123925

tego, eo poznawane. Właśnie ów "ogląd istotowy" (Wesensschau) jest celem, do którego zmierzało stosowanie metody fenomenologicznej. Dotarcie do istoty tego, co poznajemy może dopiero pozwolić na gruntowne uzasadnienie naszej wiedzy.

3. Poglądy Husserla

A.    Fenomenologia ejdetyczna

Poglądy filozoficzne z pierwszego okresu zostały zawarte przede wszystkim w Badaniach logicznych i w pracy Filozofia jako nauka ścisła. W pracach tych Husserł przedstawił i nieustannie doskonalił metodę fenomenologiczną. W' 1905 roku pisał, że jest przekonany, iż tyłko ta metoda jest w stanie rozwiązać podstawowe problemy poznania. On sam zaś za swój życiowy obowiązek uznaje doskonalenie tej metody. Podstawą tej metody było doprowadzenie do intuicji ejdetycznej, czy też oglądu ejdetycznego, czyli oglądu istoty czegoś. O tym oglądzie Husserl pisał już w Badaniach logicznych. Wówczas jednak chodziło mu bardziej o intuicję matematyczną, o poznanie istoty przedmiotów logiki i matematyki. W' pracy Filozofia jako nauka ścisła uznał on już metodę oglądu ejdetycznego za podstawową metodę zdobycia wszelkiej wiedzy prawdziwej i pewnej. Punktem wyjścia rozważań filozoficznych miało być to, jak się nam jawią rzeczy w świadomości, czyli fenomeny. Aby dotrzeć od fenomenu do istoty, a więc uzyskać ogląd ejdetyczny, potrzebny jest szereg dalszycłi zabiegów, które Husserl nazwał redukcjami. Redukcja była myślową operacją, polegającą na "wyłączeniu" z rozważań ("wzięciu w nawias") tego wszystkiego, co nie jest dane w jasny i bezpośredni sposób. Taki jasny i bezpośredni sposób prezentowania się czegoś naszej świadomości Husserl nazywał "naocznością źródłową". Naoczność ta miała być dopiero podstawą poznania. W naszej refleksji nad poznaniem trzeba więc odrzucić to wszystko, co nie jest samo z siebie oczywiste. Czynność "wzięcia w nawias", zawieszenia pewności względem czegoś nieoczywistego, Husserl określał greckim słowem epoche.

Należy więc wziąć w nawias naszą dotychczasową wiedzę teoretyczną, świat przestrzenno-czasowy, który nas otacza, a nawet - jak czytamy w Ideach - sąd o istnieniu świata. Husserlowi nie chodziło o to, by naprawdę przestać wierzyć w istnienie świata, lecz raczej o to, by je w analizie odsunąć czasowo na bok po to, by skoncentrować się wyłącznie na poznaniu istoty w oglądzie ejdetycznym. Zastosowanie takiej redukcji pozwalało badaczowi na skupienie się na tym, co decyduje o podstawowych cechach badanego przedmiotu.

B.    Fenomenologia transcendentalna i filozofia kultury

Począwszy od Idei fenomenologia Husserla zaczęła zmieniać swój pierwotny charakter, stając się coraz barziej tzw. fenomenologią transcendentalną. "Wzięcie w nawias" tezy o istnieniu świata obiektywnego doprowadziło Husserla do wniosku, że tym, co nadaje sens światu jest ludzka świadomość. Ten pogląd "późnego" Husserla nazywamy idealizmem transcendentalnym. Fenomenologia transcendentalna stała się więc opisem jaźni, nazywanej przez Husserla "Ja (ego) transcendentalnym". Opis ten znajdujemy przede wszystkim w Medytacjach kartezjańskich (1931).

W późnym okresie twórczości Husserl zajął się też problemem kryzysu kultury europejskiej. W ostatnim dziele, Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, Husserl pisał: "Narody europejskie są chore, a sama Europa przeżywa kryzys". Źródeł tego kryzysu upatrywał on w zdominowaniu kultury europejskiej przez nauki matematyczno-przyrodnicze. Rozwój tych nauk, zwłaszcza od czasów Galileusza, przyniósł bardzo wiele sukcesów. Jednocześnie jednak doprowadził on do zapanowania swoistej mentalności oraz do dominacji w umysłach ludzi uproszczonego, zmatematyzowanego obrazu świata. Tymczasem nauki przyrodnicze cechują się pewną naiwnością, polegającą na tym, że uznają one za prawdziwe tylko i wyłącznie takie poznanie, które daje się ująć matematycznie. Ograniczają się więc one do opisu zjawisk, nie sięgając do ich podstaw. Rozum ukształtowany przez nauki przyrodnicze znalazł się w kryzysie, któiy rzutuje także na inne dziedziny kultury. Dlatego też