I. Istota i znaczenie socjologii.

Socjologia - jedna z gałęzi nauk społecznych, badająca naturę ludzkiego zachowania, związków międzyludzkich oraz ich rezultaty

Podstawowym założeniem socjologii jest myśl, że człowiek jest istotą społeczną. Jesteśmy ze sobą powiązani, nasze życie zależy od innych.

Powstanie socjologii:

1. przyczynił się do tego rozwój wydarzeń w Europie

2. oświecenie - wraz z rozwojem nauki zaczęto interesować się światem społecznym

3. Rewolucja Francuska - obalono stary porządek i zastanawiano się nad nowym

4. XVIII/XIX - narodziny socjologii jako samodzielnej dyscypliny naukowej

5. Rozwinęła się w XIX jako odpowiedź na zmieniające się warunki

Założenia nauki:

1. świat rzeczywisty istnieje niezależnie o naszej wiedzy o nim

2. wiedzę o świecie można uzyskać dzięki systematycznej obiektywnej obserwacji

3. prawdę naukową można potwierdzić empirycznie

4. istnienie świata przyczyn i skutków

Teoria - odpowiada na pytanie, dlaczego istnieje zjawisko i w jaki sposób działa, zbudowana jest ze zmiennych

Teorie ogólne - próba wszechstronnego wyjaśnienia rzeczywistości

Hipoteza - twierdzenie mówiące jak połączone są ze sobą zmienne

Rozwój socjologii

August Comte - twórca socjologii, stworzył ten termin w 1838 jako szczególnej metody badań społecznych, uważał, że nauka o społeczeństwie może iść w parze z naukami przyrodniczymi, był przekonany, że odkrycie praw rządzących społeczeństwem pomoże stworzyć bardziej humanitarne społeczeństwo

Herbert Spencer - chciał wyjaśnić porządek i zmiany w społeczeństwie porównując je do organizmu; uważał, że można sformułować prawa rządzące społeczeństwami; winny one dotyczyć wzrastającej liczebności i złożoności społeczeństwa, powodują one wzrost zależności i wymiany pomiędzy ludźmi, a także rosnące wykorzystanie władzy do koordynowania i kontrolowania społeczeństwa. Jest twórcą funkcjonalizmu.

Emil Durkheim - podkreślał znaczenie kultury dla integracji społeczeństwa, był funkcjonalistą, wierzył, że można odkryć prawa rządzące społeczeństwem, podkreślał wagę przekonań i wartości

Karol Marks - podkreślał konflikt jako istotną cechę społeczeństwa (teoria konfliktu); konflikt jest pomiędzy posiadającymi i nieposiadającymi; konflikt jest motorem postępu;

Max Weber - podobnie jak Marks nie wierzył w istnienie ogólnych praw społeczeństw; nierówności są zjawiskami wielowymiarowymi i ich przyczyna nie jest tylko ekonomiczna, ale także historyczna i ideologiczna.

Socjologia amerykańska (Head) - wykorzystanie technik ilościowych i statystycznych, wypracowanie interakcjonizmu.

Teorie:

1. funkcjonalizm - rzeczywistość społeczna to system wzajemnie ze sobą powiązanych części, każda z nich ma jakąś funkcję w systemie, działanie jednego elementu ma wpływ na całość; społeczeństwo jest zależne od wzorów społecznych.

2. Teorie konfliktu - systemy społeczne są pełne napięć i konfliktów, ich przyczyną jest nierówność; konflikt jest podstawową cechą życia społecznego.

3. Teorie interakcji - społeczeństwo trwa dzięki bezpośrednim kontaktom między ludźmi; rzeczywistość to symbole i gesty, jeśli ich nie poznamy nie zrozumiemy rzeczywistości społecznej.

4. Teorie utylitarne (wymiany społecznej) - człowiek wybiera te cele, które przynoszą największe korzyści przy najmniejszych kosztach; wszystkie stosunki społeczne to wymiana pomiędzy członkami, robią to automatycznie i bezwiednie.

II. Uprawianie socjologii.

Metodologia - ogół reguł postępowania przy procesie badawczym

Metoda - sposób prowadzenia badań, które pomagają tworzyć lub sprawdzać teorie

Zmienna - cecha lub charakterystyka, która zmienia się bądź przybiera różne wartości w różnych warunkach:

1. zmienna niezależna - wpływa na inną

2. zmienna zależna - poddawana jest wpływom

Korelacja - związek między zmiennymi:

1. pozytywna - obie rosną lub obie maleją

2. negatywna - jedna maleje a druga rośnie lub na odwrót

3. pozorna - zmiany zachodzą losowo

Sposoby kontroli - techniki pomagające wyeliminować czynniki zakłócające

Aby ustalić istnienie związku przyczynowo-skutkowego między zmiennymi należy określić warunki:

1. dwie zmienne muszą korelować

2. zm. niez. Musi poprzedzać zm. zal.

