BYDŁO

1. Znaczenie bydła w gospodarstwie rolnym

1. Zatrudnienie

2. Stały dochód

3. Produkcja mleka - Ponad 95% pogłowia bydła w Polsce stanowią krowy mleczne. Mleko krowie stanowi 84% światowej produkcji mleka. Spożycie mleka w Polsce na 1 mieszkańca wynosi ok. 193 l.

4. Produkcja mięsa - wołowina jest mięsem powtarzalnym. Charakteryzuje ją bardzo krótki czas obróbki, właściwa barwa, ph poniżej 5,8, może być spożywana w postaci surowej lub półsurowej. Produkcja roczna w Polsce 690 ton. Spożycie na 1 mieszkańca w Polsce 2,1 kg.

5. Źródło skór - produkt uboczny, wykorzystywane przede wszystkim na cele przemysłu obuwniczego i odzieżowego oraz meblowego. UE jest największym światowym dostawcą wyprawionej skóry na międzynarodowy rynek, w tym ponad 60% stanowią Włochy

6. Przetwarza produkty roślinne na takie produkty jak mleko i mięso (duże przyrosty dzienne, dochodzące nawet do 1300 g)

7. Uzyskane obornik i gnojowica nadają się doskonale jako nawóz

2. Zmiany stanu, wydajności oraz produkcyjności bydła w Polsce

1. Spadek pogłowia

• 1975 r. 13 mln sztuk

• 1990 r. 10 mln sztuk

• 2012 r. 5,5 mln sztuk

2. Wydajność wzrasta

• Populacji ogólnej 4914 kg/szt

• Populacji ocenianej 6980 kg/szt

3. Produkcja wzrasta

• Ponad 12 mld l mleka

3. Charakterystyka ras bydła mlecznego w Polsce

1. Polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czarno-biała

• 90% pogłowia w Polsce

• Charakteryzuje się mocną budową, dobrze rozwiniętą klatką piersiową, głębokim tułowiem, wysokimi i mocnymi nogami. Dorosła krowa osiąga masę ciała 650 - 700 kg. Doskonalenie krów tej rasy doprowadziło do tego, że obecnie reprezentują nowoczesny typ użytkowości mlecznej, średnia wydajność kształtuje się na poziomie 7000 kg mleka o zawartości 4-4,3% tłuszczu i 3,2-3,4% białka.

2. Polska czarno-biała

• jest hodowana na terenach nizinnych, prawie na całym obszarze Polski. Pogłowie bydła tej rasy stanowi obecnie 93 % stanu liczebnego bydła w naszym kraju.

• Wysokość w kłębie buhajów wynosi 130-140 cm, a krów - 125-135 cm. Masa ciała buhajów wynosi 900-1000 kg, a krów - 580-670 kg. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca. Pierwsze wycielenia następują w wieku 24-32 miesięcy

• Wydajność mleczna krów, u których kontrolowano użytkowość mleczną, wyniosła w roku 1991 średnio 4075 kg mleka, o zawartości tłuszczu - 4,03 % i białka - 3,2 %. Rekordowe wydajności przekraczają 10 000 kg mleka w okresie laktacji.

• Dobowe przyrosty buhajów opasanych wyniosły 1000-1300 g. Wydajność rzeźna wynosi średnio 58 %.

3. Polska czerwono-biała

• Rasa czerwono-biała (czb) - za polski wzorzec przyjmuje się typ mleczno-mięsny dużego kalibru (masa ciała dorosłych krów 650 kg, wysokość w kłębie min. 132 cm), o zrównoważonych cechach mlecznych i mięsnych (5000-5500 kg/rok, zawartość tłuszczu 4%, białka 3,3%). Wydajność rzeźna buhajków sięga 60%. Bydło rasy cz-b jest dobrze przystosowane do utrzymania w warunkach gospodarstw dysponujących trwałymi użytkami zielonymi.

• Rasa ta jest hodowana w Polsce w województwach południowo-zachodnich, głównie na Dolnym Śląsku i Śląsku Opolskim. Stanowi 6 % pogłowia bydła w Polsce.

