Temat: Współczesne koncepcje opieki

1. Ujęcie tradycyjne
a) Opieka- w znaczeniu szerokim to działania podejmowane wobec osób lub rzeczy ze względu na faktyczne czy potencjalne zagrożenie ich istnienia (potencjalne odnosi się do przypuszczalnego- czynniki, które mogą zagrozić osobie zanim zainterweniujemy) przy braku albo ograniczonych możliwościach przezwyciężania zagrożenia własnymi siłami tych osób i rzeczy (A. Kelm, 20000, s.19)

2. Alternatywne rozumienie opieki
a) H. Muszyński (cyt. za: Kelm) akcentuje, iż opieka jest „szczególnym rodzajem pomocy, jaką ludzie niosą ludziom w swoistych relacjach zawierających w sobie zobowiązania, i odpowiedzialność, i dążenie do określonych celów” (osoby niosące pomoc dysponują pewnymi środkami, których osoba potrzebująca pomocy nie ma)
- ( na tej podstawie możemy mówić o: wspólnych obszarach opieki, pomocy i pracy socjalnej w społeczeństwie obywatelskim)

3. Zasady wymienione przez W. Dykcika winny być w szczególny sposób promowane w działaniach opiekuńczych i wychowawczych.
a) wyróżniające się zasady to:
- personalizacji- mamy do czynienia z osobą; zaspokajanie potrzeb nie może wyglądać jak jałmużna i nie możemy człowieka traktować jak żebraka; osoba nawet jak nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb zasługuje na szacunek
- odpowiedzialności- jesteśmy odpowiedzialni za tych, którzy są od nas zależni- nie tylko zaspokajanie potrzeb ale tez zwracanie uwagi na to jak dobro które dajemy jest wykorzystywane
- pomocniczości (subsydiarności)- chodzi o wyzwalanie solidarnej postawy, która wykazuje chęć pomagania innym (poczucie solidarności powinno wywołać poczucie pomocy innym)
- wielospecjalistycznego podejścia w współpracy z rodziną- profesjonalne zapewnienie pomocy (diagnozowanie)

4. Elementy składowe opieki:
a) Podmiot opieki- osoba (instytucja itd.), która organizuje opiekę
b) Przedmiot opieki- nie sama osoba ale to co ta osoba potrzebuje (zakres działań skierowanym na osobę potrzebującą)
c) Treści i rodzaje zastosowanych środków- to jakich środków używa podmiot opieki aby zaspokoić potrzeby przedmiotu

Wymienione elementy określają rodzaje opieki

5. Porównanie leczniczo- pedagogicznej koncepcji opieki (ujęcie tradycyjne) i koncepcji empowermentu prezentuje tabela (za. Jan Kowalik 2004):

Leczniczo-pedagogiczna koncepcja opieki (dotychczasowa)	Koncepcja epowermentu g. Theunissena
Upośledzony- pacjentem	Upośledzony- ekspertem
Opiekun profesjonalny- ekspert	Opiekun profesjonalista- asystent
Model medyczny	Model naukowo-socjologiczny
Indywidualne ukierunkowane poszukiwanie przyczyn (biologicznych)	Widzenie problemu bio-psycho-socjalnego
Orientowanie się w oparciu o deficyty	Orientowanie się w oparciu o rezerwy
Indywidualne dyscyplinujące interwencje	Praca z upośledzonym zorientowana na środowisko
Cel. Dopasowanie dla bezproblemowego życia społecznego	Cel. Samookreślenie, samostanowienie o sobie
Dominacja opiekuna (autorytetu)	Dominacja upośledzonego (kooperacja)
Segregacja	Integracja
(totalne) instytucje specjalne	Zorganizowanie z uwagi na cel, zintegrowanie ze środowiskiem i powiązanie ze sobą urządzeń pomocy
Specjalizowanie	Normalizowanie
Wyobcowanie ze społeczeństwa	Wypełnione urzeczywistnienie życia

6. Inne polskie źródła nt. epowermentu:
a) J. Kowalik (2004), Opiekun-Wychowawca- Asystent, (w: red. J. Kruk-Lasocka, M. Sekulowicz
b) J. Kruk-Lasocka, Aa. Wawrzyniak (2004)
c) E. Pisula (2001), Jak pomagać rodzicom dzieci z autyzmem? (w:) red. W. Dykcik, B. Szychowiak, Nowatorskie i alternatywne metody w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej. Przewodnik metodyczny, Wyd. Nauk. UAM, Poznań

