53090

neąuit) za wyjątkiem oparcia muru o mur sąsiada, 2) nie można było mieć służebności na rzeczy własnej (nemini res sua servit)_y 3) służebność mogła istnieć tylko na rzeczy, a nie na prawie (nie ustanawiano służebności na służebności - serritus senńtutis esse non potest), 4) ze służebności korzystać należało przy maksymalnym poszanowaniu prawa własności gruntu obciążonego służebnością (serritutihus civilliter utendum est).

§ 57. Zastaw (str. 139-141).

Zastaw to prawo rzeczowe ograniczone, przysługujące wierzycielowi na cudzej rzeczy ruchomej dla

zabezpieczenia wierzytelności, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Jest zatem również prawem akcesoryjnym (istnieje dopóki istnieje wierzytelność). W zastawie występują: dłużnik (zastawca), wierzyciel (dla którego się zastawia - zastawnik) i przedmiot zastaw u Powstawał w wyniku umowy zastaw^rcy z zastawnikiem, z mocy wyroku sądowego, z mocy ustawy (zastaw na rzecz fiskusa). Gasł wiąz z umorzeniem wierzytelności, w wyniku nowacji, wskutek zniszczenia przedmiotu zastawu i nabycia (fusio). Postacie zastawu w wyniku ewolucji: fiducia (dłużnik w celu zabezpieczenia wierzytelności przenosił na wierzyciela przez mancypację jakiś przedmiot na własność z zastrzeżeniem pacturn fiduciae jego zwrotu po wygaśnięciu wieizytelności, a dlużiuk tracił do czasu wypełnienia zobowiązania sw'e prawdo na rzeczy zastawionej, więc wierzyciel mógł ją naw^fet alienow^rać), pignus (zastaw ręczny, gdzie dlużiuk w celu zabezpieczenia wierzytelności przenosił na wierzyciela jakiś przedmiot we władanie faktyczne, a po spełnieniu świadczenia zastawnik zobowiązany był zwrócić przedmiot, a do tego czasu władał nim jako dzierżyciel i władanie to chronione było w drodze interdyktu posesoryjnego, oraz pierwotnie nie mógł mimo mewypłacalności rzeczy używać ani sprzedać) i hypotheca (zastaw umówmy, gdzie dłużnik w celu zabezpieczenia wierzytelności umawiał się nie przekazując rzeczy z wierzycielem, że przy niewypłacalności będzie mógł sprzedać przedmiot obciążony hipoteką, a poprzez nie wydanie przedmiotu zastawu mógł go zastawiać wielokrotnie). Zastawnik, któiy później uzyskał sw^roje prawo mógł wejść w uprawiueiua poprzedników' po ich zaspokojeniu (ius offerendi et succedendi). Pizy sprzedaży wierzyciel musiał zachować staranność (omnis diligentia), a nadwyżkę zwracał dłużnikowi (hyperocha). Umowy wzmacniające pozycję zastawnika (przy pignus): pactum de vendendo (umowa, w której zastawiiik mógł sprzedać przedmiot zastawu, gdyby dłużnik nie spłacił długu, później realizowana bez zastrzeżenia), pactum aniichreticum (antichresis - dotyczyło przedmiotów, które przynosiły pożytki, a zastawnik mógł je doliczać do spłaty długu) i lex commissoria (nieformalna umowa, że zastawnik miał się stać właścicielem przedmiotu, gdyby dłużnik terminowo nie zaspokoił pretensji - później zakazana). Nabycie posiadania przedmiotu zastawu następowało w drodze interdyktu salwiańskiego (interdictum saIrianum skuteczny przeciw dłużnikowi), Serriana in rem actio (ruchomości - skuteczne przeciw każdemu) i actio hypothecaria (jakikolwiek przedmiot).

$ 58. Emfiteuzjn i superficies (str. 141-143).

Emfiteuza i supeificies były ograniczonymi prawami rzeczowymi na nieruchomościach, ograniczając

w maksymalnym stopniu prawo własności na gnmeie. Emfiteuza polegała na dziedzicznym i zbywalnym uprawnieniu emfiteuty do eksploatacji cudzego gruntu, z obowiązkiem płacenia rocznego czynszu. Tereny leżące odłogiem oddaw ano w wieczystą dzierżawę albo na kilkadziesiąt lat (ager rectigalis), z obowiązkiem płacenia daniny (rectigal). Grunty należące do fiskusa (fundi rei priratae) oddawane były w ius perpetuum (charakter wieczysty), a własność cesarza (fundipatrimoniales) w emfiteuzę (charakter lemporalny). W V w. obie te formy zlewają się w jedną ius emphyteuticum (dzierżawa wieczysta nie jest sprzedażą ani