s. wyspiański, Stanisław Wyspiański - życie i twórczoć


Stanisław Wyspiański - życie i twórczo¶ć.

Witaj na Ahoju! Nazywam sie Mat lub Fajny Go¶ć !>

Sciaga.pl > Prace > Młoda Polska >Home | Reklama | Info | Mail

Stanisław Wyspiański - życie i twórczo¶ć.

kategoria: J.polskizakres: Młoda Polskadodano:

2000-04-21

Stanisław Wyspiański (1869-1907)

Życiorys:

Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia 1869 w Krakowie, zmarł

28 listopada 1907 tamże. Był dramatopisarzem, poet±, malarzem,

reformatorem teatru. Syn Franciszka, rzeĽbiarza, od 1880 r.

wychowywał się u krewnych K. i J. Stankiewiczów. Uczył się w słynnym

gimnazjum ¦w. Anny (Nowodworskiego) i nawi±zał wówczas stosunki

koleżeńskiej przyjaĽni z J. Mehofferem, L.

Rydlem, S. Estreicherem, H. Opieńskim, J. Żuławskim. Niektóre z tych

przyjaĽni przetrwały długo.

W 1887 roku rozpocz±ł studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w

Krakowie za dyrekcji J. Matejki. Wybijaj±cemu się uczniowi powierzył

Matejko współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie

polichromii odnawianego ko¶cioła Mariackiego. Praca ta dostarczyła

Wyspiańskiemu do¶wiadczeń, z których skorzystał przy realizacji

póĽniejszych własnych

zamierzeń z zakresu malarstwa monumentalnego. Wyspiański uczęszczał

też na UJ (1887-1890 oraz 1896-1897), gdzie słuchał wykładów z

historii sztuki (M. Sokołowskiego), historii i literatury.

W 1890 udał się w dłuższ± podróż zagraniczn±, wiod±c± przez Włochy i

Szwajcarię do Francji, a stamt±d do Niemiec i Pragi czeskiej. W

następnych latach (1891-1894) trzykrotnie przebywał w Paryżu,

(najdłużej, prawie półtora roku, 1891-1892). Uczęszczał do prywatnej

Academie Colarossi i wiele malował, żyj±c w trudnych warunkach

materialnych (korzystał ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych).

Zetkn±ł się w Paryżu z W. ¦lewińskim, z P. Gauguinem i nabistami,

silne wrażenie wywarło na Wyspiańskim malarstwo P. Puvis de

Chavannes, zwłaszcza freski w Panteonie.

Poszerzaj±c swój warsztat malarski, stopniowo coraz więcej uwagi

po¶więcał teatrowi. Uczęszczał stale na spektakle operowe, ogl±dał

pilnie wystawienia dzieł francuskich klasyków, zachwycał się

tragedi± antyczn±, wielbił Szekspira. Powstały wówczas próby

dramatu: "Królowa Polskiej Korony" (w ¶cisłym zwi±zku z kartonami

witraży dla Lwowa), wstępne redakcje

"Legendy", "Warszawianki", "Daniela", "Meleagra" (1892-1894); utwory

te w większo¶ci kończył poeta już w Krakowie, dok±d wrócił w

sierpniu 1894 roku. Zrazu popadł tu w depresję, z której wydobyły go

własne prace, a także ożywienie w artystycznym ¶rodowisku miasta,

staj±cego się ważnym o¶rodkiem w narodowym życiu kulturalnym epoki

Młodej Polski. Wyspiański zaprojektował i po czę¶ci wykonał

polichromię w restaurowanym ko¶ciele Franciszkanów

(witraże: błogosławionej Salomei i ¶w. Franciszka oraz "Stań się",

czyli witraż Boga Ojca).

Szczę¶liwe dla dalszego rozwoju działalno¶ci artystycznej

Wyspiańskiego okazało się nawi±zanie współpracy z Teatrem Miejskim w

Krakowie (pod dyrekcj± T. Pawlikowskiego), dla którego opracował

tzw. Apoteozę na uroczysto¶ć odsłonięcia pomnika Mickiewicza (1898)

i w którym wkrótce wystawił "Warszawiankę" (16 XI 1898, druk w

krakowskim "Życiu"),

a w następnym roku "Lelewela". Wszedłszy do teatru jako malarz

dekorator rozwin±ł wkrótce na jego scenie sw± twórczo¶ć dramatyczn±:

tu odbyły się też wkrótce premiery tak ważnych sztuk, jak "Wesele"

(1901) i "Wyzwolenie" (1903).