7. Emowerment (umacnianie)
a) Wg. Pisuli- to proces umacniania „siły przebicia” w siebie, w relacji z innymi, w działaniach politycznych w taki sposób, ze jednostka, rodzina w społeczność może przedsięwziąć czynności prowadzące do poprawienia swojej sytuacji
- oznacza:
* pomoc, która jest „daniem wędki, a nie ryby”
* „wzięcie własnego życia we własne ręce”. Poprzez uczestnictwo w życiu społecznym, aby mieć wpływ na wszystko, co się w określonych wspólnotach dzieje (typu: szkoła, zakład pracy, sąsiedztwo, kościół, organizacje wolontariacie, struktury państwowe) (uczenie osób „głośnego mówienia”- aby sami mogli mówić za siebie a nie żeby ktoś za nich mówił i decydował)
- wyznaczniki (por. M.A. Zimmerman, S. Warschausky, za: E. Pisula, 2001, s.261)
* cel: samostanowienie o osobie, samookreślenie osoby z niepełnosprawnością (m.in. osoba staje się krytyczna wobec usług i pomocy)

8. Empowerment jako proces można analizować na trzech poziomach (M.A. Zimmerman, za: E. Pisula, 2001, 261-262):
a) Psychologicznym (jednostkowym- dotyczy konkretnej osoby)
- komponenty:
*wewnątrzosobowy- co się ma zmieniać wewnątrz osoby
*interakcyjny- coś dzieje się w relacji innymi
*behawioralny- wiąże się z działaniem w szerokim znaczeniu
b) Organizacyjnym
c) W społeczności- chodzi o ludzi bliższych i dalszych, którzy mogą mieć wpływ na tą osobę

9. Wymiary empowermentu wg. M.A. Zimmermana:
a) wartości
- przekonania na temat sposobów współpracy profesjonalistów i osób z niepełnosprawnością
- orientacja na zasoby i kompetencje
- pomoc w osiąganiu coraz większej niezależności
- rozwijanie umiejętności do pokonywania przeszkód w realizacjo własnych celów i integracji społecznej

10. Procesy „umacniania” (epowermentu)
-mechanizmy prowadzące do uzyskania kontroli nad własnym życiem
- nabycie umiejętności podejmowania decyzji, uruchamiania własnych zasobów
- krytyczna ocena socjopolitycznego środowiska

11. Konsekwencje empowermentu
- zyskanie poczucie kontroli
- aktywność i uczestnictwo w różnych działaniach
- wywieranie wpływu na decyzje polityczne

12. I. Obuchowska Autorewalidacja (wprowadzono w latach 90)
a) uruchamianie w osobie niepełnosprawnej działań i możliwości pozwalających jej przejmować aktywność na rzecz swojej rehabilitacji
b) I. Obuchowska mówi o 3 poziomach (tak jak w empowermencie)
c) emowerment to, to samo co autorewalidacja
d) mamy na myśli uczynienie naszego podopiecznego zdolnym do samodzielnego realizowania własnych potrzeb w miarę samodzielnie

Zasady opieki:
1. Zasada opieki sprawiedliwej- aksjomat należności wg. słuszności moralnej (i innej), równej zapłaty i odpłaty, równej miary (co uwzględnia relatywność i wyrozumiałość, zachowanie pozytywnych więzi w stosunku wychowawczym i opiekuńczym)
2. Zasada optymalizacji opieki- troska o zaspokajanie potrzeb w takim stopniu, aby nie występowała ani nadopiekuńczość, ani deprywacja potrzeb (odnosi się do różnych działań, kiedy troska bierze górę w sytuacjach gdy wychowanej jest w stanie sam zaqspokojić swoje potrzeby)
3. Zasada aktywności podopiecznych w zaspokajaniu ich potrzeb- kontynuacja j.w. (ukazywanie wychowankowi jak zaspokajać swoje potrzeby, pokazywanie jak wykorzystywać strategie radzenia sobie w relacjach z nauczycielem)
4. Zasada wychowawczego charakteru opieki- osobotwórcze skutki zaspokojenia potrzeb, rozwijanie cech opiekuńczych u podopiecznych, empatii, uznawania niezależności i autonomii innych, poczucia własnej wartości itp. (to w jaki sposób się troszczę, opiekuję podopiecznych jest dla niego przykładem jak to robić)
5. Zasada wychowawczego oddziaływania na potrzeby- rozwijanie potrzeb pozytywnych, wygaszania negatywnych, sublimacja potrzeb, aby potrzeby- nastawienia nie były realizowane bezwarunkowo (dziecko uczymy odraczania potrzeb, zastępowania potrzeb niższych tymi wyższymi)
5. Zasada właściwego łączenia świadczeń opiekuńczych z wymaganiami- stawianie odpowiednich wymagań wychowankom: dając należy wymagać, a aby wymagać- trzeba najpierw dać

Wspólna i specyficzna właściwością tych zasad jest to, że określają one, z jednej strony, podstawowe wymagania poprawnej merytorycznie opieki, a z drugiej- wychowawczego jej sprawowania.

---