Państwa, Białoruś
Białoruś

Informacje ogólne

Białoruś, Republika Białorusi, Biełaruś, Republika Biełaruś, państwo we wschodniej Europie, bez dostępu do morza. Na północy graniczy z Litwą (502 km) i Łotwą (141 km), na wschodzie z Rosją (959 km), na południu z Ukrainą (981 km) oraz na zachodzie z Polską (605 km). Powierzchnia 207,6 tys. km². 10,366,7 tys. mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 49 osób/km². Najgęściej zaludniona jest środkowa część kraju (60 osób/km², najsłabiej Polesie (25 osób/km²). Stolica: Mińsk (1,68 mln, 1997). Główne miasta (1991): Homel (501 tys.), Witebsk (356 tys.), Mohylew (368 tys.), Grodno (303 tys.), Brześć (295 tys.).

Ludność miejska stanowi 45%. Podział administracyjny: 6 obwodów. Język urzędowy: białoruski, w użyciu rosyjski. Skład etniczny: Białorusini (77,9%), Rosjanie (13,2%), Polacy (4,1%), Ukraińcy (2,9%), Żydzi (1,9%). Wyznania: prawosławni 60%, katolicy 8%, niewierzący 30%. Jednostka monetarna: 1 rubel białoruski = 100 kopiejek. Analfabetyzm sięga 2%. Przyrost naturalny: -4,69‰ (2000), jeden z najniższych na świecie. Średnia długość życia: mężczyźni 61 lat, kobiety 74,4 lata.

Warunki naturalne

Powierzchnia nizinna z rzeźbą polodowcową. Znaczna część Białorusi położona jest w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, 70% powierzchni poniżej 200 m n.p.m. Na północy wyżyny morenowe (Wyżyna Białoruska) przechodząca w Pojezierze Wileńskiej. Na południu, ok. 20% powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska (Polesie). Najwyższy szczyt kraju: Dierżyński 346 m n.p.m. na Wzniesieniach Mińskich.

Klimat

Klimat umiarkowanie ciepły. średnia temperatura w styczniu od -8° do -4°C, natomiast w lipcu 17-19°C. Średnie roczne sumy opadów od 550 do 700 mm, przewaga opadów latem. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -6°C i 40 mm, w lipcu 17°C i 90 mm.

Rzeki i jeziora

Gęsta sieć rzeczna, większość żeglowna oraz wykorzystywana do spływu drewna. Główne rzeki: Prypeć, Dniepr, Dźwina, Niemen, Berezyna, Sożem, Jasiołda, Willa. Ponad 10 tys. jezior polodowcowych: Narocz (80 km²), Oświejskie, Dryświaty. Najwięcej jezior na Pojezierzu Brasławskim.

Flora i fauna

Ponad 30% powierzchni kraju zajmują bagna i torfowiska. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią lasy mieszane, na północy brzozowe, sosnowe i jodłowe, na południu dębowe, jesionowe, klonowe, grabowe, olszynowe, osikowe i bukowe, pokrywające 30% oraz roślinność bagienna i torfowiskowa. Największe zbiorowiska leśne tworzą puszcze: Grodzieńską, Nalibocką i Białowieską, rozciągające się wzdłuż granicy z Polską. Świat zwierzęcy reprezentują: łosie, dziki, bobry, żubry, jenoty. Duże zanieczyszczenie środowiska po awarii elektrowni w Czernobylu na Ukrainie.

Historia

Od VI w. zamieszkiwana przez plemiona wschodniosłowiańskie. W IX w. weszła w skład Rusi Kijowskiej. W XIV w. podbita, wraz z całą Rusią znalazła się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po Unii Lubelskiej, w 1569, w granicach Rzeczpospolitej. W wyniku rozbiorów wcielona do Rosji.

W styczniu 1919 proklamowano powstanie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W wyniku wojny polsko-radzieckiej i traktatu ryskiego, w 1921, zachodnia część Białorusi znalazła się w granicach Polski, natomiast część wschodnia weszła w skład ZSRR jako BSRR.

Po wrześniu 1939, na podstawie paktu Ribbentrop - Mołotow, część zachodnią Białorusi włączono do BSRR. Rozpoczęła się wówczas masowa deportacja ludności, głównie pochodzenia polskiego, w głąb ZSRR. W okresie okupacji hitlerowskiej Białoruś była terenem ożywionych walk partyzantów polskich i radzieckich. W 1945 cała Białoruś weszła w skład BSRR.