3. nie może istnieć trzecia zmienna

Teoria i badania są ze sobą powiązane. Teoria pomaga w wyborze metody, zmiennych, które badamy oraz na oczekiwania dotyczące związków, jakie mogą istnieć między zmiennymi.

Proces badawczy:

1. wybór i zdefiniowanie właściwego problemu

2. przygotowanie teoretyczne

3. sformułowanie hipotezy (pytań pomocniczych)

4. rozważenie kwestii etycznych

5. wybór projektu badawczego

6. zbieranie danych

7. analiza danych

8. wyciągnięcie wniosków

Pojęcie - forma odzwierciedlenie zjawiska - słowo; nie można za pomocą słów określić całego zjawiska, p. uogólnia zjawisko, nie jest z nim tożsame

Funkcje pojęć:

1. poznawcza lub porządkująca

2. praktyczna lub pragmatyczna

3. oceniająca

4. komunikacyjna

Cechy pojęć:

1. trwała zgoda co do treści wyobrażeń z nim związanych

2. precyzyjne zdefiniowanie

3. ekwiwalent empiryczny

Wyróżniamy pojęcia formalno-logiczne i substancjonalne

Cechy jednostek ludzkich:

1. jaki człowiek jest (wiek, płeć)

2. co czyni (emigruje)

3. zrelatywizowane - stosunek jednostki do innych (przyjaciel)

4. kontekstowe - przynależność jednostki do grupy społecznej (Polak)

Cechy grup:

1. agregatywne - wypadkowa cech wszystkich członków

2. globalne - cele

Nauka - buduje teorie, wyprowadza z nich hipotezy, sprawdza je; celem nauki jest zrozumienie świata, zbieranie wiedzy o nim; nauka wkracza na teren socjologii, gdy posługujemy się teoriami w celu objaśnienia rzeczywistości społecznej.

Definicja - wyłożenie pojęcia w sposób opisowy, przy pomocy słów; są definicje:

1. realne - mówią jakie własności przedmiot ma

2. nominalne - mówią jakie własności powinny przysługiwać przedmiotowi

3. operacyjne -

Eksperyment - umożliwia zbieranie danych w warunkach kontrolowanych; potrzebne są grupa eksperymentalna, grupa kontrolna i zmienna eksperymentalna.

1. laboratoryjny - ścisła kontrola nad warunkami, środowisko nienaturalne

2. terenowy - środowisko naturalne, bliższe zwykłym warunkom ludzi, nie ma ścisłej kontroli

Wywiady:

1. kwestionariuszowy - kwestionariusz z pytaniami otwartymi lub zamkniętymi

2. swobodny - zadaje się pytania respondentom, technika lepsza lecz pracochłonna

3. telefoniczny

Badanie obserwacyjne - studiowanie działań jednostek lub grup przez przyglądanie się im, mogą być obserwacje zewnętrzne lub uczestniczące

Analiza wtórna - analizowanie istniejących już danych

Badania historyczne - wykorzystują historię do weryfikacji bądź ilustracji jakiejś teorii

Durkheim i jego filozofia:

Zjawiska społeczne należy badać z zewnątrz tak jak zjawiska przyrodnicze. Człowiek jest podobny do zwierzęcia, różni się tym, że potrafi się wyrzec jakichś rzeczy. Argumenty:

1. życie ludzkie jest analogiczne z życiem przyrodniczym, w podobny sposób należy je badać

2. psychologia tłumów

3. świadomość i rzeczywistość ludzka są zastane

Eklektyczna synteza Tonniesa:

Rodzaje woli:

1. organiczna - płynąca z głębi psychiki

2. arbitralna - poprzedzona namysłem

Jeśli w stosunkach międzyludzkich przeważa organiczna to powstają wspólnoty (rodzina), jeżeli arbitralna to stowarzyszenia:

1. czynniki kontroli

2. podstawa

3. przykład

III. Socjologiczne rozumienie jednostki ludzkiej.

Życie społeczne - zespół zjawisk i procesów zachodzących między ludźmi

Teorie człowieka:

1. teologia - Bóg jest przyczyną i celem życia ludzkiego

2. filozofia - człowiek jest istotą rozumną, ma udział w boskim rozumie świata, może pojąć świat

3. egzystencjalizm - to człowiek jest zły, a nie systemy

4. marksizm - zbrodnie wynikają z cech systemów, systemów nie z natury ludzkiej

5. nauki przyrodnicze (Dembowski) - człowiek to gatunek zoologiczny, jednak na jego rozwój psychiczny ma wpływ społeczeństwo.

