3

190 TRZY WYMIARY UCZENIA SIĘ

i jej współpracownicy odsuwają teorię sytuacyjnego uczenia się na dalszy plan. Teoria ta została także pominięta w aktualnych duńskich publikacjach dotyczących tej problematyki. Wyjątkiem jest kilka bezpośrednich odniesień do pracy Lave i Wengera z 1991 roku (Nielsen, Kvale 1999). Co ciekawe, Wenger w książce Community of Practice odwołuje się do pracy napisanej wspólnie z Lave z 1991 roku, jednak całkowicie pomija koncepcję uczenia się sytuacyjnego, a tylko w niektórych miejscach nawiązuje do koncepcji doświadczenia sytuacyjnego (situated experience) (Wenger 1998).

Powyższe rozważania pozostawiają nas w przekonaniu, że każdy proces uczenia się podlega wpływom wielu czynników. Sytuacji, w której zachodzi, jej zewnętrznej ramie organizacyjnej oraz ogólnym czynnikom społecznym, które ją determinują. Dlatego w następnych podrozdziałach przedstawione zostaną typowe ramy organizacyjne sytuacji, w których zachodzi proces uczenia się w naszym społeczeństwie, oraz możliwości i ograniczenia, jakie one ze sobą niosą.

Uczenie się z codzienności, wiedza milcząca i nieformalne uczenie się

Kiedy różne rodzaje przestrzeni uczenia się są rozważane w kontekście sytuacji, w których uczenie się zachodzi, trzeba je wiązać z faktem, że życie we współczesnym społeczeństwie podzielone jest na liczne sfery kierujące się odmiennymi racjonalnościami,ewidentnie niepowiązanymi ze sobą, jak zostało to wcześniej omówione w rozdziale 6., poświęconym zagadnieniom świadomości potocznej.

W sposób paralelny do pojęcia świadomości potocznej wprowadzona została koncepcja uczenia się z codzienności. Pojawia się ono w sposób nieformalny i najwyraźniej zachodzi w życiu codziennym całkiem przypadkowo. Poruszając sic w różnych przestrzeniach życia bez intencjonalnego zamiaru uczenia się czegokolwiek, często pracowicie absorbujemy wszystko, co )cst niezbędne do tunkcjonowania, a co nie zawsze jest dla nas w pełni zrozumiałe.

Uczenie się z codzienności biegnie przez zalew impulsów i wrażeń tworzących chaos życia, co wymaga od nas umiejętności selekcjonowania i poruszania się pośród ich wielości. Działania te podejmujemy po to. aby radzić sobie z trudnościami życia codziennego, jednak wszystkie te czynnosćTźachodzą bez świadomości przystosowywania się. Możemy je także nazwać - korzystając z twierdzenia węgiersko-brytyjskiego filozofa Michaela Polanyiego - milczącym wymiarem uczenia się (Polanyi 1966). Obejmuje on wiedzę milczącą (tacit knowledge). Michael Polanyi twierdzi, iż jednostka może mieć wiedzę, która nic występuje w postaci werbalnej, jednak tn w Uśnie mu rodzaj wiedzy często kieruje naszymi codziennymi zachowaniami.

Nie jest lak, że milczący wymiar jest ściśle związany z uczeniem się z codzienności. Wręcz przeciwnie, to większa część potocznego doświadczenia zostaje przekształcona w milczące uczenie się. Chociaż nawet w uczeniu się intencjonalnym, jakie ma miejsce w różnych przestrzeniach uczenia sic, wraz z przyswajaniem wiedzy jawnej (ex[)licil knowletfae) analogicznie zachodzi nabywanie wiedzy milczącej. A zatem pojęcie „wiedzy” jest nieprecyzyjne i powinno być rozpatrywane w całym swym kontekście, do którego należą rozumienie, wgląd, emocje, wartości, opinie itd.

Innym pojęciem jest uczenie się nicfęnmalne (infóFmal Tearnhig). Można je scharakteryzować jako bardziej intencjonalne uczenie się z codzienności, które pojawia się w społeczeństwach preindustrialnych, czyli takich, które jeszcze nic wytworzyły sfery uczenia się zinstytucjonalizowanego. Zanim zostało opracowane pojęcie uczenia się sytuacyjnego, Jean Lave odnosiła swoje antropologiczne rozważania do koncepcji uczenia się nieformalnego. Wraz z Patricią Greenfield przedstawiły osiem punktów opisujących typ uczenia się nieformalnego:

„1. Występuje ono w codziennych działaniach i czynnościach jednostki.

2.    Podmiot uczący się jest odpowiedzialny się za pozyskiwanie wiedzy i umiejętności.

3.    Uczymy się od innych osób; dobrymi nauczycielami mogą być krewni.

4.    Projekt pedagogiczny i program nauczania są słabo zarysowane albo nie istnieją.

5.    Cennym aspektem jest tradycja i podtrzymywanie ciągłości życia społecznego.

6.    Uczenie się zachodzi poprzez obserwację i naśladowanie.