115573

Ł I M II tWrtyU

pod uwagę zarówno jego osobowość. jak i poglądy polityczne esy przynależność partyjną. a wygrany obejmuje kierownictwo w radzie. Wybory pozwalają również na wyeliminowanie łych polityków, którzy nie spełnili obietnic wyborczych, okazali się niekompetentni lub stracili na popularności na rzecz swoich rywali. Mówiąc inaczej, o demokracji można mówić tylko wówczas, gdy można dokonać wyboru pomiędzy rywalizującymi ze sobą politykami i programami politycznymi oraz gdy istnieje realna szansa na wprowadzenie zmian w rządzie (Schumpeter 2009; Downs 1957).

W większości systemów demokratycznych rywalizujące programy polityczne i kandydowanie w wyborach na urząd publiczny to dwa elementy systemu .rządu demokratycznego opartego na współzawodnictwie" (tamie; Weber 1998 (1919); Schattschncśder 1942). W tym modelu lidet partii, która wygrywa wybory, zostaje powołany na szefa władzy wykonawczej (premiera), a jego partia aktywnie działa na polu legislacyjnym, aby wdrożyć założenia polityczne przedstawione w swoim manifeście wyborczym. Równocześnie panią opozycyjna, która ptzegrala wybory, stara się wskazywać na Wędy polityków tworzących rząd. W tym modelu wyborcy wywierają pośredni wpływ na efekty polityczne.

W innych modelach wyborcy mogą bezpośrednio wybierać osoby na stanowiska polityczne lub decydować o agendzie politycznej. Po pierwsze, w modelu prezydenckim wyborcy bezpośrednio wybierają szefa władzy wykonawczej. Partie polityczne mogą odgrywać ważną rotę w wysuwaniu kandydatów i prowadzeniu ich kampanii, ale w wyborach większą rolę odgrywa program polityczny i osobowość danego kandydata niż manifest polityczny jego partii. Ponadto wybrany przywódca w pierwszej kolejności bezpośrednio odpowiada przed wyborcami, po nich przed liderem swojej partii politycznej

Po dtugie. dzięki referendom wyborcy mają bezpośredni wpływ na kształt programów politycznych. Podobnie jak w modelu prezydenckim. partie wywierają pewien nacisk, popierając określoną stronę w referendum, a (nie)popular-ność danej pani! (szczególnie tworzącej rząd) będzie miała wpływ na obywateli glosujących w referendum. Jeśli referendum jest ważne, jego wynik bezpośrednio oddziałuje na politykę publiczną, ponieważ partie nie będą mogły jej zmienić przez proponowanie nowych aktów prawnych. W przeciwieństwie do modelu rządów demokratycznych opartych na współzawodnictwie, ten model nie wymaga spójnego stanowiska partii politycznych czy ich udziału w przekładaniu decyzji wyborców na działania wykonawcze hądż legislacyjne.

Który zatem z tych modeli jest odpowiedni dla UF’ Rozumując zgodnie z logiką systemu rządów demokratycznych opartych na współzawodnictwie.

w przeszłości wielu komentatorów zajmujących się tematyką deficytu d '• mok racji w UE twierdziło, ze: (1) PE powinien być wybierany bezpośre- i nio oraz (2) PE powinien mieć większe kompetencje w unijnym procesie Ic »■ gislacyjnym i wyborze władzy wykonawczej (tzn. Komisji). W konsekwen r cji w 1979 r. wprowadzono wybory bezpośrednie do PE. które odbywają s ię co pięć lat, a kolejne reformy insiytucjonalnc przekazały PE większą władz ę w procesie legislacyjnym względem Rady oraz w wyborze przewodniczącego o Komisji (patrz rozdz. 3).

Pozornie poradzono sobie z problemem deficytu demokracji w UE. Praw -dziwy system demokracji partyjnej nie funkcjonuje jednak tylko dlatego, że obowiązują określone zasady. Potrzebni są ludzie, którzy działają w odpowiedni sposób w ramach tych zasad Mówiąc inaczej:

•    W kampanii wyborczej do PE ;■    nc powinny rywalizował; ze

sobą o zagadnienia z agendy politycznej UE i/lub stanowiska polityczne.

•    W trakcie wyborów do PE wybon.\ |*.» mm wybierać pomiędzy konkurencyjnymi programami politycznymi lub kandydatami.

•    Decyzje wyborców powinny być przełożone na działania legislacyjne i wykonawcze na poziomie unijnym dzięki spójnej pracy partii politycznych.

Jeśli zabraknie tego typu zachowań, deficyt demokracji cały czas będzie istniał. W UE w obecnym kształcie jest pole do zmian I możliwość wprowadzenia kolejnych mechanizmów instytucjonalnych, aby promować prawdziwą demokrację partyjną.

„Deficyt demokracji"

W drugiej połowic lat 80. w literaturze naukowej zaczęły się pojawiać artykuły na temat tzw. deficytu demokracji w UE. Temat ten stal się punktem zainteresowania mediów na początku lat 90. po znacznym spadku poparcia dla UE wśród państw członkowskich (patrz rozdz. 5). Nie istnieje jedna definicja tego terminu. Wciler i współautorzy (1995) przedstawiają .wersję standardową", którą stanowi zbiór argumentów wysuwanych często przez sfery naukowe, polityczne, komentatorów z mediów i zwykłych obywateli. l\i dodaniu kilku elementów do pierwotnej definicji Walera obecna .wtersja standardowa* deficytu demokracji obejmuje pięć głównych obszarów (por. Siedentop 2000):

• H ifkłzi zakres władzy wykcnmar^mmfjfZM kontrola ze itrony parlamentów- na rodowyrA. Decyzje w UE podejmują głównie aktotzy wykonawczy: Korni-