6. socjologia - człowiek to istota społeczna; osobowość wykształcona jest przez kulturę i społeczeństwo, w którym człowiek przeszedł proces socjalizacji

Natura ludzka:

1. dawniej - zespół stałych dążeń, celów, wartości wyznaczających zachowanie człowieka

2. wg. Daweya - koncepcja biopsychiczna wspólna całemu gatunkowi; zespół cech odróżniających człowieka od zwierząt; właściwości psychiczne, dążności;

3. ogólna - zespół trwałych zdolności, sił motorycznych, działających w organizmie ludzkim, zmuszają go do zaspokojenia potrzeb biologicznych i przystosowania do społeczeństwa

Teoria instynktywistyczna - sprowadza życie do gry instynktów

Instynkt - mechanizmy reagowania na określone podniety zewnętrzne wspólne całemu gatunkowi, wywołują niezmienne sposoby zachowania się

Negacja - nie można wykryć u człowieka mechanizmów instynktownych

4 znaczenia słowa persona:

1. wygląd zewnętrzny

2. rola grana przez człowieka

3. istota osoby grającej rolę

4. wartość człowieka

Indywidualność - osobnik z wyraźnie występującymi cenami

Osobowość składa się z elementów:

1. biogennych - własności anatomiczne

2. psychogennych

3. socjogennych

Elementy wg. Freuda:

1. pierwotne popędy domagające się zaspokojenia

2. jaźń człowieka - kontroluje popędy

3. normy społeczne i moralne

Elementy wg. Znanieckiego:

1. kulturowy ideał - ucieleśnienie pożądanych cech w społeczeństwie

2. rola społeczna - polega na wykonywaniu czynności, przez jednostkę, narzuconych formalnie lub nieformalnie przez grupę

3. jaźń subiektywna - subiektywne wyobrażenie o swojej wewnętrznej istocie (wewnętrzne „ja”)

4. jaźń odzwierciedlona - składa się z:

- wyobrażenie o tym jak nas postrzegają

- wyobrażenie o tym jak nas oceniają

- reakcja na te wyobrażenia

Osobowość zintegrowana (normalna) - w której wewnętrzne konflikty są zażegnane, wewnętrznie zharmonizowana, przystosowana do życia społecznego

Proces realizowania roli zależy od:

1. elementów bio- i psychogennych

2. kulturowego ideału

3. definicji roli przyjętej w grupie

4. struktury i wewnętrznej organizacji grupy

5. identyfikacji jednostki z grupą

Powody dezintegrowania osobowości:

1. uczestniczenie w kilku grupach społecznych o rozbieżnych celach

2. wybieranie jako odniesienia grupy zdezorganizowanej

3. niepodołanie roli społecznej

4. niska samoocena

5. zaburzenie systemu nerwowego

Osoba reprezentant:

1. występująca najczęściej

2. zespół wspólnych cech

3. typ najlepiej wyrażający daną kulturę

IV. Więź społeczna.

Styczność przestrzenna - akt w czasie którego spostrzegamy inną osobę; spostrzeżenie może być przelotne lub dokładne

Styczność psychiczna - wzajemne zainteresowanie cechami; może być bezpośrednia lub pośrednia

Styczność psychiczna może przerodzić się w łączność psychiczną - zainteresowanie prowadzi do wzajemnej sympatii

Styczność społeczna - układ co najmniej dwóch osób, wartości stanowiącej przedmiot styczności i czynności jej dotyczących; mogą być:

1. trwałe lub przelotne

2. prywatne lub publiczne

3. osobiste lub rzeczowe

4. bezpośrednie lub pośrednie

Więź społeczna - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli… skupiających jednostki w zdolną do trwania i rozwoju całość

Wzajemne oddziaływanie - podmioty wywierają na siebie wpływ, jakieś reakcje

Kategorie zachowań Bales'a:

1. pytanie o informację

2. pytanie o opinię

3. pytanie o sugestię

4. udzielenie informacji

5. wyrażenie opinii

6. wysunięcie sugestii

7. wykazywanie solidarności

8. rozładowanie napięć

9. zgoda, akceptacja

10. okazywanie antagonizmu

11. budowanie napięć

12. niezgoda, wyrażanie zastrzeżeń

Znaniecki twierdzi, że wszystkie działania społeczne pochodzą z dwóch źródeł:

1. negatywny przymus

2. pozytywne nakłonienie

Dlaczego człowiek wybiera jedną z tych metod?

1. Psychologowie rozwinęli tu teorie naturalnego egoizmu i naturalnego altruizmu człowieka - człowiek w wyborze kieruje się stosunkiem do danego człowieka

2. Znaniecki - wybór zależy od postawy w stosunku do przedmiotu działania oraz jego układu wartości

Identyfikacja - poczucie przynależności V. Zbiorowości społeczne.

