53105

Obligatione teneri - węzeł obligacyjny, któremu poddany był dłużnik na podstawie ius civile. Jego świadczenie dochodzone było za pomocą actio civilis.

Actione teneri - odpowiedzialność dłużnika unormowana przez prawo pretorskie. Jego świadczenie dochodzone było za pomocą skargi.

Pierwotnie wyodrębniali Rzymianie dwa podstawowe źródła zobowiązań:

Kontrakty - były to umowy, które ze względu na ich podstawę były zaskarżalne. Delikty - były to przestępstwa rodzące odpowiedzialność majątkową sprawcy z mocy norm prawa prywatnego.

Kontrakty dzieliły się na cztery rodzaje:

•    Kontrakty realne - dochodziły do skutku w wyniku porozumienia między stronami, któremu towarzyszyć musiało wręczenie rzeczy. Do kontraktów realnych należały: pożyczka, użyczenie, kontrakt zastawu ręcznego, umowa powiernicza.

•    Kontrakty werbalne - zawiązywały się przez porozumienie między stronami wyrażone przy użyciu ściśle określonych słów. Do kontraktów werbalnych należały: stypulacja oraz przyrzeczenie posagu.

•    Kontrakty literalne - było to porozumienie między stronami ugruntowane za pomocą pisma. Do kontraktów literalnych należały: expensilatio oraz chirographa.

•    Kontrakty konsensualne - to takie, które zawierano przez samo porozumienie stron wyrażone w jakiejkolwiek formie. Do kontraktów konsensualnych należały : kupno-sprzedaż, najem, zlecenie, spółka.

Pacta - były to wszystkie inne umowy, które nie były kontraktami. Były niezaskarżalne. Jednak z biegiem czasu, na potrzeby obrotu gospodarczego stały się (niektóre z nich) zaskarżalne. Niektóre pacta stały się zaskarżalne albo na podstawie kontraktu do którego zostały dołączone, albo na podstawie prawa pretorskiego, aż wreszcie na podstawie konstytucji cesarskich.

Quasi - kontrakty - powstały z prowadzenia cudzych interesów bez zlecenia, bezpodstawnego wzbogacenia, przypadkowej wspólności majątkowej, opieki oraz zapisu testamentowego.

Delikty - ich liczba ścigana na drodze procesu cywilnego była zamknięta. Część z nich dochodzona była na podstawie prawa cywilnego, część na podstawie prawa pretorskiego.

Z mocy prawa cywilnego ścigane były: kradzież, rabunek, bezprawne uszkodzenie cudzej rzeczy i zniewaga.

Z mocy prawa pretorskiego ścigane były: podstęp, groźba, działanie na szkodę wierzycieli oraz gorszenie cudzego niewolnika.

Quasi - delikty - należały do nich: odpowiedzialność sędziego, wylanie lub wyrzucenie czegoś przez okno z budynku, zagrożenie bezpieczeństwa ruchu na