PRZEKAZ
Udzielenie przekazu jest jednostronną czynnością prawną przekazującego, rodzącą dwa upoważnienia: dla przekazanego i dla odbiorcy przekazu. Nie wymaga zgody (przyjęcia) ze strony ani przekazanego, ani odbiorcy przekazu, jego realizacja w praktyce zależy od ewentualnie łączących wspomniane trzy osoby innych stosunków prawnych, a niekiedy nawet tylko faktycznych. Do realizacji tej, czyli „zadośćuczynienia przekazowi”, dochodzi przez spełnienie świadczenia (przez przekazanego) i jego przyjęcie (przez odbiorcę przekazu).
Zgodnie z regułą ogólną trzeba przyjąć, że przekaz, dochodzący do skutku przez oświadczenie woli jednej osoby, może także zostać dokonany przez umowę między przekazującym a przekazanym lub między przekazującym a odbiorcą przekazu. Przekaz, jako czynność prawna jednostronna, może być swobodnie przez przekazującego odwołany (odwołanie podwójnego upoważnienia).
Możliwość tę wyłączają jednak dwie zaszłości: pierwsza, to przyjęcie przekazu przez przekazanego, to bowiem rodzi zobowiązanie przekazanego i odpowiadające mu uprawnienie odbiorcy przekazu, odwołanie zatem naruszałoby sferę prawną tych osób; druga, to spełnienie świadczenia przez przekazanego, czyli realizacja upoważnienia. Spełnienie świadczenia bowiem stanowi jeszcze bardziej dobitny wyraz woli przyjęcia przekazu, a ponadto po realizacji upoważnienia nie może już być mowy o jego odwołaniu, naruszałoby to bowiem zasadę pewności i bezpieczeństwa obrotu.
Przyjęcie przekazu jest jednostronną czynnością prawną przekazanego, która rodzi zobowiązanie spełnienia przekazanego świadczenia, wobec czego z chwilą oświadczenia o przyjęciu odbiorca uzyskuje prawo do żądania spełnienia świadczenia na swoją rzecz.
Konstrukcja przekazu należy do klasycznych konstrukcji cywilnoprawnych, z których każda pełni funkcję modelu dla innych, wyspecjalizowanych instytucji prawnych. Tak więc na konstrukcji przekazu opiera się m.in. akredytywa bankowa, a także przelew bankowy, karty: kredytowa i płatnicza, czek, który jest sformalizowanym przekazem, oraz weksel trasowany, który wyrósł z konstrukcji przekazu; ponadto asygnaty, bony towarowe itp. wystawiane przez osobę inną niż ta, która wydaje towar. Generalnie - przekaz stwarza też podstawową konstrukcję dla papierów wartościowych, angażujących więcej niż dwie strony.
Konstrukcja przekazu, łącząca trzy strony, musi być wyraźnie odróżniona od podstawowych (wewnętrznych) stosunków między tymi stronami, na jakie przekaz się „nakłada” i służy im w ten sposób, że jego realizacja wywiera skutki prawne w tych stosunkach. Mają one z reguły charakter kauzalny. Tak więc:
a) przekazującego i przekazanego wiąże wewnętrzny stosunek pokrycia, w ramach którego:
- jeżeli przekazany jest dłużnikiem, ma obowiązek honorować przekaz, a jego świadczenie jest zarachowywane na jego dług u przekazującego (jest to tzw. przekaz w dług),
- jeżeli przekazany nie jest dłużnikiem, a spełni przekazane świadczenie, staje się wierzycielem przekazanego w rozmiarze odpowiadającym temu świadczeniu (jest to tzw. przekaz w kredyt); do stosunku tego znajdą z reguły zastosowanie - przez analogię - przepisy o zwrocie wydatków związane z umową zlecenia,
b) przekazującego i odbiorcę przekazu wiąże wewnętrzny stosunek waluty, w ramach którego
- jeżeli odbiorca przekazu jest wierzycielem przekazującego, to stanowiące jego obowiązek przyjęcie przekazanego świadczenia umarza dług przekazującego,
- jeżeli odbiorca przekazu nie jest wierzycielem przekazującego, a przyjmuje przekazane świadczenie, to staje się w tym zakresie dłużnikiem przekazującego, chyba że w grę wchodziła czynność pod tytułem darmym,
c) przekazanego i odbiorcę łączy zewnętrzny stosunek zapłaty, który może mieć dwojaki kształt:
- jeżeli przekazany dokona wpierw przyjęcia przekazu, to między przekazanym a odbiorcą powstaje normalny stosunek zobowiązaniowy, który przez spełnienie przekazanego świadczenia ulega umorzeniu; w ramach tego właśnie stosunku wyłania się szczególny problem zarzutów, jakie przekazany może (lub nie) przeciwstawić odbiorcy przekazu,
- jeżeli przekazany nie dokona przyjęcia przekazu, to stosunek między nim a odbiorcą przekazu nie nabiera cech stosunku prawnego, spełnienie przekazanego świadczenia, w razie jego dokonania, pozostaje czynnością jedynie faktyczną, problem więc zarzutów między tymi osobami w ogóle nie powstaje.
W doktrynie na gruncie kodeksu zobowiązań przekaz był zaliczany do czynności prawnych ogólnego znaczenia, które służą do ułatwienia obrotu. W istocie, przekaz i oparte na jego konstrukcji szczególne instytucje prawne ułatwiają, upraszczają i przyspieszają obrót przez to, że umożliwiają rozliczanie należności z kilku stosunków prawnych za pomocą jednego świadczenia. Te szczególne walory konstrukcji przekazu występują w znacznie wyższym stopniu w sytuacji, gdy przekaz i jego przyjęcie pozostają abstrakcyjne. Wskazanie natomiast „przyczyny gospodarczej” (prawnej) nie sprzyja obrotowi, zwiększa bowiem ryzyko związane z realizacją upoważnienia.
Przekaz może być dokonany - w braku odmiennego wymagania, jakie może wynikać z przepisów szczególnych - w formie dowolnej, także ustnie, jednak oczywiste względy (dowodowe) przemawiają za formą pisemną.