W wyniku przemian ustrojowych dokonanych w ZSRR i aspiracji narodowych Białorusinów, w 1990 parlament przyjął deklarację o suwerenności republiki. W sierpniu 1991 proklamowano niepodległość Białorusi. Jest członkiem Wspólnoty Niepodległych Państw. 8 XII 1999 prezydent Rosji B. Jelcyn oraz prezydent Białorusi A. Łukaszenka podpisali układ o utworzeniu Związku Białorusi i Rosji (ZBiR). Układ przewiduje, że Rosja i Białoruś zachowując swoją pełną suwerenność utworzą wspólną przestrzeń gospodarczą z elementami państwa związkowego. ZBiR będzie miał wspólny rynek, wspólną politykę gospodarczą, obronną i zagraniczną, nie będzie miał natomiast wspólnej armii.

Gospodarka

Gospodarka oparta na rolnictwie i przemyśle i pozostaje w dużej zależności ekonomicznej od Rosji. Dochód narodowy: 5,300 USD na 1 mieszkańca (1999). Zadłużenie: 1,1 mld USD (1998). Struktura zatrudnienia: przemysł (41,9%), usługi (39,2%), rolnictwo (18,9%). Handel zagraniczny: eksportuje się gł. maszyny (46%), artykuły konsumpcyjne (17,8%), natomiast importuje się maszyny (31,1%), artykuły konsumpcyjne (13,7%). Głównymi partnerami handlowymi są: kraje byłego ZSSR.

Rolnictwo

Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 60,4% powierzchni kraju, użytki zielone, gł. urodzajne pastwiska - 14%, grunty orne 31%. Uprawia się: zboża (żyto, owies, jęczmień, pszenica, gryka), konopie, tytoń, chmiel, len, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny pastewne, owoce (jabłonie), warzywa. W skutek wybuchu elektrowni jądrowej w Czernobylu na Ukrainie w 1986 znaczne obszary rolne w południowo-wschodniej części kraju zostały silnie skażone i nie są wykorzystane rolniczo. Rozwinięta hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu oraz zwierząt futerkowych i pszczelarstwo. Rozwinięte leśnictwo.

Przemysł

Rozwinięty przemysł: elektromaszynowy (produkcja obrabiarek), środków transportu (produkcja samochodów ciężarowych, ciągników, rowerów), chemiczny (produkcja nawozów potasowych, włókien syntetycznych), petrochemiczny (rafinerie ropy naftowej), elektroniczny (telewizory, radioodbiorniki), włókienniczy (lniarski, wełniany), spożywczy (mięsny, mleczarski), drzewny (produkcja mebli), papierniczy, materiałów budowlanych, szklarski (słynna w świecie produkcja kryształów i porcelany), skórzany. Liczne zakłady rzemieślnicze (grncarskie, wikliniarskie).

Eksploatacja węgla kamiennego, ropy naftowej, fosforytów, soli kamiennej i potasowej, rud metali, torfu, łupków bitumicznych oraz surowców budowlanych (wapieni, margli, gliny, piasków). Energia elektryczna (31,4 Twh w 1995, co daje 3045 kWh na 1 mieszkańca) produkowana jest głównie w elektrowniach cieplnych: Berezowskiej (640 MW), Łukomskiej, Smolewickiej. Liczne elektrownie opalane torfem

Komunikacja dobrze rozwinięta, największą rolę odgrywa transport kolejowy (5,5 tys. km linii kolejowej), gł. linia kolejowa Baranowicze-Mińsk-Orsza, fragnent magistralii Berlin-Warszawa-Moskwa, oraz samochodowy (52 tys. dróg w tym 36,5 tys. asfaltowych). Liczne żeglowne rzeki oraz kanał rzeczny Dniepr-Bug. Międzynarodowy port lotniczy w Mińsku. Rozwinięty transport rurociągowy (2906 km) przesyłający ropę naftową i gaz ziemny m.in. do Polski, Niemiec, Czech i Słowacji.

Ustrój

Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem o 5-letniej kadencji - Radą Najwyższą z 306 miejscami. Głową państwa, na mocy referendum z 24 listopada, 1996 jest prezydent. Ambasada Republiki Białorusi, Warszawa, ul. Ateńska 67.

---