę. Według Levinsona , większość osób ma świadomość kryzysu, natomiast A. Graber twierdzi, że tylko 27-50% osób zauważa go, a zaledwie 5% osób jest świadomych psychologicznych kosztów starzenia się.

Zdarzenia krytyczne w starości

Najczęściej występujące w późnej dorosłości zdarzenia krytyczne to:

1.    utrata zdrowia, kondycji i atrakcyjności fizycznej

2. utrata bliskich osób

3.    utrata statusu społecznego i ekonomicznego

4.    utrata poczucia przydatności i prestiżu

5.    zbliżająca się perspektywa śmierci

Na utratę atrakcyjnośd fizycznej wpływają: deformacja kształtów ciała, bmzdowatość i pomarszczenie skóry, wyostrzenie rysów twarzy, „rozwodnienie" oczu, sztywność ruchów, tremor dłoni i głowy, itp. Cechy te składają się, m.in. na stereotyp człowieka starego jako brzydkiego, niesprawnego, posępnego, i ostatecznie obniżają jego samoocenę, wpływając tą drogą na relacje z innymi ludźmi.

Utrata bliskich osób to drugi fakt krytyczny w starości. Osoby stare, częściej niż młode, doświadczają wdowieństwa, utraty długoletnich przyjaciół, częściej też padają ofiarą konfliktów rodzinnych, wskutek czego czują się osamotnione, pozbawione oparcia, zagrożone. Wdowieństwo dotyczy szczególnie kobiet. W Polsce np. ponad połowa kobiet po 65 r.ż. to wdowy, przy czym 30% z nich mieszka samotnio. Ow dowiali mężczyźni, znacznie częściej niż kobiety, zawierają związek małżeński . Kolejnym krytycznym zdarzeniem w okresie późnej dorosłości jest utrata dotychczasowego statusu zawodowego oraz materialnego wskutek przejścia na emeryturę. Jak wynika z badań socjologicznych, moment ten, częściej niż to się na ogół wydaje, stanowi dramatyczne przeżycie, zmusza do zmiany trybu żyda, zagospodarowania czasu wolnego, ogranicza kontakty z ludźmi i pogarsza warunki materialne. Najważniejszą konsekwencją emerytury jest jednak utrata poczucia znaczenia, prestiżu oraz wzrost poczucia bezużyteczności. Sposób pełnienia takich ról, jak byrie dziadkiem, emerytem, rodzicem dorosłych dzied i wiele innych uległo na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wręcz spektakularnym zmianom. Najpoważniejsza wiąże się z instytucjonalizacją życia ludzi starych. Pobyt w domu opieki zapewnia godziwe warunki życia, opiekę medyczną, bezpieczeństwo, rodzi jednak nowe problemy.

Krytyczne zdarzenia związane z kryzysem starości zawsze są dla jednostki wyzwaniem, źródłem nowych, trudnych zadań. Sposoby ustosunkowywania się do nich (przystosowanie wewnętrznej oraz sposoby rozwiązywania ich (przystosowanie zewnętrznej wykazują istotne zróżnicowanie indywidualne. Badacze tego problemu podkreślają głównie wpływ stanu zdrowia na adaptację do starości. Badania R. Butlera wykazały, ze osoby badane (47 mężczyzn między 65. a 91. r.ż.), zdrowe i żyjące w korzystnych waninkach materialnych, wykazywały dużą witalność, optymizm, poczucie humoru, twórczą postawę do żyda i niemal całkowity brak defektów w funkcjonowaniu umysłowym.