51156

H1LOZOIZM - pogląd filozoficzny przypisujący życie, zdolność poruszania się i właściwości duchowe całej materii; według Talesa z Miletu: „wszystko jest ożywione, jak to widać w bursztynie i magnesie**.

HOLIZM - filozoficzna koncepcja rozwoju rzeczywistości, według której świat stanowi hierarchiczną całość, złożoną z całości niższego rzędu; podlega dynamicznej, twórczej ewolucji prowadzącej do powstania coraz to nowych całości.

HOMOIOMERłE - najmniejsze jakościowo cząstki materii, rzeczywistości, według Anaksagorasa: trudno ustalić icli wielkość, bo zawsze może istnieć cząstka mniejsza od najmniejszej.

HOMO-MENSURA - według Prota góra sa: człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, istniejących, że istnieją i nieistniejących, że nie istnieją, każdy człowiek jest sam dla siebie kryterium prawdy, wszystkie doznania zmysłowe i przeświadczenia danej osoby są dla niej prawdziwe.

IDEA* - według Platona: opierał się na twierdzeniu zawartym w poglądach Sokratesa, że w pojęciach zawarta jest wiedza pewna i bezwzględna; rzeczy nie mogą być przedmiotem pojęć, gdyż cechuje je zmienność; istnieje za to byt doskonały, niezależny od rzeczy, pierwowzór rzeczy poznaw^ralny rozumowo, ale istniejący poza umysłem; idee istnieją poza rzeczywistością, nie podlegają zmianom, nie posiadają części, są wieczne i nieruchome; na szczycie świata idei znajduje się idea dobra-piękna; według Hegla: idea to zasada wszelkiego bytu.

IDEALIZM - stanowisko filozoficzne głoszące tezę o pierwotności czynnika duchowego (myśli, idei, świadomości) wobec materialnej rzeczywistości; i.obiektywny: jedynym obiektywnym bytem rzeczywistym jest idea, która istnieje niezależnie od materii i świadomości ludzkiej, Platon, Tomasz z Akwinu, Hegel, Lsubiektywny: świat realny jest jedynie wytworem podmiotu poznającego, neguje istnienie obiektywnej rzeczywistości, Berkeley. Hume. Bergson.

ILUMINACJA - poznanie prawd wiecznych przez wewnętrzne oświecenie, według

św. Augusty na: nadprzyrodzone światło udzielone umysłowi przez Boga

IMMANENCJA - (z lac. — pozostawać w czymś, pozostający wewnątrz/ istnienie czegoś w

samym sobie lub niezależność bytowa od jakiegoś czynnika zewnętrznego, przeciwieństwo

transcendencji.

1MMORAL1ZM - pogląd, według którego obowiązująca moralność powinna być zastąpiona innym, często przeciwstawnym systemem wartości.

IMPERATYW KATEGORYCZNY 1 HIPOTETYCZNY - norma moralna, nakaz, reguła; według Kanta: imperatyw liipotetyczny nakazuje podjąć określone działania, aby osiągnąć pożądany cel, o tyle imperatyw kategoryczny mówi, jak należy postępować, aby czyn byl moralnie słuszny.

1NDETERM1NIZM - pogląd przeciwstawny do determimzmu, głoszący niezależność zjawisk i zdarzeń od ogółu warunków ich wystąpienia oraz istnienie w^rolnej w^roli.

INDUKCJA - jedna z metod poznania i ustalania prawdy; wnioskow^ranie, polegające na wyprowadzaniu ogólnych wniosków z przesłanek, które są poszczególnymi przypadkami tych wniosków.

INTELEKTUALIZM ETYCZNY - pogląd głoszący, że postępowanie człowieka zależy wyłącznie od jego wiedzy na temat dobra i zla; człowiek wiedzący co dobre, nie może czynić źle - jeśli zatem czyni źle, to jego wiedza na temat dobra jest niepełna.

INTEL1G1B1LNOSC - (z lac. - pojmowalnosć) własność, dzięki której coś jest dostępne wyłącznie poznaniu intelektualnemu, racjonalność, logiczność.

INTENCJONALNOŚĆ - właściwość tego, co zmierza w określonym kierunku; cecha aktów psychicznych skierowanych na przedmiot, zamierzone świadomie.