Zbiór społeczny - ogół ludzi posiadających jakąś wspólną cechę, wyróżnioną przez obserwatora, bez względu na to, czy o tym wiedzą

Kategoria Społeczna - zbiór wyobrażeń na podstawie cech życia społecznego

Grupa statystyczna - zbiór osób niepowiązanych ze sobą

Zbiorowość - dobrowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła i utrzymuje się więź społeczna:

1. grupa społeczna - osoby powiązane systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających wspólne wartości i odrębne od innych wzory działań

2. kręgi społeczne - zespół stale stykających się osób u których nie wytworzyło się poczucie odrębności

3. wspólnota - zbiorowość terytorialna, w ramach której członkowie mogą zaspokoić podstawowe potrzeby, mogą stać się samowystarczalne

4. oparte na wspólnej kulturze (naród)

5. oparte na podobieństwie zachowań (tłum, publiczność)

Środowisko społeczne:

1. ukł. przedmiotów i procesów otaczających organizację i oddziałujących na nią

2. jednostki, grupy… stykające się i oddziałujące na osobnika

Kręgi:

1. stycznościowe - spotkanie na meczu

2. koleżeńskie - w szkole

3. przyjacielskie

Grupa - członkowie, wartości, symbole, zachowania; każda grupa określa:

1. wzór fizyczny członka - jego wygląd zewnętrzny

2. wzór moralny - zespól cech moralnych jakich powinni przestrzegać

3. funkcje członka - zakres czynności które ma wykonywać dla umocnienia grupy

Wola zbiorowa - dążenia członków do realizowania zadania zbiorowego; przejawia się konsekwentnym i efektywnym działaniem; efektywność może być osiągnięta przez:

- zwartą organizację

- surową dyscyplinę

- poczucie misji

- charyzmatycznego przywódcę

Wola prowadzi do solidarności grupy - identyfikowanie się z innymi członkami i swoich celów z grupowymi

Skład grupy - członkowie i ich cechy

Struktura grupy - ukł. wszystkich elementów tak by się uzupełniały

Struktura społeczna - sposób ułożenia i przyporządkowania członków, instytucji, przedmiotów, wartości

Mikrostruktura - ułożenie w zharmonizowaną całość jednostki, jej roli i stosunków

Makrostruktury - przyporządkowanie największych elem. składowych

Gross - twory hierarchiczne grup:

1. mikrostruktury

2. kompleksy systemów

3. konstelacje

4. makrostruktury

Analiza makrostruktury może być b. trudna, ze wzgl. na jej złożoność. Możemy skupiać się na poszczególnych elem.:

1. struktura ludnościowa

2. zawodowa

3. klasowo-warstwowa

4. wykształcenia

5. polityczna

6. administracyjna

7. ekologiczna

Przynależność - do grupy może mieć charakter:

1. realny-jednostka uczestniczy w więzi danej grupy i jest z nią związana subiektywnie

2. ideologiczny

Rodzaje grup:

1. małe i duże

2. pierwotne - więź oparta na stycznościach osobistych

wtórne - styczności oparte na interesach

3. formalne i nieformalne

4. klasy społeczne

5. grupy celowe

6. grupy terytorialne

7. tworzone na podstawie wspólnych wartości

Klasyfikacja grup (Merton):

1. liczebność

2. trwałość

3. rekrutacja

4. intensywność uczestnictwa - jednofunkcyjne, wielofunkcyjne, żarłoczne, rygorystyczne

5. korzyści

6. zorganizowanie grupy

Sztompka - cechy grupotwórcze

Kategoria statystyczna - zbiór jednostek podobnych pod pewnym względem, są tego świadomi

Więź obiektywna - poczucie wspólnoty z powodu podobieństwa sytuacji (wiek)

Więź subiektywna - poczucie wspólnoty z członkami

Więź moralna - relacja powinnościowa zakładająca lojalność i zaufanie

Więź behawioralna - podobne lub wspólne działania podejmowane przez członków grupy

Więź kooperacyjne - poczucie wspólnoty oparte o niezbędność członków przy realizacji zadań

Tożsamość zbiorowa - poczucie wspólnoty, identyfikowanie się z członkami grupy

Konflikt partycypacji - uczestniczenie w jednej grupie koliduje z uczestnictwem w drugiej

Zadania:

1. addytywne - szybkość i skuteczność zależy od ilości członków

2. kooperacyjne - realizacja wymaga podziału funkcji i współpracy

3. koniunktywne - tempo i intensywność musi być dostosowana do najsłabszych

4. dysjunktywne - zadania grupowe realizowane przez jednostkę

Pozycja społ. - zakres ważności, jaką dana rola posiada dla wykonywania zadań grupy, jej tworzenia i rozwoju

Status - pozycja społ. + prestiż (w dużych grupach status = pozycja)VI. Kultura.

