Pawluczuk Socjologia5

wielkanocnych. Jest oczywiste, iż lud wiedział, że Chrystus umarł i zmartwychwstał tylko raz, „w owym czasie'’, byłoby jednak absolutnym błędem traktować owe obrzędy tak. jakby były one jedynie zwykłym upamiętnieniem owego wydarzenia. Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa były początkiem pewnego następstwa zdarzeń powtarzających się rokrocznie, uczestniczy w nich człowiek, jego społeczne otoczenie, przyroda, świat duchów i sił magicznych, cały Kosmos.

Okres poprzedzający zmartwychwstanie był okresem smutnym. Zmartwychwstanie było radością całego świata, do którego człowiek się włączył jako świadomy jego element. W noc wielkanocną dzieją się dziwne rzeczy: zwierzęta w stajniach padają na kolana i rozmawiają między sobą ludzkim głosem. Przed Wielkanocą diabły w piekle usilnie piłują łańcuch, którym przykuty jest Lucyfer. Dopomagają im w tym źli ludzie, którzy nie szanują starych obrzędów i zwyczajów. W momencie zmartwychwstania, które w nabożeństwie cerkiewnym za inscenizowane jest z teatralnym dramatyzmem, łańcuch Lucyfera grubieje na nowo i wszystkie złe siły tracą swą moc. Starym zwyczajem ludzie całują się i cieszą wierząc, że wszystkie grożące im niebezpieczeństwa w tym dniu maleją ^K.

„Męka Chrystusa — pisze M. Eliade — jego śmierć i zmartwychwstanie nie są tylko przedmiotem wspomnienia w czasie nabożeństw wielkotygodniowych, one rzeczywiście się więc dokonują w tym momencie na oczach wiernych, a wierzący chrześcijanin musi być przekonany, że staje się współczesnym świad-kiem tych transhistorycznych wydarzeń...” •*.

Przekaz słowny, legenda nie musi być tak rozbudowana jak w micie o zmartwychwstaniu, niekiedy jest

" Por. M. Fedorowski: Lud białoruski t. I. Op. cif., s. 14.

^M M. Eliade: Traktat o kiJtPril rtftyłt. Op. cłt„ 5. 3W.

ona bardzo skromna, sprowadzona do minimum, do zwykłego przekonania, że dziejące się sprawy, rytm przyrody, rytm życia, ludzkiej pracy i ludzkich zabiegów był raz dany w mitycznym czasie, in illo lempo-re, i odtąd trwa niezmiennie ze wszystkimi szczegółami i musi trwać, zanim nie nastąpi koniec świata, przywracający przedmityczny stan — stan ogólnego chaosu.

By lepiej to zilustrować skoncentruję się na akcie zwykłej pracy produkcyjnej — żniwach. Świadomie wybieram tę właśnie czynność o największej doniosłości ekonomicznej dia życia wsi, wymagającą ogromnego wysiłku fizycznego skierowanego na zabezpieczenie sobie i rodzinie pożywienia, by pokazać, że naw^fet te, tak bardzo istotne dla fizycznego przetrwania społeczności, działania nie są wyłącznie działaniami ekonomicznymi. ale poza wszystkim innym również swoistym aktem mistycznym ^6I.

Zarówno czas pracy żniwnej, jak teren w którym się ona odbywała, pełne były szczególnych znaczeń, które nadawała im tradycja i obrzęd. Czas żniw w tradycyjnej społeczności był specyficznym czasem poświęconym tylko tej czynności. Był do pewnego stopnia czasem sakralnym. Grzechem było w czasie żniw próżnować, nie brać udziału w ogólnow^riejskim akcie sprzętu plonów. Atmosferę tę stosunkowo najlepiej ilustrują ostatnie zdania Reymontowskich Chłopów.

„Wielka, uroczysta cichość przejęła żniwne pola. zrobiło się jakby święte nabożeństwa znojnej, nieustannej i owocnej pracy.

¹⁴ Kultura społeczna ludu białoruskiego Jest najsłabiej opracowanym działem. Toteż przy opisie zwyczajów żniwnych korzystać będę r procy opisującej takowe przede wszystkim na terenach etnograficznie mazurskich, dojącej Jednak również pewną ilość informacji dotyczących tych zwyczajów na terenach wschodnloslowlańskich. (S. Dworakowski: Kultura społeczno ludu wiejskiego no Mazowszu nad Narwią cz. I. Białystok |9$4>. Odwołam się również do tego. co zapamiętałem z obrzędów w rodzinnej wsi.

87