• Jest rasą wcześnie dojrzewającą. Pierwsze wycielenia następują w wieku 25-32 miesięcy życia jałówek, gdy masa ich ciała wynosi 320-400 kg. Wysokość w kłębie buhajów wynosi 130-138 cm, a krów - 125-130 cm. Masa ciała buhajów wynosi 900-1100 kg, a krów - 500-860 kg. Wydajność mleka wynosi 3000-6000 kg, o zawartości tłuszczu - 3,8-4,5 %. Rekordowe wydajności mleka przekraczają 11 000 kg w całym okresie laktacji. Krowy kontrolowane w roku 1991 dały średnio 4228 kg mleka, o zawartości tłuszczu - 3,87 % i białka - 3,23 %. Bydło tej rasy dobrze wykorzystuje pasze, szczególnie objętościowe. Dobowe przyrosty buhajów opasanych wynosiły 1000-1350 g, a wydajność rzeźna opasów - 58-63 %.

4. Polska czerwona

• 30 tys sztuk w Polsce

• Jest to jedna z najstarszych ras bydła w Europie, w Polsce pojawiła się na początku XVI wieku. Umaszczenie krów tej rasy jest czerwone lub ciemnoczerwone, ciemne nozdrze i racice, silne nogi i dość prawidłowo zbudowane wymię. Wysokość w krzyżu dorosłych krów to około 130 cm. W Polsce w chwili obecnej ocenianych jest 2489 sztuk krów, przeciętna wydajność 3 700 kg mleka o zawartości 4,32 % tłuszczu i 3,37 % białka. Bydło polskie czerwone ma wiele zalet, jest to rasa doskonale przygotowana do miejscowych warunków, żywienia i chowu, odporna na choroby, bardzo plenna, płodna i długowieczna

5. Białogrzbieta

• W Polsce ocenianych 300 szt

• Krowy tej rasy były od wieków użytkowane na terenach Polski, szczególnie w rejonie nadwiślańskim. Bydło to odznacza się białym pasem na grzbiecie, rozszerzającym się ku zadowi, gdzie obejmuje całą szerokość miednicy, brzegi tego białego pasa są nieregularne, poszarpane, zaś boki zwierząt są najczęściej czarne. Umaszczenie białogrzbietów dziedziczy się bardzo silnie. Dorosłe krowy osiągają wagę około 450 - 500 kg, wysokość w kłębie 123 cm. Odznaczają się długą szyją, długim tułowiem, wąską klatką piersiową i krótkimi kończynami. Wymię ma zawieszenie brzuszne. Średnia wydajność to 3 900 kg mleka o zawartości 4,03 % tłuszczu i 3,28 % białka

6. Jersey

• Jest to rasa wybitnie mleczna, zwierzęta są małe, dorosłe krowy osiągają masę od 350 do 450 kg oraz wysokość w kłębie do 120 cm, a buhaje 600-700 kg i wysokość w kłębie do 150 cm. Są to zwierzęta słabo umięśnione, budowa wymienia jest dość poprawna i harmonijna, głowa jest mała z bardzo wyrazistymi oczami na szerokim czole, kończyny suche, zad często spadzisty. Umaszczenie jest brunatne lub szare, zaś cechą charakterystyczną zawsze występującą jest tzw. sarni pysk i zazwyczaj ciemniejsza pręga grzbietowa. Buhaje maja ciemniejsze umaszczenie

• Do Polski bydło tej rasy zostało sprowadzone w 1967 roku i używano go do krzyżowania z bydłem polskim czerwonym w celu doskonalenia użytkowości mlecznej

• W Polsce krowy tej rasy charakteryzują się dość dobrą wydajnością mleczną na poziomie 4500-5500 kg mleka o średniej zawartości tłuszczu 4,6% - 5,6% i białka 3,7 % - 4,00%.

• W przetwórstwie mleko tych krów jest szczególnie przydatne dzięki dużej zawartości suchej masy i większej zawartości białka w mleku.

7. Simental

• Bydło tej rasy reprezentuje typ mięsno-mleczny, dobrze przystosowany do trudnych warunków, np. górskich. Dorosłe krowy osiągają masę 650 kg, wysokość w kłębie około 136 cm, umaszczenie łaciate, łaty różnej wielkości, głowa, brzuch, wymię, nogi i dolna część ogona biała. Głowa dość duża, kłąb i przód szeroki, umięśnienie zadu i tułowia bardzo dobre. Populacja krów tej rasy objęta oceną użytkowości w Polsce to około 9 300 sztuk, średnia wydajność to 5 300 kg mleka o zawartości 4,12 % tłuszczu i 3,42 % białka. Trzeba też wspomnieć, że bydło tej rasy bardzo dobrze nadaje się do opasu. Wszystkie te wyżej opisane cechy powodują, że polscy hodowcy bardzo chętnie stosują nasienie tych buhajów w krzyżowaniu towarowym.

8. Montbeliarde

• Bydło tej rasy pochodzi z Francji. Jest to typ bydła mięsno-mleczny. Dorosłe krowy osiągają masę 700 - 800 kg, buhaje 900 - 1200 kg, o wysokości w kłębie 145 cm. Umaszczenie tego bydła jest najczęściej czerwono-białe, z różnymi odcieniami brązu. Jest to bydło dobrze umięśnione o silnej i harmonijnej budowie ciała. W chwili obecnej w Polsce pod oceną wartości użytkowej znajduje się około 1,5 tys. sztuk krów, przeciętna wydajność 7 200 kg mleka o zawartości 4,04 % tłuszczu i 3,49 % białka. Bydło tej rasy jest bardzo odporne na występowanie mastitis, istotną rolę w hodowli odgrywa prawidłowa budowa wymion, charakteryzują się dużą łatwością wycieleń oraz wytrwałością laktacji. Należy też wspomnieć, że mleko tych krów jest bogate w te frakcje kazeinowe

• Rasa ta odgrywa obecnie ważną rolę w genetycznym doskonaleniu innych ras mlecznych, poprawiając stan zdrowotny zwierząt oraz opłacalność produkcji mleka poprzez fakt, iż doskonale wykorzystują paszę oraz można je intensywniej użytkować mlecznie w dłuższym czasie. Krowy tej rasy charakteryzują się również dobra wydajnością rzeźną i dobrymi przyrostami masy ciała.

9. Brown swiss

• Zaimportowane do Polski bydło rasy Brown Swiss pochodzi ze Szwajcarii i jest bydłem o kombinowanym, mięsno-mlecznym typie użytkowym. Charakteryzuje się w Szwajcarii wydajnością mleczną na poziomie przekraczającym 6000 kg mleka, przy średniej zawartości tłuszczu około 4,00% i białka 3,50%. Cechą charakterystyczną dla rasy Brown Swiss jest wysoka frekwencja genu kappa-kazeiny. Osobniki o genotypie BB stanowią około 31% populacji. Skład chemiczny mleka krów tej rasy, a w szczególności stosunek tłuszczu do białka sprawia, że jest ono odpowiednie do produkcji serów wysokogatunkowych. Bydło rasy Brown Swiss charakteryzuje się bardzo dobrą płodnością i łatwością wycieleń. Zwierzęta tej rasy wcześnie dojrzewają i bardzo dobrze wykorzystują pasze objętościowe. Posiadają też zdolność adaptowania się do różnych warunków środowiskowych, doskonale wykorzystują dostępną paszę i potrafią też przetrwać ograniczone lub ubogie żywienie.

• Populacja żeńska bydła Brown Swiss w Polsce w stadach objętych oceną wartości użytkowej liczy obecnie 131 sztuk.

10. Szwedzka czerwona

• Krowy rasy czerwonej szwedzkiej są w typie zdecydowanie mlecznym, lecz ich umięśnienie jest wyraźnie lepsze niż u krów holsztyńsko-fryzyjskich. Ich wysokość w krzyżu wynosi 140 - 145 cm, a więc są to krowy średniego kalibru, a masa ciała 550-650 kg. Bardzo dobra zdrowotność, skład mleka i łatwość wycieleń

4. Charakterystyka ras bydła mięsnego w Polsce

1. Rasy duże

a) Limousine

• Rasa francuska, w naszych uwarunkowaniach najlepsza dla przemysłu mięsnego (wysokie walory rzeźne i kulinarne), ceniona przez hodowców za łatwe porody i przeciętne wymagania żywieniowe. Nadaje się również do ekstensywnego chowu na otwartym powietrzu. Najlepszy wśród wszystkich ras instynkt stadny: zwierzęta nie oddalają się od grupy, a w przypadku zagrożenia przyjmują pozycję obronną. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100 kg, przy wysokości w kłębie 145 cm, a krowy odpowiednio 650-850 kg i 135 cm. Umaszczenie jednolicie czerwone, o odcieniach od ciemnowiśniowego do bułanego, z wyraźnym rozjaśnieniem sierści wokół śluzawicy, oczu i na kończynach. Zwierzęta są długie, o delikatnym kośćcu oraz dobrym umięśnieniu grzbietu i zadu. Popularność rasy wynika z doskonałych walorów tuszy i mięsa. Ubijane zwierzęta uzyskują bardzo dobrą wydajność rzeźną i najlepszą jakość mięsa. Krowy są bardzo płodne i długowieczne (8-11 lat, rodzą ponad 7 cieląt). Bydło tej rasy występuje we wszystkich strefach klimatycznych, co świadczy o wybitnych zdolnościach przystosowawczych do różnych warunków środowiskowych.

• Bardzo łatwe wycielenia przy krzyżowaniu towarowym. Mieszańce nadają się do opasu intensywnego i ekstensywnego. Osiągają wysoką wydajność rzeźną, duży udział mięśni, a mały kości w tuszy.

b) Simantal

• Bydło ogólnoużytkowe, ze średnią wydajnością mleka (4000-5000 litrów) o korzystnym składzie. Utrzymywane na prawie wszystkich kontynentach, w zróżnicowanych warunkach środowiskowych i klimatycznych. W Polsce buhaje osiągają przeciętną masę ciała 900-1100 kg, krowy 680 kg. Umaszczenie ciała dość zróżnicowane, od słomkowobiałej do wiśniowobrunatnej, głowa i kończyny białe. Kaliber duży, z silnie podkreślonymi cechami mięsnymi.

• Mieszańce z bydłem mlecznym charakteryzują się dobrym tempem wzrostu i wykorzystaniem pasz oraz dobrym umięśnieniem i małym otłuszczeniem tuszy.

c) Salers

• Rasa francuska, bardzo rzadka w Polsce, zdolna do bytowania w najtrudniejszych warunkach. Zwierzęta charakteryzują się wielką odpornością i żywotnością oraz doskonałą płodnością, łatwością porodów i dobrą żywotnością cieląt. Najwyższa mleczność wśród ras mięsnych (około 9 litrów dziennie przez 6 miesięcy po wycieleniu). Bydło to może być utrzymywane bez budynków; drzewa, zarośla i obniżenia terenu stanowią dla salersów wystarczającą osłonę przed wiatrem i opadami. Zwierzęta tej rasy są wysokie, krowy osiągają 700-900 kg, buhaje 1100-1300 kg. Mięso jest szczególnie cenione przez smakoszy wołowiny; ma niespotykany smak, szybko się smaży i gotuje.

• Krowy salers są najlepszym materiałem matecznym, nadającym się do krzyżowania towarowego z rasami mięsnymi o wysokim potencjale przyrostów i odkładania masy mięśniowej (limousine, charolaise). Najładniej umięśnione cielęta uzyskuje się przy krzyżowaniu krów salers z buhajami charolaise.

d) blonde d'Aquitaine

• Jest to najmłodsza z francuskich ras bydła mięsnego. Wyhodowana w górzystych okolicach południowo-zachodniej Francji w wyniku krzyżowania ras garonnais, quercy i blond des pyrenees. Jest to bydło dużego kalibru, dość późno dojrzewające o długim i masywnym ciele z głęboką klatką piersiową, szerokimi biodrami, mocnymi kończynami i doskonale umięśnionym zadem. Duże tempo wzrostu i małe odkładanie tłuszczu predysponuje bydło tej rasy do opasu ciężkiego.

• Umaszczenie jest jednolite, beżowe lub jasnoczerwone, przy czym śluzawica, rogi i racice są cieliste

5. Charolaise

• Rasa francuska, największa pod względem kalibru i masy ciała. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100-1300 kg i 150 cm wysokości w kłębie, a krowy 750-900 kg przy 140 cm w kłębie. Umaszczenie śmietankowe do jasnożółtego; śluzawica, rogi i racice jasne. Zwierzęta późno dojrzewają, a krowy charakteryzuje przedłużony okres ciąży. Cielęta rodzą się duże (45-48 kg), co prowadzi niekiedy do trudnych porodów. Rasa wymagająca obfitego żywienia, nadająca się do wypasu na żyznych pastwiskach. Może być opasana do wysokiej masy ciała bez obawy przetłuszczania.

• Rasa nadaje się do krzyżowania z krowami wieloródkami o łatwych porodach. Mieszańce wykazują szczególną przydatność do intensywnego opasania do ciężkiej masy ciała - nawet powyżej 600 kg. Potomstwo F1 dziedziczy zdolność do szybkiego wzrostu, dobrego wykorzystania pasz oraz niskiej zawartości tłuszczu przy bardzo dobrym umięśnieniu.

6. Marchigiana

• Jest to rasa wywodząca się od podolskiego i azjatyckiego bydła, które przybyło na tereny Włoch w wyniku najazdów barbarzyńskich. Uszlachetniona została przez krzyżowanie z bydłem ras Chianina i Romagnola. Dawniej użytkowana mięsnie i jako siła pociągowa. Cechą tej rasy jest występująca hipertrofia czyli podwójna pośladkowość. Zad jest bardzo muskularny, uda szerokie, wypukłe, pośladki są bardzo wyraźnie wypukłe. Tusze charakteryzują się małą zawartością kości.

• Umaszczenie: okrywa włosowa biała z możliwością występowania szarych odbarwień w przednich partiach ciała, szczególnie u samców. Pigmentacja skóry i błon śluzowych czarna o zmiennej intensywności. Dopuszcza się istnienie czerwonawych włosów w okolicy czoła, szarego ogona i częściowo depigmentowanej śluzawicy. Cielęta do 3 miesiąca życia mają sierść koloru pszenicy. Skóra cienka, łatwa do podniesienia, miękka, delikatna szczególnie w obrębie podgardla i pochwy.

7. Belgijska biało błękitna

2. Rasy średnie

1. Angus

• Zaliczana do małych ras mięsnych, wcześnie dojrzewających i szybko rosnących. Dzięki pracom hodowlanym prowadzonym w USA uzyskano zwierzęta o wysokiej wyrostowości oraz późniejszym dojrzewaniu. Pozwala to prowadzić opas systemem ekstensywnym do wyższych mas ciała (550 kg) bez obawy nadmiernego otłuszczenia tuszy. Dorosłe buhaje ważą około 1000 kg, krowy 650 kg. Cechą dominującą jest bezrożność i czarne umaszczenie z aksamitną sierścią; występuje również angus o umaszczeniu czerwonym. Rasa charakteryzuje się małą masą cieląt po urodzeniu (30-35 kg), łatwością porodów i wielką troskliwością krów o potomstwo. Bydło to bardzo dobrze wykorzystuje pasze objętościowe, nawet gorszej jakości. Doskonale znosi gorsze żywienie i trudne warunki klimatyczne.

• Pozytywne cechy tej rasy występują również u mieszańców uzyskanych w wyniku krzyżowania z krajowym bydłem mlecznym.

