W Anglii Kościół był chwiejny, nie ustosunkowywał się jednoznacznie do konkretnych problemów. Kościół politycznie poprawny.
Anglia w XVIII wieku była tolerancyjna dla wszystkich oprócz katolików. W 1962 zaczęto pozwalać przyjeżdżać tam jezuitom.
Prawa naturalne.
Katolicy w Anglii nie mogli wysyłać dzieci na studia, płacili podwójny podatek, nie można było odprawiać mszy nawet w domu, byli pariasami
Francja
Deizm we Francji przybył z Anglii. Monteskiusz i Wolter przebywali w Anglii. Deizm przemienił się materializm. Brak demokracji, wolności, tolerancji, ograniczenia dla innowierców. Kto jest wzorem dla oświeceniowców? Monarcliia konstytucyjna i pochwala absolutyzmu.
Powiązanie tronu z ołtarzem.
Monteskiusz - przebywał kilka lat we Francji, wybitny pisarz, sławił wolność Brytyjską. W jego pracach widać ataki na kościół katolicki. „Zniszczyć tę hańbę!". Główną przyczyną zła jest chrześcijaństwo. Pogarda do kościoła, pogarda do ludu.
Woltaire - deista, agnostyk, ateista. Postać złożona. Nie wyzbył się wiary w Boga. Występuje przeciwko kościołowi, czasem go broni. Nie był wykładowcą, był błyskotliwym pisarzem, posługiwał się retoryką jak i argumentami prawdziwymi ale naciągającymi, (racjonalista.pl). Encyklopedia Francuska . Zrobiła furorę, sprzedano lmln egzemplarzy. DO 1759r. nie jest nastawiona wrogo do wiary, potem już jest.
Dalambert wycofał się w 1759, jeden z jej autorów.
Nawet Papieże ją prernunerowali, była na abonament. Encyklopedia była towarem poszukiwanym. Kształtowała mentalność ludzi oświecenia, z czasem zaczęła nabierać charakteru antyklerykalnego.
Jean Jacque Rousseau - twierdził, że człowiek ma w sobie naturalne dobro, nie można przeszkadzać mu w samowychowaniu. Wierzył w opatrzność Był zwolennikiem bezinteresownej miłości, deista, racjonalista, romantyk. Zmienny, mistrz wychowania, wybitny pedagog.
Romantyzm
Masoneria- wyrosła na gruncie angielskim. Zjawisko bliskie deizmowi (odrzucenie objawienie, opatrzności, relacji między Bogiem a człowiekiem). Nawiązywała do bractw mularskich. Cechą charakterystyczną była tajemniczość, strzeżenie tajemnic. W 1917 roku powstały pierwsze loże masońskie. Władza absolutna decydowała o wszystkim względem swoich poddanych, loże propagowały wolność. Masoneria nie była organizacją dla ludzi prostych, skupiała elity naukowe i intelektualne. Dziecko epoki - zbratanie narodów w duchu deizmu. Religa naturalna - zbiór powszechny ch zasad postępowania, które prowadziłyby do szczęścia. Kościół kalwiński też wprowadzał surowe zakazy przynależności do masonerii. Bulle Papieskie 175 lr - Benedykt XIV zakazał przynależność. Z czasem ewoluowała z deizmu do ateizmu. Skupiała przysięgłych rogów kościoła. Najbardziej rozwijała się we Francji.
Jest to organizacja tajemnicza, o jej powiązaniach można pisać wiele. Wolter był masonem. Masoneria Francuska przejęła jego „zniszczyć chrześcijaństwo"