- w glosowaniu tajnym.
Głosować można tylko osobiście i tylko 1 raz. Czynne prawo wyborcze ma każdy obywatel Polski, który najpóźniej w dniu glosownia kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania organu stanowiącego i kontrolnego. Nie mają prawa wybierania osoby:
- pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym
- pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu
- ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.
Prawo wybierania do rady gminy ma również obywatel UE nie będącym obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu glosowania ukończył 18 lat, stale zamieszkuje na terenie gminy i został wpisany do stałego rejestr u wyborców prowadzonego w gminie.
W wyborach do rady gminy w gminie do 20 tys mieszkańców wyborca glosuje na konkretnych kandydatów Zaś w gminie powyżej 20 tys. mieszkańców w powiecie i w województwie wyborca oddaje glos na jedną listę kandydatów, zaś podział mandatów między listy kandydatów lub grupy list dokonuje się propor cjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów odpowiednio na kandydatów danej listy albo grirpy list, z tym zastrzeżeniem, że w podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy w skali jednostki samorządu terytorialnego oddano co najmniej 5% ważnie oddanychglosów.
Ad. 2. Referendum lokalne - to podstawowa forma demokracji bezpośredniej
Def. materialna - to wyrażenie w drodze glosowania woli mieszkańców (członków wspólnoty
samorządowej) co do sposobu rozstrzygnięć sprawy dotyczącej tej wspólnoty.
Def. formalna - to udzielenie na luzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na podstawowe pytanie bądź pytania albo też dokonarue wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.
W referendum mają prawro brać udział stali mieszkańcy danej jednostki samorządu terytorialnego, którzy mają czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki (Ustawa z dnia 15.09.2000 r. o referendum lokalnym - Dz.U. z 2000 r. nr 88. poz. 9 i 85 z późniejszymi zmianami).
Rodzaje referendum lokalnego:
a) z punktu wadzenia inicjatorów (kryterium podmiotowe) - inicjatorem może być:
- organ stanowiący i kontrolny jednostki samorządu terytorialnego - rada gminy, powiatu, sejmik województwa lub sami mieszkańcy danej jednostki co najmniej w liczbie 10% uprawnionych do glosowania (gminy albo powiatu) i co najmniej 5% w przypadku województwa.
b) ze względu na kryterium przedmiotowe - ref. może być przeprowadzone w trzech zakresach spraw:
- w sprawie sposobu rozstrzygnięcia kwestii dotyczącej w spólnoty. a mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki (może być gminne, powiatowe, wojewódzkie);
- w przedmiocie samoopodatko wania się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie celów, zadań i kompetencji organów gminy (może być zorganizowane tylko w gminie);
- w przedmiocie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (na wszystkich trzech szczeblach), a w odniesieniu do gminy także w przedmiocie odwołania wójta, burmistrza lub pr ezydenta miasta.
c) obligatoryjne i fakultatywne - podział z uwagi na fakt, czy dana sprawa będąca przedmiotem referendum może być rozstrzygnięta tylko za jego pomocą czy również w inny sposób - przez czynność organu samorządowego: