11.12.2006

TEMAT: CO JEST PRZEDMIOTEM PSYCHOLOGII

1. Co jest przedmiotem psychologii

1. analiza ludzkich zachowań

2. analiza stanów (np. emocjonalnych) w jakich bywają ludzie - ich źródeł i ich następstw

3. analiza właściwości posiadanych przez ludzi ich związek z zachowaniami- geneza właściwości

4. analiza warunków, w jakich ujawniają się dane zachowania, stany i/lub cechy

2. Podstawowe założenia

1. każdy człowiek posiada pewne właściwości wspólne dla swojego gatunku, a więc wszyscy ludzie są pod pewnymi względami do siebie podobni. Każdy człowiek ma pewien zbiór względnie stałych właściwości, a w każdym razie, zmienności posiadanych przez ludzi właściwości nie jest zbyt wielka. Istnieje zbiór czynników ZEWNETRZNYCH które w sposób stały i powszechny wpływają na stany i zachowanie ludzi. Jednostka ludzka jest jednocześnie:

• podmiotem autonomicznym (a co najmniej wyodrębnianym z otoczenia)

• elementem większej całości (społecznej, biologicznej)

2. założenie to umożliwia generalizację twierdzeń, uogólnianie faktów i przenoszenie wiedzy dotyczącej jednego człowieka (czy jednej małej grupy) na innych ludzi, a nawet na wszystkich ludzi. Założenie to umożliwia także formułowanie przewidywań odwołujących się do stwierdzonych wcześniej powtarzalnych faktów (zjawisk, stanów, cech). Te czynniki (zewnętrzne) mogą mieć charakter kulturowy, biologiczny czy społeczny). Regulacja zachowań danej jednostki dokonuje się jako proces interakcyjny „Człowiek- otoczenie”

3. Podobieństwo w czasie i przestrzeni (Tora, Homer, Gilgamesz- np. swój lepszy niż obcy). Zdolność przewidywania jednych cech na podstawie znajomości innych (cechy skorelowane z wykształceniem). Założenie umożliwia wyjaśnienie oraz przewidywanie różnorodnych zachowań ludzi na podstawie znajomości warunków (np. pomaganie i hałaseksperyment BIBB & LATANE) im więcej ludzi tym mniejsza szansa na pomoc). Rozumienie zachowania wymaga znajomości kontekstu.

3. Najważniejsze pytania psychologii naukowej

1. Co on robi? (do czego zmierza, jaka jest struktura jego czynności?)

2. Czy robi to często, a nawet regularnie, czy raczej sporadycznie?

3. Czy inni też to robią? Czy może jest w tym odosobniony?

4. Czy robi to w wybranych sytuacjach lub wobec wybranych obiektów, czy też w każdej sytuacji i wobec każdego obiektu?

5. Dlaczego on to robi? Co stoi za tym zachowaniem? Co jest przyczyną?

6. W jakich warunkach na pewno się tak nie zachowa?

7. Czy posiada jakieś właściwości skłaniające go do danego zachowania, czy też wykluczające takie zachowanie?

8. Czy do wystąpienia danego zachowania potrzebna jest kombinacja wielu warunków i właściwości? Przy jakiej kombinacji warunków i właściwości dane zachowanie wystąpi z dużym prawdopodobieństwem?

4. Wychodzenie poza dane obserwacyjne

1. dwa poziomy obserwacyjne:

• Fizyczne właściwości obiektu (człowieka, rzeczy)

• Fizyczne właściwości zachowania (po czym poznaję męża)

2. trzy poziomy poza obserwacyjne

• emocje, przeżycia, ustosunkowania

• cechy zewnętrzne, trwałe właściwości

• funkcje lub sens zachowania

5. Pytania o cechy i stany

• jaki jest?

• Jaki jest zazwyczaj?

• Jaki jest aktualnie?

• Jaki był?

• Jaki będzie?

• Jaki bywał?

• Jaki pragnie być?

• Jaki człowiek może być?

• Jaki być powinien?

koncentracja uwagi na cechach

koncentracja na różnicach indywidualnych

pułapka tautologii

lekceważenie aspektu tożsamościowego

6. Pytania o tożsamość

• kim on jest?

• Kim jest zazwyczaj?

• Kim jest aktualnie?

• Kim był?

• Kim będzie?

• Kim bywa?

• Kim może być?

• Kim pragnie być?

• Kim być powinien?

Koncentracja uwagi na:

• rolach społecznych (co robi?)

• związkach międzyludzkich

• przynależnościach

• podobieństwach

TOŻSAMOŚĆ KORELACYJNA my marynarze, my wędkarze

TOŻSAMOŚĆ KATEGORIALNA my kobiety

TEMAT: KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZŁOWIEKA

1. Koncepcje psychologiczne człowieka

1. Punkt wyjścia: psychologia introspekcyjna

• przedmiotem psychologii- stany świadomości

• narzędziem poznania świadomości

GŁÓWNE KIERUNKI KRYTYKI

• dowody na nieświadome mechanizmy zachowania

• wątpliwości co do możliwości wglądu we własne stany psychiczne

• odrzucenie metody introspekcyjnej

• brak obiektywnych metod badawczych

PSYCHOLOGIA INTROSPEKCYJNA

NAUKA O TREŚCI ŚWIADOMOŚCI

POSZUKIWANIE POSZUKIWANIE

ŚWIADOMYCH OBIEKTYWNYCH

MECHANIZMÓW METOD POZNANIA

ZACHOWANIA MECHANIZMÓW

ZACHOWANIA

PSYCHOANALIZA BEHAWIORYZM

ODRZUCENIE IDEI STEROWANIA

ZEWNĘTRZNEGO

PSYCHOLOGIA PSYCHOLOGIA

HUMANISTYCZNA POZNAWCZA

2. Psychoanaliza- koncepcja Sigmunda Freuda (ogromny dorobek 20 tomów wyd. standardowego)(Pochodził z ortodoksyjnej Żydowskiej rodziny)

• punktem wyjścia obserwacje: czynności pomyłkowe, marzenia senne, niemożność przypomnienia sobie , z drugiej strony tendencja do apriorycznych założeń

• koncentracja uwagi na doświadczeniach z dzieciństwa

• doświadczenie oświetla drogę przebytą

• podstawowe założenie: bieg procesów świadomych, zachowanie, dążenia przesądzone są przez nieświadome siły afektywne

• deklaracja na temat 2 form nieświadomości

FUNDAMENTALANA ROLA NIEŚWIADOMOŚCI

• rzeczywista motywacja zachowań jest nieświadoma

• świadome uzasadnianie zachowań post hoc (np. racjonalizacja)

• zachowania mają charakter impulsywny, popędowy

• podstawowy czynnik popędowy LIBIDO (szeroko rozumiany popęd sexualny)

• LIBIDO: wszelkie formy pozytywnych doświadczeń z ciałem własnym lub cudzym

• Przesunięcie Libido na innych: kompleks EDYPA i ELEKTRY

• Życie psychiczne efektem gry sił pomiędzy 3 strukturami osobowości: Id, Ego i Superego.

• Atroficzna

• Źródłem energii Id (ono)- główny czynnik Libido. Dążenie do natychmiastowego rozładowania- zasada przyjemności.

• Koordynatorem kontaktów z rzeczywistością jest EGO (ja)- zasada realności (funkcjonalności)

• Źródłem ograniczeń jest SUPEREGO uwewnętrznione (zinternalizowane) podzielane zasady postępowania, normy moralne- zasada moralności.

• Frustracja popędów, lęk, bezsilność, depresja

• Zaspakajanie popędów wbrew presji zewnętrznej lub normom: poczucie winy

3. Psychoanaliza Carla Gustawa Jung'a

1. wczesny opór przeciw koncepcji Freuda

2. zaprzeczenie seksualności jako najważniejszego popędu

3. podział osobowości na część świadomą, nieświadomą, osobową.

4. Archetypy:

• matki, narodzin, itp.

• Najlepsze źródło wiedzy o archetypach: mity, symbole kulturowe, sny, legendy, wizje, a także objawy neurotyczne i psychotyczne

4. Psychoanaliza Alfreda Adler'a

• motywy społeczne rządzą zachowaniem

• fikcja (ideał) jako cel

• pragnienie mocy i wyższości

• kompensacja poczucia niższości

• ważny, ale nie doceniony wkład w psychologie społeczną

5. Behawioryzm

• Iwan Pawłow; nagroda Nobla 1904r.; w latach 1884- 1886 UW (Uniwersytet Wrocławski); badania nad wpływem śliny na procesy trawienia; obserwacja zachowania nieadaptacyjnego; antypsychologizm; znakomicie przemyślane badania; ścisła kontrola warunków; precyzyjny pomiar efektów

• John Watson; krytyka psychologii introspekcyjnej jako nienaukowej

• Bodźce i reakcje mają charakter fizyczny; popędy sygnały zewnętrzne lub wewnętrzne uruchamiające zachowanie; między S i R jest niepoznawalna „Czarna skrzynka”; trzy czynniki zachowania: popęd (mierzony obiektywnie), zmiana w czasie, skutek reakcji.

KONCEPCJE:

• krytyka psychoanalizy

• arbitralność

• spektakularne koncepcje

• nieobalalność

• pomijanie roli procesów poznawczych

• krytyka behawioryzmu

• atomizacja życia psychicznego

• lekceważenie działań złożonych i długoterminowych

• uproszczenie w analizie procesów poznawczych

TRZY RODZEJ PYTAŃ:

• jaka jest natura ludzka?

• Jak pracuje ludzki umysł?

• Jakie są granice konformizmu, uległości i posłuszeństwa?

7. Psychologia humanistyczna

1. Carl Rogers

• odrzucenie modelu nauk przyrodniczych (typowego dla behawioryzmu)

• założenie, że nie ma wiedzy obiektywnej

• najważniejsza jest relacja nadawcakomunikatodbiorca

• wiedza jest subiektywna w podwójnym sensie (bo nadawca wie swoje, a odbiorca swoje)

1* Postulat upodmiotowienia sytuacji badawczej

• badacz i badany stanowią MY

2* Postulat dialogu w sytuacji badawczej, a nie manipulacji

3* Postulat komunikacji nie tylko z np. klientami, ale także z innymi

4* Postulat łączenia psychologii jako nauki z psychologią jako praktyką, np. psychoterapia

5* Postulat uwzględnienia perspektywy badanego (a nie tylko badacza) bowiem wyznaczone jest przez jego aktualny obraz rzeczywistości

6* Postulat odwołania się do empatii jako efektywnego kanału komunikacyjnego

8. Psychologia poznawcza

• istota człowieka- to doświadczenie

• wraz ze zmianą doświadczenia zmienia się człowiek

• doświadczenie to informacja

• wszelkie inne zjawiska są pochodnymi procesu przetwarzania informacji

• decydujące role w organizacji ma porównywanie informacji

• podstawowe zadanie psychologii to zrozumienie procesów informacyjnych

• porządek, zgodność, równowaga

• kategoryzacja

• strona formalna systemu

• człowiek jest istota racjonalną

---