124021

Wielki Kryzys :: 1 Teorie cykli koniunkturalnych

Wielki kryzys, określany też mianem wielkiej depresji - najprawdopodobniej największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który, według większości historyków, miał miejsce w latach 1929-1933 i objął, zgodnie z opinią większości ekspertów', praktyczrtie wszystkie kraje (oprócz ZSRR) oraz praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki

Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy wcześniej), czyli po tzw paitice na giełdzie nowojorskiej na Wall Str eet 24 października 1929, kiedy to, zgodnie z zachowanymi informacjami, gwałtownie spadły ceny praktycznie wszystkich akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw' i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na prawie wszystkie kraje (oprócz wspomnianego ZSRR). Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez miliony ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło, według dostępnych danych, 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Wolumen handlu światowego zmalał z 3 miliardów (ówczesnych) dolarów w rokit 1929 do mniej niż jednego miliarda w roku 1933 Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r. ([CK86]), w Polsce dopiero po 1935 r [potrzebne źródło]

Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny większości historyków ([JT91 ]), było m in dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Startach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (ang New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 -popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję paristw'a w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów kapitalistycznych

W Polsce interwencjonizm państwowy wprowadzono na szerszą skalę dopiero w roku 1935 po śmierci Józefa Piłsudskiego, kiedy to Eugeniusz Kwiatkowski został wicepremierem odpowiedzialnym za gospodarkę ([ZLJT62]). Co praw'da Kwiatkowski byl już uprzednio ministrem przemysłu i handlu w latach 1926-1930, ale ze względu na jego nieortodoksyjne ("etatystyczne") poglądy został on w latach 1931-1935 odsunięty na "boczny tor" (na relatywnie podrzędne stanowisko dyrektora Państwowych Fabryk Związków Azotowych w Chorzowie i Mościcach kolo Tamowa). Do roku 1935 polityka gospodarcza Polski polegała głównie na sztucznym utrzymywaniu wysokiego (przedkryzysowego) kursu złotówki, co pow'odowalo, zgodnie z opinią ekonomistów, malejącą konkurencyjność polskich wyrobów' za granicą i na zmniejszaniu podaży pieniądza w miarę spadku produkcji (PKB), co powodow'alo dalsze tendencje deflacyjne, pogłębiające jeszcze bardziej kryzys na skutek spadku popytu (podczas deflacji konsumenci oczekują dalszych obniżek cen, więc wstrzymują się z zakupami, powodując tym samym dalsze ograniczenie podaży i PKB oraz wyższe bezr obocie) Podczas gdy Polska dbała głównie o silną walutę, Niemcy hitlerowskie i ZSRR, gdzie wprowadzono wcześniej etatyzm (w ZSRR w' jego skrajnej postaci tzw. socjalistycznej gospodar ki planowej), rozbudowywały szybko swój przemysł i silnie zbroiły się.

1 Teorie cykli koniunkturalnych

Strona 2 z 6