2. Hereford

• Rasa stanowiąca największą populację bydła mięsnego na świecie. Zwierzęta średniego kalibru, wcześnie dojrzewające. Buhaje mają masę ciała około 900 kg, krowy 600 kg. Umaszczenie ciemnowiśniowe z białą głową, podgardlem, podbrzuszem i końcem ogona. Rasa odznacza się dobrą płodnością, doskonałą naturalną odpornością, łatwymi wycieleniami i dużą troskliwością krów o cielęta. Główną zaletą tego bydła jest bardzo wysoka zdolność przystosowania się do surowych warunków klimatycznych i ekstensywnych systemów żywienia; doskonale wykorzystują gorszej jakości użytki zielone. Wadą jest otłuszczenie tuszy, mniej efektowny wygląd oraz gorsze umięśnienie, co może utrudnić zbyt. W USA wołowina od zwierząt tej rasy cieszy się dużą popularnością ze względu na walory smakowe i upodobania konsumentów

• Jałowice i krowy kojarzone z buhajami hereford rodzą lekko i bez komplikacji, a ich potomstwo jest odporne na zmienne warunki klimatyczne i paszowe.

3. Welsh Black

• Jest to rasa pochodzenia brytyjskiego (Walia) o małych wymaganiach pokarmowych, odpowiednia do ekstensywnego systemu utrzymania, łatwo przystosowująca się do trudnych warunków klimatycznych, wcześnie dojrzewająca, charakteryzująca się dobrą płodnością, zadowalającą przeżywalnością i długowiecznością. Wycielenia z reguły są łatwe, a krowy łagodne, troskliwe i opiekuńcze. Wykazują bardzo dobrą mleczność, jak na krowy typu mięsnego. Pierwotnie bydło to było użytkowane dwukierunkowo później przekształcono użytkowanie na jednostronnie mięsne.

• Umaszczenie - jednolite czarne umaszczenie z czarno pigmentowaną śluzawicą i ciemnymi racicami. Zwierzęta są przeważnie rożne. Rogi są rozjaśnione z ostrymi czarnymi końcówkami. Głowa średniej wielkości, krótka i szeroka szyja, głęboki, prawidłowo uformowany tułów i krótkie nogi.

• Mieszańce - z krowami ras mlecznych - odznaczają się zazwyczaj lepszą wydajnością rzeźną i składem tkankowym tuszy niż użyte do kojarzenia rasy mleczne lub o użytkowaniu dwukierunkowym, ale w porównaniu do mieszańców innych ras mięsnych wykorzystywanych do krzyżowania towarowego mają niższą masę końcową i wyższe zużycie paszy na 1 kg przyrostu.

4. Piemontese

• Rasa włoska, jedna z najlepszych na świecie, bardzo wytrzymała na zróżnicowane warunki utrzymania. Wybitne umięśnienie osobników męskich. Kaliber średni (buhaje 900 kg przy 145 cm w kłębie, krowy odpowiednio 600 kg i 140 cm). Umaszczenie siwobiałe lub jasnobeżowe; śluzawica, uszy, nogi i racice ciemno pigmentowe. Zwierzęta charakteryzuje szeroki grzbiet, dość płytka klatka piersiowa, cienka kość oraz bardzo dobre umięśnienie tułowia, zwłaszcza zadu (przerost mięśni). Wysoka wydajność rzeźna, tusza zawiera dużo mięśni oraz mało tłuszczu i kości. Masa cieląt 39-42 kg. Często występują podwójne pośladki.

• Buhaje wykorzystywane do krzyżowania poprawiają u mieszańców wydajność rzeźną oraz cechy jakościowe mięsa. Umaszczenie mieszańców jest ciemne

3. Rasy małe

1. Highland

• Jest to jedna z najstarszych zarejestrowanych ras bydła mięsnego na świecie i jedna z najmniejszych ras bydła mięsnego. Zwierzęta są mało wymagające odnośnie środowiska, nawet w ostrym klimacie mogą być utrzymywane przez cały rok bez pomieszczeń, na powietrzu. Utrzymują bardzo dobrą kondycję i zdrowie w warunkach ekstensywnego żywienia. Wytrzymują surowe warunki klimatyczne, w których inne rasy bydła nie miałyby szans przetrwania. Jest to bydło rogate, rogi są długie (do 1,5m), u buhajów symetryczne, mocne, masywne, wysunięte poziomo z głowy, lekko skręcające do przodu i ku dołowi. U krów rogi są wysunięte bardziej lub mniej horyzontalnie poza głowę i wzniesione.

