wpływy świadome - zamierzone działania wychowawców, wzorce) i wewnętrzne ( anatomiczno - fizjologiczne, motywy, temperament)
Helena Radlińska - rozwój człowieka zapewniają 3 sfery:
1) biologiczna - obowiązkiem wychowawców jest zapewnienie dziecku niezbędnych warunków rozwojowych
2) socjalna - wzrastanie, czyli stawanie się członkiem poszczególnych kręgów środowiskowych, poszerzanie kręgu interakcji, budowanie wyobrażenia o samym sobie, dziecko stopniowo utożsamia się z otoczeniem, mechanizm naśladownictwa
3) kulturowa - zapoznanie dziecka z tradycją, obyczajami, kulturą; nigdy nie można przewidzieć przebiegów ani efektów rozwoju dziecka
Stefan Kunówski - za osiągniecie dojrzałości odpowiedzialne są 4 czynniki:
- bios - sfera popędowa człowieka , za którą odpowiadają czynniki genetyczne, fizjologiczne, psycliiczne - temperament, podświadomość, wrodzone uzdolnienia, predyspozycje
- etos - ogół czynników wpływających na psychikę jednostki wraz ze społeczną
- agos - kontrolowane wpływy środowiska poprzez, np. autorytet, przykład, wzorzec
- los - suma warunków historycznych i egzystencjalnych jednostki, wola Boga - nie wszystko zależy od nas samych
Jednostka w wymiarze indywidualnym zmierza od egoizmu do altruizmu, a w wymiarze grupowym od nostyzmu ( ścisłej identyfikacji z najbliższą grupą społeczną w wąskim sensie ) do illizmu wspólnotowego ( wspólnego zaangażowania się w życie społeczne ) Pęd życiowy ( S. Kunów ski).- naturalna siła, która kieruje rozwojem jednostki ( z filozofii Henri Bergsona - elan vital)
Działanie wychowawcy a aktywność wychowanka ( S. Kunowski) - kierowanie w procesie wychowania oparte o posiadany przez wychowawcę autorytet, stopniowo maleje wraz ze wzrostem samodzielności i autonomii wychowanka Erik Frikson - rozwój to proces trwający całe życie;
- epigeneza - cykl rozwojowy, który nie zawsze przebiega tak samo
- kryzys tożsamości - niezwykle ważny moment życiowy, wskazujący na dojrzałość do podjęcia nowych wyzwań lub jej brak
- etos - przechodzenie z jednej fazy rozwoju do drugiej ( pochodzi z koncepcji L. Kolberga )
Iizy .typy moralności;
- moralność przedkonwencjonalna - brak świadomości istnienia norm społecznych, osoba postępuje tak, jakby nie była związana z otoczeniem, w którym żyje; w późniejszym okresie, w stadium heteronomii, pojawia się orientacja na zakazy, czyli przestrzeganie zakazów z obawy na sankcje