Kultura:

1. wszystko co charakterystyczne dla danej zbiorowości, to co ludzie robią, myślą, posiadają

2. Stefan Czarnowski - całokształt zobiektyzowanych (uniezależnionych od twórców) elementów dorobku społecznego, wspólnego szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie (dyfuzjonizm kulturowy)

3. Franz Boas - zbiór zachowań, wzorów postępowania ukształtowanych przez tradycję (historię)

4. Jan Szczepański - ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości, uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom

5. Alfred Kreber - polega na uschematyzowanych, ustalonych sposobach myślenia, reagowania, nabytych i przekazywanych głównie przy pomocy symboli stanowiących znamienne osiągnięcia grup ludzkich, włączając ich ucieleśnienie w wytworach materialnych; istotny trzon kultury stanowią tradycyjne (historycznie przekazywane i wyselekcjonowane) idee i przywiązanie do ich wartości

Kroeber i Kluckhomn ustanowili sześć różnych aspektów definicji:

1. opisowo-wyliczający - kultura, czyli cywilizacja, złożona całość: wiedza, wierzenia…

2. historyczny - kładzie nacisk na czynnik tradycji

3. psychologiczny - uwzględnia mechanizmy psychologiczne kształtowania się kultury

4. strukturalistyczny - koncentracja na całościowym charakterze poszczególnych kultur

5. genetyczny - nacisk na wyjaśnienie pochodzenia kultury

6. normatywny - akcentuje podporządkowanie normom, jako właściwość zachowań kulturowych

Kultura idealna - zbiór charakterystycznych przekonań, poglądów, wierzeń zakorzenionych w języku

Kultura materialna - zbiór charakterystycznych dla danego społeczeństwa obiektów: domy, narzędzia, ubrania; dzielimy je ze względu na ich skomplikowanie:

1. rys kulturowy - pojedynczy element

2. kompleks kulturowy - powiązany zbiór elementów kulturowych

3. konfiguracja kulturowa - zbiór różnorodnych elementów kultury skupionych wokół danej wartości

Kultura niematerialna:

1. wiedza i przekonania

2. wartości - to co społeczeństwo uważa za dobro słuszne

3. normy - odpowiednie zachowanie w określonych sytuacjach

Presje krzyżujące się - równoczesny nacisk rozmaitych, nakładających się i nie zawsze ze sobą zgodnych kultur, w którym żyje jednostka

Życie w danej kulturze uświadamiamy sobie poprzez:

1. konflikt kultur

2. zmiany kulturowe

3. konflikt pokoleń

Automatyzacja konformizmu - udana socjalizacja

Kontestacja nonkonformizmu - socjalizacja jest niepełna, jednostka szuka alternatyw

Uniwersalia kulturowe - rysy kulturowe spotykane we wszystkich społeczeństwach historycznych

Stosunek do obcych kultur:

1. egocentryzm

2. relatywizm

3. polityczna poprawność - uznawanie równowartości różnych kultur

Tradycja - skumulowany, oddzielony historycznie dorobek danej kultury

1. wszystko co związane z przeszłością

2. elementy które mają wpływ na teraźniejszość

3. elementy wybrane, wyróżnione

Akulturyzacja - przejmowanie treści odmiennych od tych, jakie jednostka nabyła wcześniej

Norma kulturowa - środki stosowane do osiągnięcia celu

Wartości kulturowe - cele godne, słuszne, właściwe

Mamy nakazy o różnej sile:

1. imperatywy kulturowe - nakazy, zakazy

2. reguły kulturowe - przyzwolenia

3. preferencje - wskazują jakie postępowanie jest optymalne

Procedura - zbiór norm i wartości, regulujące typowe sposoby osiągnięcia danych celów

Instytucja - realizuje istotne społeczne funkcje:

1. partykularne

2. uniwersalne

Zwyczaje - reguły wytworzone spontanicznie, dotyczące życia codziennego

Moralność - zbiór norm i wartości dotyczących zasadniczych, uniwersalnych problemów w stosunkach międzyludzkich, ich naruszenie jest piętnowane

Anomia - stan chaosu wśród norm i wartości

Konflikt ról - rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z różnymi pozycjami społecznymi

Ambiwalencja ról - oczekiwania partnera są wewnętrznie niespójne

Anymonia normatywna - konflikt pomiędzy podsystemami normatywnymi

Asynchronia normatywna - sprzeczność wynikająca z tego, że w obrębie kultury występują reguły z różnych okresów

Dysonans kulturowy - jeśli następuje zmiana kulturowa

Konformizm - sytuacja, gdy ludzie postępują zgodnie z regułami

Nonkonformizm - dewiacja demonstrowana publicznie w proteście przeciwko obowiązującym normom

Dewiacja - postępowanie niezgodne z regułami społecznymi

1. innowacja - akceptacja celów, ale poszukiwanie nowej drogi do ich realizacji

2. rytualizm - trzymanie się norm i odchodzenie od celów

3. rezygnacja - odrzucenie norm i wartości

4. bunt - szukanie metod alternatywnych

Znaki symboliczne - przedmioty i zachowania posiadające wartość i znaczenie

Symbole (znaki konwencjonalne) - nie mają naturalnego pochodzenia, zyskują na znaczeniu dzięki umowie społecznej

Znaki naturalne - wewnętrzny związek z tym, co przedstawiają

Kultura:

1. dionizyjska - współzawodnictwo, aktywność, emocje

2. apolińska - spokój, trzeźwość działania

VII. Rodzina.

Patriarchat - dominacja mężczyzn nad kobietami

Natura - Ludzkie działanie jest wynikiem działania instynktów (wrodzonych i niezmiennych)

Psychoanaliza

1. uniwersalne potrzeby ludzkie, kierujące i kształtujące ludzkie zachowanie

2. osobowość

ID - popędy biologiczne domagające się natychmiastowego zaspokojenia

Superego - reprezentuje wymagania społeczne - powstaje dzięki nakazom i zakazom

Ego - ma kontakt z rzeczywistością, mediator między ID i superego

Libido - energia seksualna, pochodna instynktu życia w różnych częściach ciała

Rozwój osobowości związany z fazami rozwoju psychoseksualnego, z umieszczeniem libido:

1. faza oralna - I rok - przyjemność z ssania i gryzienia

2. faza analna - do III roku - kontrola nad wypowiadaniem się

3. faza falliczna - III-V - wstępna inicjacja seksualna

4. faza latencji - V-pokwitania - rozwój fizyczny i intelektualny

5. faza genitalna - pokwitanie - ponowny przypływ energii seksualnej, jednostka jest do tego przygotowana

Kompleks Edypa - silna więź emocjonalna z rodzicem płci przeciwnej (wyraźniejsze u chłopców)

Teoria poznania (Piaget):

1. faza sensomotoryczna - 12-18 m-cy - uczenie się przez zmysły

2. faza przedoperacyjna - 18 m-cy-7 lat - posługiwanie się symbolami, zrozumienie, że są rzeczy, których nie da się dotknąć

3. faza operacji konkretnych - 7-11 lat - stosowanie logiki i alternatywnych punktów widzenia

4. faza operacji formalnych - 12 lat - abstrakcyjne myślenie, docenienie istnienia alternatywnych poglądów i wyobrażeń

Jaźń - patrzymy na własne działania z perspektywy partnera, jesteśmy podmiotem i przedmiotem działania:

1. okres przedwerbalny - dzieci mają elementarne relacje z innymi; jaźń rozróżniają stopniowo przez to, że inni nadają nazwy i etykiety dziecku i środowisku

2. okres werbalny - rozumienie i korzystanie z komunikacji symbolicznej; wpływ na rozwój mają:

- zabawa - wcielanie się w inne role

- zorganizowana gra - dzieci dostrzegają związki między rolami, traktują swoją rolę jako część większego systemu

- uogólnianie - postrzeganie siebie z punktu widzenia wspólnoty

Czynniki socjalizacji:

1. rodzina

2. szkoła

3. grupa rówieśnicza

4. mass media

Socjalizacja rozwojowa - kontynuowanie socjalizacji rozpoczętej w dzieciństwie

Resocjalizacja - restrukturyzacja podstawowych postaw, wartości; może być dobrowolna lub przymusowa

Społeczeństwo zewnętrzne - rządzone tylko od wewnątrz przez instynktyVIII. Stratyfikacja.

Każde społeczeństwo nierówno rozdziela swoje dobra, przez to występują nierówności.

Stratyfikacja społeczna - ludzie będąc w różnych kategoriach społ., są zhierarchizowani, mają różny dostęp do dóbr, mają podobne szanse życiowe; jest charakterystyczna dla wszystkich społeczeństw oprócz najbardziej prymitywnych

System klasowy - „otwarta” forma stratyfikacji; można zmieniać pozycje zdobytą przez urodzenie; klasa ma wpływ na pozycje społeczne i szanse życiowe; ma charakter wielowymiarowy; istnieje kilka określających ją czynników:

1. majątek

2. władza

3. prestiż

System kastowy - jest „zamkniętym” systemem; pozycja zależy od rodziny; z kastą są związane określona zawody, zawiera się związki na tym samym poziomie społ. (endogamia); wywodzi się z wierzeń religijnych - skazanie rytualne

Teorie stratyfikacji:

1. Davis i Moore (ujęcie funkcjonalistyczne) - społ. Składa się z systemu statusów i ról; dane pozycje powinny być zajmowane przez odpowiednio wykfalikowanych ludzi