Tymczasem (1897) rozpocz±ł też współpracę z "Życiem" jako ilustrator

i twórca nowej formy graficznej czasopisma, stał się

współzałożycielem towarzystwa "Sztuka" (1897), 1902 r. został

docentem Akademii Sztuk Pięknych, 1905 r. radnym m. Krakowa.

Rozwijała się bogata, bardzo

zindywidualizowana twórczo¶ć plastyczna Wyspiańskiego. Malował

liczne portrety wybitnych współczesnych, autoportrety, portrety

dzieci, dziewcz±t i kobiet, uprawiaj±c głównie technikę pastelow±,

stosowan± również w pejzażach ("Chochoły na Plantach" 1898-1899,

póĽniej impresjonistyczne widoki na kopiec Ko¶ciuszki). Był

reformatorem polskiej grafiki ksi±żkowej,

zarówno jako kierownik artystyczny (1898-1899) "Życia" za redakcji

S. Przybyszewskiego, jak i twórca układów graficznych i typografii w

wydaniach własnych utworów (prawie wszystkie opublikował własnym

kosztem). Należał do inicjatorów sztuki stosowanej, projektuj±c

wnętrza i meble. Wspólnie z W. Ekielskim wykonał projekt przebudowy

wzgórza wawelskiego ("Akropolis", 1904).

Twórczo¶ć:

Podstawy ¶wiatopogl±du Wyspiańskiego ukształtowała krakowska szkoła

historyczna, przeprowadzaj±ca krytyczn± rewizję polskich dziejów,

poszukuj±ca mentalnych przyczyn klęsk narodowych. Wyspiański był pod

wrażeniem prastarego Krakowa z jego romantyczn± przeszło¶ci±,

zabytkami i pami±tkami kultury. Oddziaływał zwłaszcza na niego

Wawel. On też

stanie się głównym bohaterem i tłem dramatu "Akropolis" (1904).

Jednym z wcze¶niejszych dramatów Wyspiańskiego jest "Warszawianka"

(1898), jednoaktówka podejmuj±ca nurtuj±ce problemy historii

powstania listopadowego, jego romantycznych pobudek. Młodzi walcz±

nie po to, żeby zwyciężyć dla ojczyzny, ale żeby ponie¶ć dla niej

najwyższ± ofiarę

z własnego życia. W tym wła¶nie elemencie ¶wiatopogl±du

romantycznego Wyspiański widzi jedno ze Ľródeł niezdolno¶ci Polaków

do obrony ojczyzny i przyczynę klęsk.

Tematykę powstania listopadowego podejmuje także "Noc listopadowa"

(1904). Wydarzenia powstańcze zostały tu skumulowane do jednej nocy

triumfu i klęski. Wyspiański wplata w akcję sztuki w±tek

mitologiczny - to bogowie greccy decyduj± już w pierwszych godzinach

powstania o jego upadku: spo¶ród licznych Nike - bogiń zwycięstwa

wyłania się i pozostaje w Warszawie

tylko Nike spod Cheronei (bogini klęski), za¶ zamiast rozumnej

bogini wojny, Ateny, po mie¶cie szaleje Mars. Wiadomo też od

pocz±tku, że w Warszawie nie zakwitn± róże - symbol zwycięstwa, bo

zbliża się zima, czas umierania. Jednak Wyspiański nie zabiera całej

nadziei Polakom; nadejdzie jeszcze czas walki o wolno¶ć, czas, w

którym zakwitn± róże i to, co umarło,

odrodzi się. Trzeba umrzeć, żeby się odrodzić. Powstanie wybuchło za

wcze¶nie, kiedy nikt nie był do niego przygotowany, ale nadejdzie

jeszcze ten wła¶ciwy moment.

