49235

.Jednostka zawdzięcza więc społeczeństwu wszystko, co nadaje jej fizjonomię i zapewnia osobne miejsce wśród innych istot. Gdyby człowiek został pozbawiony języka, nauk, sztuk, wierzeń, spadłby do poziomu zwierzęcia.

Inaczej na tę sprawę patrzył Max Weber, który zakładał, że zasadniczym elementem społeczeństwa są działania jednostek. Tyiko jednostka jest wykonawcą sensownych działań . Każda zbiorowość społeczna i każdy historyczny wytwór pozwala się zrozumieć jako szeregi i kompleksy prawidłowych i powiązanych ze sobą działań jednostek. Sens działania może być nadawany subiektywnie przez konkretnego osobnika, może to być jakiś przeciętny lub przybliżony sens, może być w pewnym pojęciowo skonstruowanym czystym typie. Ogólnie możemy powiedzieć, że sens działania jest subiektywną intencją towarzyszącą działaniu. Stanowi on podstawę tworzenia się motywu, czyli związku sensownego działania z rzeczywistością, który samemu działającemu lub obserwatorowi przedstawia się jako sensowny powód danego zachowania.

Max Weber w odróżnieniu do Emila Durkheima, (który był praktykiem i wykorzystywał metody indukcyjne, doświadczalne, praktyczne) był teoretykiem. Stworzył bogaty teoretycznie i wpływowy system socjologii humanistycznej. Określał siebie jako wychowanka szkoły historycznej i podkreślał, że zależy mu na poznaniu zjawisk społecznych w ich historycznej specyfice. Przeciwstawiał się jednak niektórym założeniom histoiyzmu absolutnego, szczególnie dążeniom do intuicyjnego ogarnięcia liistorycznej całości, rezygnacji z precyzji stosowanych narzędzi, przekonaniu o bezzałożeniowym poznawaniu rzeczywistości. W tej kwestii zgadzał się z neokantystami, aby dokonywać selekcji danych histoiycznych, icłi organizowania w sensowną całość w sposób kreatywny, a nie tylko odzwierciedlający rzeczywistość.

W swoich pracach Weber wykorzystywał liipotezy Marksa, choć w pewnych zagadnieniach miał inne wyobrażenie ( np. własność, klasy, strategia badawcza). Niektóre jego koncepcje odrzucił, np. koncepcję przyczynowośd i praw histoiycznych.

Według Maxa Webera przedmiotem badania socjologii są działania społeczne ludzi, działania sensowne, które wyjaśnić możemy wtedy, gdy uchwycimy subiektywny sens, jaki ludzie działający nadają swoim działaniom. Aby to dokładniej wyjaśnić, zostaje skonstruowany typ idealny przebiegu działań. Poprzez porównanie działań rzeczywistych z typem idealnym, odkrywa się motywy i warunki powodujące odchylenia. Metoda typów idealnych pozwala wyjaśnić działania społeczne poprzez zrozumienie ich sensu.

Max Weber kładzie silny nacisk na przyczynowe wyjaśnienie problemu badawczego.

Przyjmuje on następującą definicję socjologii: „ Socjologią w przyjętym tu znaczeniu tego bardzo wieloznacznie używanego słowa będziemy nazywali naukę która stara się interpretować i rozumieć działania społeczne, a przez to wyjaśnić przyczynowo icłi przebieg i skutki.”¹ Działania społeczne interpretuje jako zachowanie, które : zgodnie ze swoim sensem nadanym mu przez działającego odnosi się do zachowania innych, przez to sensowne odniesienie jest w swoim przebiegu współwyznaczone, przez ten subiektywny sens pozwala się zrozumieć i wyjaśnić.² Przykładowo : nie każdy rodzaj zetknięcia z ludźmi nosi charakter społeczny, lecz tylko zachowanie sensownie zorientowane według zachowania się innych ludzi. Weber definiuje również pojęcie stosunków społecznych, które że są to zachowania się większej ilości ludzi, które według swojej treści znaczeniowej są wzajemnie na siebie nastawione i przez to kierowane.

Socjologia jest nauką tworzącą prawa i szukającą ogólnych związków między działaniami. Podmiotem czynności społecznej może być tylko jednostka ludzka. „Gdy mówi się w socjologii o państwie, narodzie, względnie towarzystwie akcyjnym, rodzinie czy armii, albo podobnych tworach, to ma się na myśli [...] wyłącznie przebieg pewnego rzeczywistego, lub możliwego, działania społecznego jednostek [...], ponieważ one jedynie są zrozumiałymi

1

   M.Weber „Wirtschaft und Gesellschaft”

2

   M.Weber „Ges. Aufs. zur Wissenschaftslehre”