Sprawdzian b

Imię i nazwisko	Klasa
Liczba punktów	Ocena

Test podsumowujący dział III

Oddychanie

Masz przed sobą test składający się z 15 zadań.

Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwych do uzyskania.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

1. Zaznacz rysunek, na którym przedstawiono rodzaj tkanki nabłonkowej wyściełającej drogi (0-1)

oddechowe człowieka.

2. Uzupełnij rysunek, wpisując w puste miejsca liczby odpowiadające opisom wskazanych elementów układu (0-2)

oddechowego.

I. Przewód wzmocniony chrząstkami, który znajduje się między krtanią a oskrzelami.

II. Silnie rozgałęzione kanały o coraz mniejszej średnicy, które wyścieła nabłonek z rzęskami przesuwającymi zanieczyszczenia w kierunku tchawicy.

III. Odcinek, który jest wspólny dla układu oddechowego i pokarmowego.

IV. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych pęcherzyków.

V. Narząd zbudowany z dziewięciu chrząstek; służy do wydawania dźwięków.

VI. Odbiera wrażenia węchowe, oczyszcza i ogrzewa powietrze.

3. Uszereguj elementy układu oddechowego w kolejności przepływania przez nie powietrza podczas wdechu (0-1)

i wpisz litery je oznaczające.

A - oskrzela, B - gardło, C - jama nosowa, D - krtań, E - płuca, F - tchawica

Prawidłowa kolejność: .............................

1b

4. Wpisz nazwę elementu układu oddechowego wskazanego na rysunku, a następnie podaj funkcję, (0-2)

którą pełni ten element.

Nazwa elementu: .......................................

Funkcja elementu: ....................................

5. Zaznacz prawidłowe określenia dotyczące wdechu. (0-2)

Podczas wdechu następuje skurcz/rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych oraz zmniejszenie/zwiększenie objętości klatki piersiowej, a także napływ powietrza do/odpływ powietrza z płuc. Wdech jest aktem biernym/czynnym.

6. Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia. (0-2)

Problem Jak zmienia się liczba oddechów podczas wysiłku fizycznego?
badawczy:

Hipoteza: W czasie wysiłku fizycznego liczba oddechów w jednostce czasu maleje.

Przewidywanie: Wysiłek fizyczny zmniejsza liczbę oddechów.

Przebieg Policzono oddechy w ciągu 1 minuty Policzono oddechy w ciągu 1 minuty

doświadczenia: podczas siedzenia bez ruchu. po dziesięciosekundowym biegu.

Próba I Próba II

Czas trwania: 130 sekund.

Wniosek: Hipoteza jest prawdziwa/nieprawdziwa.

a) Określ, która próba jest próbą kontrolną, a która próbą badawczą.

Próba kontrolna: .......................................................................

Próba badawcza:.......................................................................

b) Zaznacz w powyższym wniosku prawidłowe sformułowanie.

2b

7. Wpisz we właściwe miejsca podane nazwy gazów, które zastąpiono w tekście literami A i B. (0-2)

dwutlenek węgla, tlen

Między komórkami a krwią zachodzi wymiana gazowa. Duże stężenie A w komórkach a małe w otaczającej

je krwi powoduje, że gaz ten przenika do krwi i jest transportowany dalej do pęcherzyków płucnych.

Duże stężenie B we krwi, a małe w komórkach powoduje, że gaz ten przenika z krwi do komórek.

A - ....................................................... , B - ................................................................

8. Określ rodzaj powietrza, którego skład został przedstawiony na wykresie (nie uwzględniono azotu). (0-3)

Uzasadnij swoją odpowiedź przez wskazanie właściwych argumentów.

Wykres przedstawia skład powietrza .............................., ponieważ (numery argumentów)

............................................... .

Propozycje argumentów:

1. W powietrzu wdychanym jest mniej pary wodnej niż w powietrzu wydychanym.

2. W powietrzu wydychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wdychanym.

3. W powietrzu wdychanym jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu wydychanym.

4. W powietrzu wdychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wydychanym.

5. W powietrzu wdychanym jest więcej pary wodnej niż w powietrzu wydychanym.

6. W powietrzu wydychanym jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.

9. Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania dotyczącego ośrodka oddechowego. (0-1)

Mechanizmem oddychania kieruje ośrodek oddechowy, który znajduje się w

1. płucach. ÿ

2. mózgowiu. ÿ

3. tchawicy. ÿ

4. oskrzelach. ÿ

3b

10. Wpisz do tabeli terminy, które dotyczą oddychania tlenowego. Skorzystaj z podanych propozycji. (0-3)

Analizowane elementy	Propozycje terminów	Oddychanie tlenowe
Energia	uwalniana/pobierana
Substraty	dwutlenek węgla, woda/związki organiczne, tlen
Produkty	dwutlenek węgla, woda/związki organiczne, tlen

11. Połącz rodzaje zanieczyszczeń powietrza ze skutkami ich oddziaływania na układ oddechowy człowieka. (0-2)

1. zanieczyszczenia mikrobiologiczne

2. zanieczyszczenia pyłowe

1. astma oskrzelowa

2. gruźlica

3. pylica

4. grypa

A) , B)

12. Na podstawie informacji zamieszczonych w tabeli przedstawiającej zagrożenia dla organizmu (0-2)

wynikające z palenia papierosów uzupełnij luki w tekście.

