110907

•    Autonomia strukturalna - wyraża się w pewnych zasadach konstrukcyjnych tego reżimu, które są uważane za specyficzne, szczególne (np. wUE - zasada pierwszeństwa, zasada skutku bezpośredniego przepisów wspólnotowych), ale też w instrumentach, którymi posługuje się dany reżim, np. w prawie UE zasadniczym instrumentem są uchwały organów UE, praktycznie wykluczone są umowy między państwami członkowskimi.

Przyczyny powstawania reżimów' autonomicznych:

•    Swoboda zaciągania zobowiązań międzynarodowych. Prawo międzynarodowe ma naturę konsensualną - jest w dużym stopniu oparte na woli państw, woli podmiotów prawa międzynarodowego. Korzystając ze swojej zdolności do zaciągania zobowiązali, państwa mogą dość swobodnie kształtować treść stosunków, jaki między nimi zaistnieją. To sprzyja zróżnicowaniu charakteru prawnego tych stosunków i tworzeniu takich specyficznych rozwiązali

•    Zdolność reżimu do rozw oju normatywnego - czy i w jakim zakresie państwa stworzą organy wspólne i powierzą im prawo, kompetencje do stanowienia prawa, które będzie rozwijało ten reżim szczególny. Reżimy szczególne mogą także rozwijać się przez zawieranie umów wykonawczych. Reżimy szczególne działają na podstawie traktatów. Jeżeli państwa zawierają traktat, to same decydują o jego kształcie w ramach swobody umów i same decydują o tym, czy będzie jakiś organ i na ile on będzie kompetentny do stanowienia prawa. Jeśli taki organ będzie, to ten reżim ma zdolność do rozwoju normatywnego i tym samym ma skłonność do regulacji występujących - żeby nie było potrzeby sięgania do norm spoza tego traktatu. Wiąże się z tym stworzenie organu rozstrzygania sporów i kwestia kompetencji takiego organu - czy państwa, tworząc traktat będący podstawą takiego reżimu autonomicznego, zdecydowały się stworzyć również sąd lub arbitraż i jak zechciały ukształtować jego jurysdykcję. Jeśli ta jurysdykcja jest ukształtowana otwarcie, szeroko (jak np. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot), to jest możliwość rozwoju tego prawa i pójścia w stronę próby oderwania się od ogólnego prawa międzynarodowego.

•    Istnieją też (oprócz przyczyn prawnych) przyczyny polityczne, ekonomiczne itp., które będą sprawiały, że reżim szczególny będzie dążył do samodzielności. Np przekształcenie organizacji w państwo też będzie sprzyjało takiemu zamykaniu się reżimu traktatowego. Dążenie do nadawania cech konstytucyjnych traktatom też jest w pewnym stopniu dążeniem do autonomiczności, samodzielności traktatu i reżimu prawnego na nim opartego.

Reżimy szczególne są sobie nierówne - jedne są głębsze, drugie są płytsze, jedne są bardziej zamknięte. a inne mniej, ale niemal w każdym dziale prawa międzynarodowego takie reżimy szczególne występują. Mogą one występować na poziomie powszechnym (prawo WTO czy 1CSID) oraz na poziomie regionalnym czy subregionalnym (Europejska Konwencja Praw Człowieka, prawo UE). Tworzenie reżimów szczególnych nie sprzyja jedności wewnętrznej prawa międzynarodowego.

Mechanizmy przywrócenia i utrzymania spójności prawa międzynarodowego:

•    Zasada pierwszeństwa zobowiązań wynikających z KNZ - arL 103 KNZ ni mówi o prymacie Karty jako takiej, ale o prymacie zobowiązań wynikających z Karty; w Pakcie LN był podobny przepis. Art 103 mówi, ze w razie sprzeczności między zobowiązaniami członków ONZ wynikającymi z jakiegokolwiek innego porozumienia międzynarodowego przeważą zobowiązania wynikające z niniejszej Karty. Jest spór, czy dotyczy to także prawa zwyczajowego, czy nie. Art 103 KNZ jest uważany za element hierarchizujący prawo międzynarodowe.

•    Stopniowe dążenie do ochrony podstaw owych wartości - stworzenie pewnych środków prawnych, mających na celu ochronę coraz lepiej uświadomionej wartości ważnej dla całej wspólnoty międzynarodowej czy nawet dla całej ludzkości. Takie konstrukcje są mniej lub bardziej udane, wymienia się pośród ruch:

1)    Normy ius cogens - normy bezwzględnie wiążące. Chronią wartości uznawane za najcenniejsze, chociaż ich katalog nie jest ustalony. Są wśród nich normy dotyczące zasad prawa międzynarodowego (np. zakaz użycia siły), normy dotyczące ochrony praw człowieka. Gdy traktat jest sprzeczny z normą ius cogens, to albo jest nieważny (jeśli norma ius cogens już istniała) albo jest nieważny i wygasa (jeśli norma ius cogens powstała po zawarciu traktatu). Jest też wzmożona odpowiedzialność państwa za naruszenie normy ius cogens.

2)    Zobowiązania erga omnes - mają swoje źródło w wyroku MTS-u w sprawie Barcelona Traction z 1970 r. Sprawa dotyczyła opieki dyplomatycznej nad spółką i jej akcjonariuszami. MTS powiedział, że trzeba odróżnić zobowiązania, które mają charakter dwustronny (jak np. te wynikające z opieki dyplomatycznej) od zobowiązali, które są wobec całej społeczności międzynarodowej (erga omnes = wobec wszystkich). Do zobowiązań erga omnes należą zobowiązania, które wynikają z ochrony podstawowych praw osoby ludzkiej (np. zakaz niewolnictwa, dyskryminacji rasowej). Za normy, które wytwarzają tego typu zobowiązania uznano m.in. prawo do samostanowienia ludów. Z erga omnes

2