• Umaszczenie: jest zróżnicowane od jasnobrązowego przez czerwone do czarnego, zdarzają się też osobniki o umaszczeniu białym i srebrnym. Cechą charakterystyczna dla tej rasy jest podwójna okrywa włosowa: zewnętrzną warstwę tworzą włosy bardzo długie i grube, a wewnętrzną miękkie i puszyste. Na głowie charakterystyczna grzywka zasłaniająca oczy długimi kosmykami. Skóra miękka i elastyczna

2. Galloway

5. Zagraniczne rasy bydła używane do doskonalenia krajowego pogłowia

1. Rasy mleczne

• Montbeliarde

• Holsztyńsko-fryzyjska

• Jersey

• Simental

• Szwedzka czerwona

2. Rasy mięsne

• Limousine

• Charolaise

• Simental

• Piemontese

• BBB

6. Pozyskanie i technologia produkcji mleka

1. Ocena wymienia krów pod względem przydatności do doju

2. Przygotowanie do doju

• Higiena pomieszczeń i dojarza

• Przeddajanie

• Masaż przeddojowy

• Dój właściwy

• Masaż podojowy

• Dodajanie

3. Dój ręczny

• Osmykiwanie

• Kciukowanie

• Piąstkowanie

4. Dój mechaniczny

• Mechanizm działania dojarki

• Typy urządzeń do doju mechanicznego

5. Postępowanie z mlekiem po udoju

• Kryteria oceny mleka skupowanego

7. Ocena wartości użytkowej krów i przydatność wykorzystania wyników w praktyce

1. Wartość użytkowa zwierzęcia

2. Udział krów ocenianych w krajowym pogłowiu krów mlecznych ogółem 26%

3. Ocena użytkowości mlecznej krów

4. Korzyści wynikające z OWUB

8. Rozród bydła, różnice w prowadzeniu rozrodu bydła mlecznego i mięsnego

1. Inseminacja bydła mlecznego - krycie haremowe bydła mięsnego

2. Wycielenia przez cały rok u bydła mlecznego - sezonowość ocieleń

3. Częsta pomoc przy porodzie u bydła mlecznego - zbędna pomoc przy porodzie

9. Zasady reprodukcji stada bydła

1. Reprodukcja

2. Zużywanie się stada podstawowego

• Przyczyny ubytków i ich podział

3. Potencjał reprodukcyjny stada

• Średni stan zwierząt w stadzie

• Rozrodczość stada

• Przeżywalność młodych zwierząt

• Współczynnik płci

4. Rodzaje reprodukcji

• Ilościowa (zawężona, prosta, rozszerzona)

• jakościowa

10. Metody doskonalenia bydła

1. Praca hodowlana

2. Ocena wartości użytkowej krów i buhajów

3. Ocena wartości hodowlanej krów i buhajów

• Wydajność własna

• Pochodzenie (przodkowie)

• Rodowodu

• Krewnych bocznych

• Potomstwa (matka-córka)

• Stacyjna

• Rodzeństwa i półrodzeństwa

• BLUP

4. Selekcja

• Indywidualna

• Rodzinowa

• Następcza

• Niezależna

• Według indeksów

5. Dobór par do rozrodu

• Kojarzenie

• Krzyżowanie

11. Odchów i żywienie cieląt i młodzieży

1. Rasy mięsne

• Odchów przy mamkach do 7 miesiąca życia

• Młodzież: jałówki do 1.roku życia pasze objętościowe dobrej jakości z dodatkiem 1-2 kg paszy treściwej

