Sprawdzian a

Imię i nazwisko	Klasa
Liczba punktów	Ocena

Test podsumowujący dział III

Oddychanie

Masz przed sobą test składający się z 15 zadań.

Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwych do uzyskania.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

1. Zaznacz rysunek, na którym przedstawiono rodzaj tkanki nabłonkowej wyściełającej drogi (0-1)

oddechowe człowieka.

2. Uzupełnij rysunek, wpisując w puste miejsca liczby odpowiadające opisom wskazanych elementów układu (0-2)

oddechowego.

I. Przewód wzmocniony chrząstkami, który znajduje się między krtanią a oskrzelami.

II. Silnie rozgałęzione kanały o coraz mniejszej średnicy, które wyścieła nabłonek z rzęskami przesuwającymi

zanieczyszczenia w kierunku tchawicy.

III. Odcinek, który jest wspólny dla układu oddechowego i pokarmowego.

IV. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych pęcherzyków.

V. Narząd zbudowany z dziewięciu chrząstek; służy do wydawania dźwięków.

VI. Odbiera wrażenia węchowe, oczyszcza i ogrzewa powietrze.

3. Uszereguj elementy układu oddechowego w kolejności przepływania przez nie powietrza podczas (0-1)

wdechu i wpisz litery je oznaczające.

A - tchawica, B - jama nosowa, C - oskrzela, D - gardło, E - płuca, F - krtań

Prawidłowa kolejność: ...................................

1a

4. Wpisz nazwę elementu układu oddechowego wskazanego na rysunku, a następnie podaj funkcję, (0-2)

którą pełni ten element.

Nazwa elementu: .................................................

Funkcja elementu: ...............................................

5. Zaznacz prawidłowe określenia dotyczące wydechu. (0-2)

Podczas wydechu następuje skurcz/rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych oraz zmniejszenie/zwiększenie objętości klatki piersiowej, a także napływ powietrza do/odpływ powietrza z płuc. Wydech jest aktem biernym/czynnym.

6. Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia. (0-2)

Problem Jak zmienia się liczba oddechów podczas wysiłku fizycznego?
badawczy:

Hipoteza: W czasie wysiłku fizycznego liczba oddechów w jednostce czasu wzrasta.

Przewidywanie: Wysiłek fizyczny zwiększa liczbę oddechów.

Przebieg Policzono oddechy w ciągu 1 minuty Policzono oddechy w ciągu 1 minuty

doświadczenia: po dziesięciosekundowym biegu. podczas siedzenia bez ruchu.

Próba I Próba II

Czas trwania: 130 sekund.

Wniosek: Hipoteza jest prawdziwa/nieprawdziwa.

a) Określ, która próba jest próbą kontrolną, a która próbą badawczą.

Próba kontrolna: .................................

Próba badawcza: ................................

b) Zaznacz w powyższym wniosku prawidłowe sformułowanie.

2a

7. Wpisz we właściwe miejsca podane nazwy gazów, które zastąpiono w tekście literami A i B. (0-2)

dwutlenek węgla, tlen

W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana gazowa między krwią a środowiskiem. Duże stężenie A w pęcherzykach płucnych, a małe we krwi dopływającej do płuc powoduje, że gaz ten przenika z pęcherzyków płucnych do krwi i jest transportowany do komórek. Z kolei duże stężenie B we krwi, a małe w pęcherzykach płucnych powoduje, że gaz ten przenika z krwi do pęcherzyków płucnych.

A - , B -

8. Określ rodzaj powietrza, którego skład został przedstawiony na wykresie (nie uwzględniono azotu). (0-3)

Uzasadnij swoją odpowiedź przez wskazanie właściwych argumentów.

Wykres przedstawia skład powietrza ................................, ponieważ (numery argumentów) .................................. .

Propozycje argumentów:

1. W powietrzu wydychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wdychanym.

2. W powietrzu wydychanym jest więcej pary wodnej niż w powietrzu wdychanym.

3. W powietrzu wdychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wydychanym.

4. W powietrzu wdychanym jest więcej pary wodnej niż w powietrzu wydychanym.

5. W powietrzu wydychanym jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.

6. W powietrzu wydychanym jest mniej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.

9. Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania dotyczącego ośrodka oddechowego. Mechanizmem oddychania (0-1)

kieruje ośrodek oddechowy, który znajduje się w

1. płucach.

2. tchawicy.

3. oskrzelach.

4. mózgowiu.

3a

10. Wpisz do tabeli terminy, które dotyczą oddychania tlenowego. Skorzystaj z podanych propozycji. (0-3)

Analizowane elementy	Propozycje terminów	Oddychanie tlenowe
Substraty	dwutlenek węgla, woda/związki organiczne, tlen
Produkty	dwutlenek węgla, woda/związki organiczne, tlen
Energia	uwalniana/pobierana

11. Połącz rodzaje zanieczyszczeń powietrza ze skutkami ich oddziaływania na układ oddechowy człowieka. (0-2)

1. zanieczyszczenia pyłowe

2. zanieczyszczenia mikrobiologiczne

1. astma oskrzelowa

2. grypa

3. pylica

4. gruźlica

A) , B)

12. Na podstawie informacji zamieszczonych w tabeli przedstawiającej zagrożenia dla organizmu (0-2)

wynikające z palenia papierosów uzupełnij luki w tekście.