Dramat "Wyzwolenie" (1903) jest kolejnym rozrachunkiem z

mentalno¶ci± polsk±. Wyspiański stosuje tu konwencję teatru w

teatrze: na scenie teatru krakowskiego, gdzie wkrótce ma się odbyć

przedstawienie, reżyser - nowy Konrad - improwizuje widowisko

symbolizuj±ce współczesn± Polskę. Scenografia imituje wnętrze

katedry wawelskiej i na tym wymownym tle

wokół Konrada pojawiaj± się postacie i słynne Maski, które spieraj±

się o Polskę, szukaj± wła¶ciwych idei, programów politycznych, co

jednak nie przynosi żadnego rozwi±zania. Konrad dochodzi do wniosku,

że tylko sama Polska może znaleĽć dla siebie wła¶ciw± drogę, jednak

na przeszkodzie staje nawiarstwona ideologia romantyczna, wyrażaj±ca

się w pustych frazesach,

niezdolna do czynu, zmierzaj±ca do ¶mierci, a nie do życia. Jedynym

wyj¶ciem jest odrzucenie tego zbędnego ciężaru, co w symboliczny

sposób czyni Konrad, zatrzaskuj±c wej¶cie do grobów królewskich na

Wawelu, dok±d chce zaprowadzić reprezentantów narodu Geniusz -

Mickiewicz. Jest to ostateczny rozrachunek Wyspiańskiego z "poezj±

grobów". Jednak okazuje się, że zwycięstwo Konrada miało miejsce

tylko na deskach teatru, a nie w życiu, a tym samym sprawa

przyszło¶ci Polski pozostaje nie rozwi±zana.

Obok problemu powstania listopadowego, Wyspiański zajmował się

innymi motywami historii Polski. Zajmowała go też historia

dawniejsza, w której poszukiwał sensów ogólnych, prawidłowo¶ci

historiozoficznych ważnych dzi¶ i w przyszło¶ci. Do dramatów

historycznych Wyspiańskiego należ±: "Legenda" I i II (1895, 1904),

"Bolesław ¦miały (1903), "Zygmunt August - sceny dramatyczne"

(1907). Wyspiański pisał również rapsody: "Kazimierz Wielki" (1900),

"Henryk Pobożny" (1903), "Piast" (1903).

Za najważniejsze dzieło Wyspiańskiego uważa się "Wesele" (1901), do

napisania którego artysta zaczerpn±ł pomysł z wesela swojego

przyjaciela, Lucjana Rydla, syna profesora uniwersyteckiego i

literata, z Jadwig± Mikołajczykówn±, chłopk± z podkrakowskich

Bronowic.

Autor: Yennefer Ocena : 3.7

oceń prace: 1 2 3 4 5 6

Home | Reklama | Info | Mail

Prace | Pomoc | Ksi±żki | Artykuły | News | Katalog | Forum |

Dzienniczek | Rozrywka

O nas | Filozofia/Prywatno¶ć | Napisz do nas

Copyright 2000 The MotherShip Poland Internet Holdings Sp. z

o.o. Wszelkie prawa zastrzezone



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
s przybyszewski, Stanisław Przybyszewski - życie i twórczoć
Życie i twórczość Stanisława Wyspiańskiego
Stanisław JUSZCZYK, Augustyn SURDYK Życie i twórczość naukowa profesora Wincentego Okonia Iubilaei
Wroczyński Życie i twórczość referat
Kartezjusz życie i twórczość
Życie i twórczość Janusza Korczaka, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza
Życie i twórczość Juliusza Słowackiego
s. żeromski, Stefan Żeromski - życie i twórczoć
biografia , Życie i twórczość A
Fiodor Abramow - życie i twórczość, nauka, ROSYJSKI, Rusycystyka (Język rosyjski), Opracowania, nota
życie i twórczość bacha i haendla - konspekt, grupa 3, Jan Sebastian Bach
Życie i twórczość Łukasza Opalińskiego
Agatha Christie - życie i twórczość pisarki, FILMOZNAWSTWO, Kultura popularna
j kasprowicz1, Jan Kasprowicz - życie i twórczoć
Życie i twórczość Zofii Nałkowskiej. Geneza i kompozycja Granicy, Polonistyka, oprac i streszcz
TEST Z MUZYKI - ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ CHOPINA kl VI, KARTY PRACY
Życie i twórczość Juliusza Słowackiego, opracowania, romantyzm
życie i twórczośc Witkacy
Życie i twórczość Witolda Gombrowicza i oprac Ferdydurke, Filologia polska, HLP po 1918, DO DRUKU

więcej podobnych podstron