Nazwa czynnika	Sposób działania
Wysoka temperatura palonego papierosa	Wraz z substancjami trującymi sprzyja powstawaniu raka wargi, powoduje pękanie szkliwa zębowego, wywołuje przekrwienie dróg oddechowych, przez co ułatwia wnikanie trucizn do organizmu.
Nikotyna	Silna trucizna, która uzależnia jak narkotyk.
Tlenek węgla (czad)	Łącząc się z hemoglobiną krwinek czerwonych, utrudnia transport tlenu, przez co powoduje niedotlenienie organizmu, szczególnie narządów wrażliwych, takich jak serce czy mózg. Długotrwałe palenie papierosów może powodować zawał serca lub udar mózgu.
Substancje smoliste	Wywołują nowotwory języka, krtani, płuc i pęcherza moczowego.
Gazy drażniące	Powodują pieczenie i łzawienie spojówek, uczucie drapania w gardle. Wywołują tzw. kaszel palacza.
Związki azotowe	Przyczyniają się do podrażnienia błon śluzowych, uszkodzenia płuc. Mogą powodować zmiany nowotworowe.
Kadm	Jest uwalniany podczas palenia papierosów. Po przedostaniu się do płuc uszkadza pęcherzyki płucne, powodując ich zapadanie się. W konsekwencji prowadzi do zwłóknienia i rozedmy płuc.
Pył	Jego koncentracja w dymie papierosowym jest często milion razy większa niż w najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Dlatego węzły chłonne palaczy i osób przebywających w ich otoczeniu nie chronią przed infekcjami dróg oddechowych.
Kwasy	Działają silnie drażniąco na błony śluzowe jamy ustnej, przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Upośledzając ich czynności, powodują nieżyty oraz przewlekłe stany zapalne.

Kaszel palacza wywołują obecne w dymie papierosowym. W dymie tym

znajduje się także - silnie uzależniająca trucizna.

Nowotwory krtani i języka są spowodowane obecnością w dymie

papierosowym. Paleniu papierosów towarzyszy , która przyczynia

się do przekrwienia dróg oddechowych, ułatwiając w ten sposób wnikanie trucizn do organizmu.

4b

13. Uporządkuj zdania, wpisując ich odpowiedniki literowe we właściwe rubryki tabeli dotyczącej (0-2)

zachowania układu oddechowego w dobrej kondycji.

Działania sprzyjające zachowaniu układu oddechowego w dobrej kondycji	Działania niesprzyjające zachowaniu układu oddechowego w dobrej kondycji

Propozycje działań:

1. Nie należy unikać bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na choroby zakaźne układu
   oddechowego.

2. Wczesne stadia zakażeń dróg oddechowych należy diagnozować u lekarza i leczyć.

3. Należy zaprzestać palenia papierosów.

4. Powinno się wciągać powietrze przez usta, ponieważ jest ono wtedy najlepiej nawilżone i ogrzane.

E) Warto przebywać w pomieszczeniach, w których pali się papierosy.

F) Należy dbać o czystość pomieszczeń, w których się przebywa podczas pracy i odpoczynku.

14. Na podstawie analizy tabeli przedstawiającej ilość tlenu zużywaną przez poszczególne narządy organizmu (0-3)

człowieka określ narząd, który zużywa najwięcej tlenu oraz oblicz, ile tlenu zużywają mięśnie człowieka

o masie 70 kg w ciągu godziny aktywnego wypoczynku.

Narząd	Ilość zużywanego tlenu na 1 kg masy narządu w ciągu godziny	Masa narządu u człowieka o masie 70 kg
Mózg	2,0l	1,5 kg
Serce	3,4l	0,3 kg
Wątroba	2,7l	1,6 kg
Nerki	5,2l	0,3 kg
Mięśnie w spoczynku	0,1 l	30,0 kg
Mięśnie aktywne	1,5-3,0l	30,0 kg

J. Stawarz i inni: Biologia część I. Nowa Era, Warszawa 2004

1. Narząd, który zużywa najwięcej tlenu na 1 kilogram swojej masy to ........................................................

............................................................................................................. .

2. Obliczenia ilości tlenu zużywanego przez mięśnie człowieka o masie 70 kg w ciągu godziny biernego wypoczynku.

.....................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

5b

15. Zadanie na ocenę celującą (0-3)

Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia.

Problem badawczy: Którego gazu jest więcej w powietrzu wydychanym niż we wdychanym?

Hipoteza: W wydychanym powietrzu zwiększa się ilość dwutlenku węgla.

Przebieg doświadczenia:

Próba I Próba II

Czas trwania: 10 minut.

Wniosek: Hipoteza jest prawdziwa.

a) Zaznacz właściwy termin w zdaniu dotyczącym zasadności użycia wody wapiennej w powyższym
doświadczeniu.

Woda wapienna mętnieje pod wpływem dwutlenku węgla/tlenu. Dlatego można zaobserwować, że gaz ten został wydzielony podczas oddychania.

b) Zaznacz zdania, które stanowią najlepsze sformułowanie obserwacji doświadczenia.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza nie zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza nie zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza zmętniała.

ÿ Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza zmętniała.

6b

---