2. Tumin (krytyka) - nie można ustalić funkcjonalnego znaczenia wszystkich pozycji; jednostki zajmujące wyższe pozycje przekazują je dzieciom odbierając szanse innym dzieciom (odtwarzanie systemu stratyfikacyjnego)

3. Marks - istnieją dwie klasy w społ.; stratyfikacja nie jest ani konieczna, ani nieuchronna, jeśli środki produkcji staną się własnością wszystkich; przyczyną stratyfikacji jest kapitalizm, który kazuje pracować robotnikom więcej niż potrzeba, kapitalista wykorzystuje ją do własnego zysku, nie zwraca jej

4. Weber (ujęcie wielowymiarowe) - istnieją trzy efekty różnicowania ludzi:

- ekonomiczny - klasy

- społeczny - status, różny prestiż społ., szacunek

- polityczny - partia - odnosi się do władzy politycznej

5. Gerhard i Lenski - społ. Myśliwsko-zbierackie wszystko co wyprodukowało konsumowało; nierówny rozdział dóbr był u nich niemożliwy; możliwy stał się z rozwojem społeczeństw, to doprowadza do stratyfikacji, która umacnia władzę tych, krórzy posiadają

Utrzymanie systemu stratyfikacji:

1. instytucje społeczne

2. ekonomia - nierówna dystrybucja dóbr

3. rodzina - przekazuje nierówny mechanizm rozdziału dóbr

4. religia

5. systemy prawny - porządek polityczny

Kooptacja - włączenie do systemu jednostek, które mogły zagrozić jego istnieniu, przekazuje on część dóbr, by nie chciały zmienić systemu

Zasada kumulatywnych korzyści - osoby dobrze usytuowane znacznie łatwiej osiągają nagrody, które służą utrzymaniu istniejących różnic

Struktura społeczna - konfiguracja; Zdaniem Simmla można badać samą formę (konfigurację) w oderwaniu od tego kogo te stosunki wiążą i jaka jest ich treść:

1. scentralizowana - stosunki koncentrują się na jednej pozycji

2. komunikujemy się liniowo

W socjologii wyróżniamy:

1. mikrostruktury - sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego

2. makrostruktury - sieć powiązań między złożonymi obiektami życia społecznego

Determinacja strukturalna - organizacja struktury ułatwia lub utrudnia jej funkcjonowanie

1. liniowa

2. sztabowa

Rodzaje struktur:

1. normatywna - sieć relacji między występującymi w organizacji regułami działań różnych osób

2. idealna - sieć relacji między poglądami i przekonaniami

3. interesów - szans dostępu do społecznie cenionych dóbr

4. interakcyjne - typowe formy komunikacji między osobami zajmującymi różne pozycje

Dobra powodują nierówności:

1. dobra materialne- są ograniczone w sensie absolutnym, relatywnym

2. studia

3. prestiż

Kapitał kulturowy- nawyki, umiejętności, odruchy nabyte w grupach elitarnych o wyższej pozycji i wykształceniu, które ułatwiają utrzymanie takiej pozycji

Warstwa statystyczna- liczebnie określona populacja zajmująca określone miejsce w hierarchicznej drabinie

Ruchliwość społeczna (pionowa)- przemieszczanie się jednostek lub grup pomiędzy szczeblami hierarchii stratyfikacji

1. awans lub degradacja

Może nastąpić zmiana hierarchii, wtedy jedne środowiska zyskują, a inne tracą uprzywilejowaną pozycję

1. ruchliwość międzypokoleniowa-awans lub degradacja jednostki w długim procesie obejmującym życie dwu lub więcej pokoleń

2. ruchliwość jednopokoleniowa-awans lub degradacja jednostki w długim procesie obejmującym życie w toku jednego pokolenia

Społ. otwarte- takie, w których awans jest możliwy, powszechnie wymagany

Dyskryminacja:

1. częściowa - pominięta jest szansa awansu na pozycje najwyższe

2. segregacja rasowa

3. ograniczenie ,,kanałów ruchliwości”- sposobów uzyskiwania wyższych pozycji

Dychotomiczna wizja nierówności- podkreśla się przeciwieństwa dwóch klas społecznych; odmiany:

1. klasy właścicieli i nieposiadająca

2. kobiety i mężczyźni

Figuracja- struktury w nieustannym procesie krystalizowania się i rozpadu

Organizacja społeczna:

1. pozycje społ.