2. Rasy mleczne

• Podanie siary, następnie karmienie preparatem mlekozastępczym

• Siano od 2 tyg życia - do 3.miesiąca życia do woli

• Pasze treściwe od 2-3 tyg 1kg dziennie

• Kiszonka od 4 tyg życia 0,5-5kg

• Zielonka i okopowe od 2 miesiąca życia

• Po okresie odpajania 2 kg paszy treściwej do 1. Roku życia

12. Żywienie krów ras mlecznych w okresie letnim

• Żywienie letnie 150 dni

• Systemy: alkierzowy, alkierzowo-pastwiskowy, pastwiskowy

• Zielonka - 10% m.c. krowy plus pasza treściwa na produkcję mleka

13. Żywienie krów ras mlecznych w okresie zimowym

• Żywienie zimowe 200 dni

• Alkierzowy system żywienia

• Objętościowe suche i soczyste, dodatek pasz treściwych na produkcję mleka

14. Kalkulacja produkcji i normy jakości mleka

1. Koszt jednostkowy produkcji mleka

2. Koszty ponoszone

• Niezależnie od poziomu produkcji

• Zależnie od poziomu produkcji

3. Czynniki od których zależy opłacalność produkcji mleka

4. Normy jakości mleka

15. Specyfika produkcji bydła mięsnego

1. Wykorzystanie krzyżowania towarowego do tworzenia stad bydła mięsnego

2. Odchów cieląt przy matkach lub mamkach do wieku 6-7 miesięcy życia

3. Żywienie zwierząt dorosłych bez pasz treściwych

4. Dobre wykorzystanie trwałych użytków zielonych

5. Sezonowość krycia jałówek i krów oraz sezonowość wycieleń

6. Wysoka wydajność pracy (duża liczba zwierząt przypadająca na jednego obsługującego)

7. Niskie nakłady na budynki i utrzymanie zwierząt

16. Systemy opasu bydła mięsnego

1. Intensywny

• 13 miesięcy - 400 kg

• 14-18 miesięcy - 500-600 kg

• Przyrosty powyżej 1000 g/dobę

2. Półintensywny

• 14-18 miesięcy - 400-450 kg

• 22-24 miesięcy - 550-600 kg

• Przyrosty ok. 1000 g/dobę

3. Ekstensywny

• 18-20 miesięcy - 400 kg

• 24-30 miesięcy - 450-500 kg

• Przyrosty 600-800 g w okresie letnim, 300-500 g w okresie zimowym

17. Podstawowe zasady utrzymania i wykorzystania bydła

1. Użytkowanie mleczne

• Obory wolnostanowiskowe - boksowe

• Obory wolnostanowiskowe - kojce grupowe

• Obory uwięziowe

• Ściołowe na głębokiej i płytkiej ściółce

• Bezściołowe

2. Użytkowanie mięsne

• Bukaciarnia na głębokiej ściółce

• Pastwisko + drewniana wiata

18. Organizacja pracy w oborze

1. Przegląd stada

2. W chowie bydła mlecznego :

• rano mycie wymion przed udojem

• udój poranny

• czyszczenie korytarza paszowego

• zadawanie paszy treściwej

• zadawanie paszy objetosciowej

• podściał

• po południu zadawanie pasz

• usuwanie obornika jeśli obora na stanowiskach

• mycie wymion przed udojem wieczornym

• udój wieczorny

• zadanie paszy objętościowej np siano , słoma by krowy od razu się nie kładły po udoju

• W międzyczasie wykonuje się odpoje cieląt 3-4 razy na dobe

• okresowe zadania jak np. obsługa wycieleń, koreckta racic przy chowie na rusztach, kolczykowanie cieląt, inseminacja bądz krycie naturalne, zabiegi weterynaryjne.

3. Bydło mięsne

• Zadawanie paszy i pojenie

• W zależności od utrzymania, usuwanie obornika i ścielenie

19. Czynniki wpływające na wydajność i skład mleka

• Rasa

• Genotyp

• Wiek

• Okres laktacji

• Częstotliwość dojenia

• Stan fizjologiczny

• Żywienie

• Utrzymanie i pielęgnacja

• Stan zdrowia

20. Czynniki wpływające na efektywność opasu

• Rasa

• Genotyp

• Płeć

• System opasu - żywienie

• Utrzymanie

• Pora roku

• Wiek

---