45288

HISTORIA FIOZOFIIŚREDNIOWIECZNEJ

3. Bonawentura i jego szkoła

•    Badanie tego, co można by nazwać filozofią Bonawentury, polega przede wszystkim na oddzieleniu od spekulacji teologicznej elementów racjonalnych, którymi Bonawentura uzupełnił wiarę, by osiągnąć jej zrozumienie.

Bóg

•    Według Bonawentury, wiara jest przewodnikiem, a rozum - jej towarzyszem. W jakimś punkcie rozum musi się zatrzymać, ponieważ przestaje dostrzegać to, co wiara jest jeszcze w stanie ujmować.

•    Całą doktrynę Bonawentury można określić jako drogę duszy do Boga. Uczy ona, jak człowiek zmierza do Boga poprzez inne rzeczy. Musi więc Bonawentura pojmować świat zmysłowy jako drogę do Stwórcy, człowieka jako z natury otwartego na światło boże, Boga, jako T ego, który objawia się człowiekowi przez całą gamę swych iluminacji. Doktryna ta ma niewątpliwie charakter mistyczny, lecz wzmocniona jest działaniem rozumu. Uwidacznia się to w tym, że przekraczanie siebie, jak pisze Bonawentura, trzeba rozpoczynać od modlitwy, ale dalej należy o swoich silach piąć się w górę.

•    Fidanza, pisząc, że świat stanowi drabinę, po której wspinamy się do Boga, klasyfikuje rzeczy:

-    jedne są śladem, inne są obrazem;

-    jedne są cielesne, inne są duchowe:

-    jedne są uwarunkowane przez czas, inne są wieczne;

-    dlatego jedne istnieją poza nami (exrra nos), a inne - w nas (intra nos);

W świetle tego podziału droga do Boga, który jest wieczny, duchowy i ponad nami (suprą nos), zaczyna się od śladu, który jest cielesny, uwarunkowany czasem oraz poza nami. Następnie wkracza się do wnętrza swojego ducha, który jest wiecznym boskim obrazem, duchowym i wewnątrz nas. Dopiero teraz można przekroczyć samego siebie i wspinać się ku Stwórcy.

•    Bonawentura wskazuje więc na trzy poziomy, przez które idzie się w drodze do Boga:

-    to, co jest poza nami (errtra nos), a więc w świecie materialnym:

- to, co jest w nas (intra nos), a więc w naszym umyśle;

- to, co jest ponad nami (supra nos), a więc w .wiecznej sztuce';

Te trzy poziomy porównane są odpowiednio do substancji cielesnej, duchowej i boskiej w Chrystusie. Bonawentura zaznacza, że sami z siebie nie jesteśmy zdolni do .przekroczenia siebie"

(.sursum-actio) - musi towarzyszyć nam boża pomoc.

•    W każdym w wyżej wymienionych stadiów wyróżnić należy po dwa etapy (Bonawentura mówi o „zachwytach iluminacji" - illuminationum suspensiones). W świecie materialnym są to: zmysł (sensus) i wyobraźnia (imaginaio), w ludzkim umyśle - rozum (raf/o) i intelekt (intellectus), a w „wiecznej szarce" - inteligencja (intelligentia) i „szczyt ducha" (apex mentis).