2. sieć stosunków

3. funkcja społ., która daje się wyodrębnić

Kontekst społ.- zawodowy, edukacyjny

Struktura w sensie:

1. tradycyjnym - pozycje + role + związki i relacje

2. abstrakcyjnym - siatka relacji, które mają powtarzalnych charakter

IX. Kontrola społeczna.

Są dwie koncepcje tego skąd bierzemy informacje do tego jak postępować:

1. natura ludzka - przekazywane gatunkowo w kodzie genetycznym

2. socjalizacja - proces w którym jednostka uczy się jak żyć w społeczeństwie, przyswaja sobie kulturę

Dzięki socjalizacji człowiek staje się pełnoprawnym członkiem zbiorowości, odbywa się na kilku poziomach. Najpierw Minimum kulturowe (umiejętność porozumiewania się…) które oznacza wejście do konkretnej kultury. Potem należy opanować pewne role społeczne, a także umiejętnie je zmieniać.

Internalizacja - proces psychiczny polegający na uwewnętrznieniu kultury, czyli przekształcenie jej wzorów w elementy osobowości

Eksternalizacja - przejawianie się ukształtowanych kulturowo treści osobowych

Kultura kształtuje osobowości:

1. teoria behawiorystyczna (Watson) - społ. nagradza postępowanie kulturowo właściwe, a karze nieodpowiednie; w wyniku takiej „tresury” człowiek przyjmuje wzory a potem je realizuje

2. teoria psychoanalityczna (Freud) - socjalizacja to proces, gdy kultura internalizuje się tylko w jednym obszarze (superego). Wzory te najpierw uzgadniają się z popędami, w wyniku czego ulegają kompromisowym modyfikacjom i przejawiają się w działaniach tylko częściowo

3. symboliczny interakcjonizm (Mead) - socjalizacja składa się z trzech etapów:

- zabawa - spontaniczne kontakty

- gry zespołowe - uświadomienie sobie partnera i pewnej definicji własnej roli

- życie dorosłe - uogólnienie samych reguł gry, uświadomienie swojej gry, pojawia się duma z siebie, krytyczna refleksja

Jaźń - zdolność zdefiniowania swojego miejsca w szerszej zbiorowości

Ludzie przez cały czas się socjalizują, zmieniają role, pozycje. Często towarzyszą nam rytuały przejścia (chrzest, ślub…). Zmieniając otoczenie resocjalizujemy się lub akulturujemy. Istnieje także coś takiego jak socjalizacja polityczna, wdrażanie do ról dewiacyjnych i przestępczych, socjalizacja antycypująca (internalizowanie wzorów grupy, do której chce się należeć). Czasami dochodzi do socjalizacji odwrotnej, gdy młodzi uczą starszych

Funkcje socjalizacji:

1. transmisja kultury

2. wprowadzenie i utrzymanie ładu i porządku społecznego

Etapy socjalizacji:

1. minimum kulturalne

2. wdrożenie roli

3. nabycie określonych umiejętności

Problemy w socjalizacji:

1. zła jakość grup

2. zła kultura, jest sprzeczna

3. gdy różne grupy uczą różnych rzeczy

4. wadliwa jednostka

5. wadliwa kontrola społeczna

6. sprzeczne przekazy przez jedną grupę

Konflikt ról - sprzeczność ról

Konflikt w roli - oczekuje się różnych rzeczy

Granice kontroli społecznej - zdarza się, że sankcje rozproszone (nieformalne) są bardziej odczuwalne niż tortury. Obawiamy się odrzucenia. Gdy przestępca zostaje odrzucony przez społeczeństwo i idzie do więzienia, tam szuka nowej grupy, która go jeszcze bardziej deprawuje (kariera dewiacyjna).

Dewiacja - odstępstwo od prawa lub naruszenie norm społecznych

1. wyjaśnienie biologiczne i psychologiczne - dawniej uważano, że budowa ciała preferuje, potem, że geny

2. socjologiczne mikropoziomowe - ludzie, którzy mają duży kontakt z grupami dewiacyjnymi często postępują tak jak oni, jednak nie wszyscy, pomaga im w tym:

- własne wyobrażenie o sobie

- przywiązanie - branie pod uwagę uczuć i opinii bliskich

- zaangażowanie - to, co ludzie zainwestowali w społeczeństwo

- zaabsorbowanie niedewiacyjnymi zachowaniami

- przekonania

3. socjologiczne makropoziomowe

- napięcie strukturalne - wynika z braku jasnych związków między celami a środkami, którymi dysponujemy:

• innowacja - akceptacja celów, ale poszukiwanie nowej drogi do ich realizacji

• rytualizm - trzymanie się norm i odchodzenie od celów

• rezygnacja - odrzucenie norm i wartości

• bunt - szukanie metod alternatywnych

- kapitalizm i teoria konfliktu - to, że własność nie jest wspólna powoduje konflikty

- teoria naznaczenia - traktuje dewiacje jako niezdolność do rozróżnienia dobra i zła: złamanie normy > więzienie > zaakceptowany > wolność > niezaakceptowany

---