Talcott Parsons „Społeczeństwo: spojrzenie ewolucyjne i porównawcze” - FUNKCJONALIZM (funkcje, system społeczny)
Na najbardziej ogólnych poziomach teoretycznych nie występuje różnica pomiędzy procesami, które służą podtrzymaniu systemu i procesami, które służą jego zmianie. Różnica ta tkwi w natężeniu, dystrybucji i organizacji elementarnych komponentów określonych procesów względem stanów struktury, na którą oddziałują.
Paradygmat zmiany ewolucyjnej
Spośród procesów zmiany najważniejszy typ stanowi wzmocnienie zdolności adaptacyjnej wewnątrz społeczeństwa zapoczątkowującego pewien nowy typ struktury albo, dzięki dyfuzji kulturowej i zaangażowaniu innych czynników w połączeniu z nowym typem struktur, wewnątrz innych społeczeństw i być może w późniejszych okresach.
Składniki procesu zmiany:
Różnicowanie. Jednostka, podsystem lub kategoria jednostek lub podsystemów, zajmująca jedno, stosunkowo dobrze określone miejsce w społeczeństwie, dzieli się na jednostki lub podsystemy, które różnią się zarówno co do struktury, jaki i co do funkcjonalnego znaczenia dla szerszego kontekstu. Jeśli różnicowanie ma wydzielić zrównoważony, lepiej rozwinięty system, każda niedawno zróżnicowana podstruktura musi zwiększyć zdolność adaptacyjną do spełniana swojej pierwotnej funkcji, w porównaniu ze spełnianiem jej w poprzedniej, bardziej rozproszonej strukturze.
Integracja. Działanie dwóch lub więcej kategorii jednostek strukturalnych wymaga skoordynowania, jeśli przedtem występowała tylko jedna kategoria.
Ulepszenie adaptacyjne. Wymaga ono zatem, aby wyspecjalizowane zdolności funkcjonalne były uwolnione od przypisania w bardziej rozprzestrzenionych jednostkach społecznych. Polega się wiec na bardziej uogólnionych zasobach, które są niezależne od swoich źródeł przypisania.
Ogólny wzorzec systemu społecznego. Każdy określony system wartości charakteryzowany jest przez określony typ wzorca i po instytucjonalizacji ustanawia celowość pewnego ogólnego typu systemu społecznego. Orientacja na wartości, właściwa dla określonej zbiorowości, roli lub zespołu norm, nie jest ogólnym wzorcem systemu, ale jego dostosowaną, wyspecjalizowaną aplikacją. System lub podsystem podlegający procesowi zróżnicowania musi ustanowić pewien wzorzec wartości, który jest na wyższym poziomie ogólności niż jego poprzednik, ponieważ musi uprawomocnić większą różnorodność celów i funkcji swoich podjednostek. Proces generalizacji często napotyka na opór ze strony fundamentalistów, którzy uważają, że żądanie większej ogólności standardów ewaluacyjnych okazuje się żądaniem porzucenia rzeczywistego związania się.
Sytuacja, w której powstanie rozwojowy wyłom z następującym procesem innowacji, otwiera cztery możliwości dla społeczeństw, nie uczestniczących bezpośrednio w innowacji:
Innowacja może zostać niweczona przez potężniejszych, nawet mniej zaawansowanych. Jeśli jednak jest to innowacja kulturowa to trudna ją zniszczyć całkowicie, może ona mieć wielkie znaczenie nawet wtedy jak społeczeństwo pochodzenia przestanie istnieć.
Kategorie współzawodnictwa mogą ulec zrównoważeniu dzięki przyjęciu innowacji.
Ustanowienie osobnej niszy, w której społeczeństwo będzie mogło względnie spokojnie kontynuować podtrzymywanie swojej starej kultury.
Utrata tożsamości społeczeństwa w skutek dezintegracji lub absorpcji przez jakiś szerszy system społeczny.
Różnicowanie podsystemów społeczeństwa
Różnicowanie społeczeństwa ma kierunek funkcjonalny. Analiza funkcji odbyła się na dwóch zasadniczych poziomach: ogólnego systemu działania i systemu społecznego. Każdy poziom ma swój potencjał zwiększania stopnia swojego zróżnicowania w podsystemach według kierunków czterech odniesień funkcjonalnych.
Najbardziej widoczne procesy ewolucji z pierwotnych warunków społecznych dotyczą ogólnego poziomu działania, szczególnie relacji między systemem społecznym a systemem kulturowym. Różnicowanie między systemem społecznym a systemem kulturowym jest, w najwcześniejszych stadiach, najbardziej widoczne w obszarze religii, ujawniając się, gdy rośnie dystans między bóstwami a kondycją człowieka. Ten proces różnicowania na poziomie ogólnego systemu działania będzie stymulował podobne procesy wewnętrzne wobec społeczeństwa jako systemu i będzie stymulowany przez te procesy.
System kultywowania wzorów społeczeństwa ma kulturowy prymat, gdyż jest siedliskiem bezpośredniej relacji z systemem kulturowym. Najpierw zaczyna się on wyraźnie różnicować z innych podsystemów społeczeństwa, a te ustanawiają się jako wyraźnie „świeckie” sfery. Proces ten prowadzi do zróżnicowania kościoła i państwa.
Ukształtowanie autonomicznych systemów prawnych jest najbardziej istotnym wskaźnikiem różnicowania między systemem integracyjnym społeczeństwa, ogniskującym się wokół społecznej wspólnoty, a systemem politycznym, który określa raczej selekcję, wyznaczenie i osiągnięcie celów zbiorowych.
Systemy społeczne jest to zbiór elementów wzajemnie ze sobą i z otoczeniem powiązanych. Jest to system całościowy wyodrębniony ze środowiska zewnętrznego. System jest całością zamkniętą, nie zaś otwartą siecią. Zadaniem każdego systemu jest przetrwanie. Każdy system społeczny dzieli się na podsystemy, które specjalizują się funkcjonalnie i dzielą na dalsze podsystemy. System społeczny, wg Parsonsa, oznacza każdy zorganizowany wzór - model interakcji.
4 podsystemy:
1) podsystem ekonomiczny (produkcja dobra i usługi łączy się z adaptację)
2) podsystem polityczny (produkuje władze, która posiada zdolność do mobilizacji zasobów i osiągania celów)
3) podsystem integracyjny/społeczności i instytucji kontroli społecznej (zapewnia wypracowywanie wspólnych systemów wartości, systemów kontroli, kreuje solidarność i zapewnia integracje)
4) podsystem kulturowy/socjalizacji (kultura kultywuje wzory, usuwa napięcia , kształtuje motywacje podmiotów życia społecznego, mobilizuje poparcie dla innych systemów)
Stadia ewolucji społeczeństw
Ogólne poziomy ewolucyjne:
Kryteria podziału głównych stadiów w naszej klasyfikacji koncentrują się wokół istotnego przekształcenia elementów kodu struktur normatywnych.
Stan pierwotny
W przejściu od społeczeństwa pierwotnego do społeczeństwa pośredniego główne przekształcenie występuje w języku, który pierwotnie jest częścią systemu kulturowego.
Stan pośredni
W przejściu od społeczeństwa pośredniego do społeczeństwa nowoczesnego następuje zinstytucjonalizowanych kodach porządku normatywnego, wewnętrznych wobec struktury społeczeństwa i skupia się na systemie prawnym.
Stan nowoczesny
Talcott Parsons - FUNKCJONALIZM (funkcje, system społeczny)