18. Instrumenty polityki strukturalnej UE
Aby zapewnić krajom Unii Europejskiej harmonijny rozwój, ważne jest aby zmniejszać nadmierne zróżnicowanie między regionami, podnosić konkurencyjność gospodarczą regionów oraz rozwiązywać strukturalne problemy społeczne i ekonomiczne stojące na drodze do uzyskania wyżej wymienionej konkurencyjności. Aby sprostać tym celom, Unia Europejska podejmuje szereg działań z zakresu polityki strukturalnej i regionalnej, ogólnie nazywanych polityką spójności.
Wszystkie akty prawne UE dotyczące polityki spójności mają podstawę w traktacie rzymskim z 1957 r. Natomiast podstawą interwencji polityki spójności UE są zapisy w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską z 1992 r. Zakładają one wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej, w szczególności zaś do zredukowania zróżnicowania w poziomie rozwoju regionów oraz zacofania najmniej uprzywilejowanych obszarów. Polityka spójności Unii Europejskiej jest planowana w horyzoncie wieloletnim. Obecny okres planowania obejmuje lata 2000-2006, kolejny zaś dotyczy lat 2007-2013.
Do realizacji wspomnianych celów, Unia Europejska posiada szereg tzw. instrumentów polityki spójności. Zaliczamy do nich:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) - Podstawowym celem jego działalności jest zmniejszanie dysproporcji w rozwoju pomiędzy regionami Unii Europejskiej.
Europejski Fundusz Społeczny (ESF) - Europejski Fundusz Społeczny finansuje działania na rzecz pomocy dla różnych regionów i grup społecznych, a w szczególności dla pracowników zagrożonych bezrobociem długoterminowym oraz dla ludzi młodych.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) - Fundusz ten składa się z dwóch sekcji: Sekcja Orientacji Funduszu finansuje przedsięwzięcia związane z reformą rolnictwa i leśnictwa oraz na podniesienie poziomu życia na obszarach wiejskich, Sekcja Gwarancji z kolei, finansuje Wspólną Politykę Rolną.
Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG) - Wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich
Fundusz Spójności - Współfinansuje projekty z dziedziny środowiska naturalnego oraz sieci transeuropejskich w zakresie infrastruktury transportu.
Funduszami strukturalnymi zarządza Komisja Europejska. To ona proponuje i określa ramy prawne funduszy, zabezpiecza środki i kontroluje ich wydawanie. W celu prawidłowej realizacji swoich celów, Komisja Europejska kieruje się następującymi zasadami:
Zasada subsydiarności - decentralizacja działań i przekazanie uprawnień decyzyjnych na niższe szczeble władzy.
Zasada partnerstwa - współdziałanie Komisji Europejskiej z władzami publicznymi różnych szczebli.
Zasada programowania - finansowanie kompleksowych i zintegrowanych programów rozwojowych, z tą zasadą wiąże się tworzenie wieloletnich planów działania, tzw. perspektyw.
Zasada spójności - zgodność polityki regionalnej z pozostałym ustawodawstwem unijnym.
Zasada koncentracji - skupianie maksymalnej części środków UE w regionach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.
Zasada dodatkowości - finansowanie ze strony UE nie zastępuje środków danego kraju na rozwój regionalny a jest jedynie uzupełnieniem.
Zasada monitorowania i kontroli finansowej - śledzenie realizacji programów i kontrola właściwego zagospodarowania środków finansowych.
W ramach zasady programowania kraje członkowskie zobowiązane są do opracowania Narodowego Planu Rozwoju, w ramach którego określa się cele, priorytety i ramy finansowe działań strukturalnych państwa oraz system instytucji w nie zaangażowanych.
Po analizie tego planu Komisja Europejska na drodze negocjacji z reprezentacją zainteresowanego kraju, ustala Podstawy Wsparcia Wspólnoty (PWW). Jest to dokument, który określa wielkość pomocy z funduszy strukturalnych na realizację celów wyznaczonych w Narodowym Planie Rozwoju oraz wielkość środków krajowych przeznaczonych na współfinansowanie.
Ostatnim etapem jest opracowanie na podstawie PWW tzw. Programów Operacyjnych, które zawierają szczegółowe plany działania i są ostatnim z dokumentów które zatwierdzić musi Komisja Europejska. Dostarczają one potencjalnym beneficjentom informacji o tym, z jakich środków mogą korzystać i na jaki cel je przeznaczać.
- 1 -