49211

swoich ambicji może się poruszać jednostka, tak jak to jej się tylko podoba. Wielu ludzi może dążyć do awansu społecznego na mocy sprawiedliwości, która to jest oparta na równości. Jest to zaprzeczeniem różnego rodzaju elitaryzmu, który tworzy się w społeczeństwach zamkniętych.

Władza to też ważny moment każdego społeczeństwa, a więc także społeczeństwa otwartego, którego wizję kreuje Popper. Przy tej własności też likwiduje się elitaryzm społeczny. Mianowicie chodzi o to aby władza była ograniczona poprzez nieustanną kontrolę obywateli. Z małym założeniem, które mówi, że demokracja to rządy większości, ale z zachowaniem praw mniejszości.

Obrona Poppera

Ideał społeczeństwa otwartego wydaje się piękną ideą. Dlaczego Popper tak brutalnie ją wprowadza (poprzez surową krytykę wielkich myślicieli) i w ogóle po co podejmuje się jakiejś bliżej niesprecyzowanej próby budowania filozofii polityki???

On sam się broni w ten sposób:

Jeżeli w książce tej wypowiadam ostre słowa pod adresem niektórych z największych intelektualnych przywódców ludzkości, to - moim zdaniem - nie czynię tak dlatego, by pomniejszyć ich zasługi. Motywem, który mną kieruje było przeświadczenie, że jeżeli cywilizacja nasza ma przetrwać, musimy zerwać z wpojonym nam przez tradycję nawykiem kłaniania się w pas wielkim ludziom. Wielcy ludzie mogą popełniać wielkie błędy; i jak niniejsza książka stara się pokazać, niektórzy z największych przywódców ludzkości popierali odwieczny atak na wolność i rozum.¹

Popper zdaje sobie sprawę, że ideał społeczeństwa, którego ma wizję nie jest łatwym ideałem. „Przechodząc” ze społeczeństwa zamkniętego do otwartego jednostka traci poczucie bezpieczeństwa. Jej status społeczny jest niejako „otwarty"', co dla ludzi na samym dole nie jest może niczym strasznym, ale dla ludzi na górze hierarchii społecznej może być szokiem nie do pokonania. Ustabilizowana sytuacja poszczególnych jednostek, które górowały zawsze nad resztą wspólnoty była bardzo komfortową sytuacją, która dawała im poczucie wszelkiej niezależności a przede wszystkim świadomość bycia lepszymi od reszty. Społeczeństwo oparte na magii i kastach, w którym tabu odgrywa dominującą rolę, to społeczeństwo zamknięte, które nie chce się zmieniać.

Pierwsza próba stw orzenia społeczeństw a otwartego.

Pierwszą próbą stworzenia społeczeństwa otwartego to demokracja ateńska. Doprowadziło do niej tak zwane WIELKIE POKOLENIE, czyli pokolenie które jako pierwsze zrobiło „krok od trybalizmu do humanitaryzmu”. Od postawy społecznej, którą cechował brak rozróżnienia między zwyczajowymi prawidłami życia, a „prawami przyrody”, gdzie najważniejszą rolę odgrywa tabu, do prób tworzenia społeczeństwa otwartego w Atenach...

W okresie wojen peloponeskich owo Wielkie Pokolenie głosiło rewolucyjne teorie. Mianowicie „dokonali” zrównania wszystkich wobec prawa, doceniając jednostkę i likwidując pewne podstawowe założenia, które hołdowały pozycji tabu w społeczeństwie. Nade wszystko zaś postawili na rozum ludzki.

Do tego pokolenia należeli Perykles, Protagoras, Demokryt,, szkoła Gorgiasza i Sokrates. Tworzyli oni zaczyn do społeczeństwa, które daje jednostce to, czego nigdy nie mogłaby zaznać w społeczeństwie zamkniętym.

A jak to było w społeczeństwie zamkniętym?

Sparta (bo to polis jest podane przez Poppera jako przykład takiego społeczeństwa) opierała się na następujących zasadach: (1) Ochrona powstrzymanego w rozwoju społeczeństwa plemiennego: odcięcie jakichkolwiek obcych wpływów mogących zagrozić sztywności plemiennego tabu. (2) Anty humanitaryzm: zakaz rozwijania jakichkolwiek ideologii, zwłaszcza egalitarystycznych, demokratycznych i indywidualistycznych. (3) Autarkia:

2

1

Karl R Popper Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, z Przedmowa do pierwszego wydania, W-wa 1993