Nazwa czynnika	Sposób działania
Wysoka temperatura palonego papierosa	Wraz z substancjami trującymi sprzyja powstawaniu raka wargi, powoduje pękanie szkliwa zębowego, wywołuje przekrwienie dróg oddechowych, przez co ułatwia wnikanie trucizn do organizmu.
Nikotyna	Silna trucizna, która uzależnia jak narkotyk.
Tlenek węgla (czad)	Łącząc się z hemoglobiną krwinek czerwonych, utrudnia transport tlenu, przez co powoduje niedotlenienie organizmu, szczególnie narządów wrażliwych, takich jak serce czy mózg. Długotrwałe palenie papierosów może powodować zawał serca lub udar mózgu.
Substancje smoliste	Wywołują nowotwory języka, krtani, płuc i pęcherza moczowego.
Gazy drażniące	Powodują pieczenie i łzawienie spojówek, uczucie drapania w gardle. Wywołują tzw. kaszel palacza.
Związki azotowe	Przyczyniają się do podrażnienia błon śluzowych, uszkodzenia płuc. Mogą powodować zmiany nowotworowe.
Kadm	Jest uwalniany podczas palenia papierosów. Po przedostaniu się do płuc uszkadza pęcherzyki płucne, powodując ich zapadanie się. W konsekwencji prowadzi do zwłóknienia i rozedmy płuc.
Pył	Jego koncentracja w dymie papierosowym jest często milion razy większa niż w najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Dlatego węzły chłonne palaczy i osób przebywających w ich otoczeniu nie chronią przed infekcjami dróg oddechowych.
Kwasy	Działają silnie drażniąco na błony śluzowe jamy ustnej, przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Upośledzając ich czynności, powodują nieżyty oraz przewlekłe stany zapalne.

Substancją najbardziej uzależniającą w dymie papierosowym jest ....................................................... .

Z kolei łączy się z hemoglobiną, utrudniając transport

tlenu i powodując niedotlenienie wielu narządów. Substancjami, które powodują nowotwory płuc

i pęcherza moczowego, są ................................................................................................................... .

Do rozedmy płuc przyczynia się .

4a

13. Uporządkuj zdania, wpisując ich odpowiedniki literowe we właściwe rubryki tabeli dotyczącej (0-2)

zachowania układu oddechowego w dobrej kondycji.

Działania sprzyjające zachowaniu układu oddechowego w dobrej kondycji	Działania niesprzyjające zachowaniu układu oddechowego w dobrej kondycji

Propozycje działań:

1. Należy leczyć wczesne stadia zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami bez diagnozy
   lekarza.

2. Powinno się unikać bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na choroby zakaźne układu
   oddechowego.

3. Należy palić papierosy.

4. Należy szczelnie zamykać okna w pomieszczeniach do pracy i odpoczynku, gdyż zimne powietrze
   źle wpływa na górne drogi oddechowe.

E) Powinno się unikać przebywania w środowisku o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza.

5. Powinno się wciągać powietrze przez nos, ponieważ jest ono wtedy najlepiej nawilżone i ogrzane.

14. Na podstawie analizy tabeli przedstawiającej ilość tlenu zużywaną przez poszczególne narządy organizmu (0-3)

człowieka, określ narząd, który zużywa najmniej tlenu oraz oblicz, ile tlenu zużywają mięśnie człowieka

o masie 70 kg w ciągu godziny aktywnego wypoczynku.

Narząd	Ilość zużywanego tlenu na 1 kg masy narządu w ciągu godziny	Masa narządu u człowieka o masie 70 kg
Mózg	2,0l	1,5 kg
Serce	3,4l	0,3 kg
Wątroba	2,7l	1,6 kg
Nerki	5,2l	0,3 kg
Mięśnie w spoczynku	0,1 l	30,0 kg
Mięśnie aktywne	1,5-3,0l	30,0 kg

J. Stawarz i inni: Biologia część I. Nowa Era, Warszawa 2004

1. Narząd, który zużywa najmniej tlenu na 1 kilogram swojej masy to ..............................................................

......................................................... .

2. Obliczenia ilości tlenu zużywanego przez mięśnie człowieka o masie 70 kg w ciągu godziny aktywnego wypoczynku.

.....................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

5a

15. Zadanie na ocenę celującą (0-3)

Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia.

Problem badawczy: Którego gazu jest więcej w powietrzu wydychanym niż we wdychanym?

Hipoteza: W wydychanym powietrzu zwiększa się ilość dwutlenku węgla.

Przebieg doświadczenia:

Próba I Próba II

Czas trwania: 10 minut.

Wniosek:: Hipoteza jest prawdziwa.

a) Zaznacz właściwy termin w zdaniu dotyczącym zasadności użycia wody wapiennej w powyższym
doświadczeniu.

Woda wapienna mętnieje pod wpływem tlen/dwutlenku węgla. Dlatego można zaobserwować, że gaz ten został wydzielony podczas oddychania.

b) Zaznacz zdania, które stanowią najlepsze sformułowanie obserwacji doświadczenia.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza nie zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza nie zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza zmętniała.

6a

---