Stanisław Wyspiański - życie i twórczo¶ć.
Witaj na Ahoju! Nazywam sie Mat lub Fajny Go¶ć !>
Sciaga.pl > Prace > Młoda Polska >Home | Reklama | Info | Mail
Stanisław Wyspiański - życie i twórczo¶ć.
kategoria: J.polskizakres: Młoda Polskadodano:
2000-04-21
Stanisław Wyspiański (1869-1907)
Życiorys:
Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia 1869 w Krakowie, zmarł
28 listopada 1907 tamże. Był dramatopisarzem, poet±, malarzem,
reformatorem teatru. Syn Franciszka, rzeĽbiarza, od 1880 r.
wychowywał się u krewnych K. i J. Stankiewiczów. Uczył się w słynnym
gimnazjum ¦w. Anny (Nowodworskiego) i nawi±zał wówczas stosunki
koleżeńskiej przyjaĽni z J. Mehofferem, L.
Rydlem, S. Estreicherem, H. Opieńskim, J. Żuławskim. Niektóre z tych
przyjaĽni przetrwały długo.
W 1887 roku rozpocz±ł studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w
Krakowie za dyrekcji J. Matejki. Wybijaj±cemu się uczniowi powierzył
Matejko współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie
polichromii odnawianego ko¶cioła Mariackiego. Praca ta dostarczyła
Wyspiańskiemu do¶wiadczeń, z których skorzystał przy realizacji
póĽniejszych własnych
zamierzeń z zakresu malarstwa monumentalnego. Wyspiański uczęszczał
też na UJ (1887-1890 oraz 1896-1897), gdzie słuchał wykładów z
historii sztuki (M. Sokołowskiego), historii i literatury.
W 1890 udał się w dłuższ± podróż zagraniczn±, wiod±c± przez Włochy i
Szwajcarię do Francji, a stamt±d do Niemiec i Pragi czeskiej. W
następnych latach (1891-1894) trzykrotnie przebywał w Paryżu,
(najdłużej, prawie półtora roku, 1891-1892). Uczęszczał do prywatnej
Academie Colarossi i wiele malował, żyj±c w trudnych warunkach
materialnych (korzystał ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych).
Zetkn±ł się w Paryżu z W. ¦lewińskim, z P. Gauguinem i nabistami,
silne wrażenie wywarło na Wyspiańskim malarstwo P. Puvis de
Chavannes, zwłaszcza freski w Panteonie.
Poszerzaj±c swój warsztat malarski, stopniowo coraz więcej uwagi
po¶więcał teatrowi. Uczęszczał stale na spektakle operowe, ogl±dał
pilnie wystawienia dzieł francuskich klasyków, zachwycał się
tragedi± antyczn±, wielbił Szekspira. Powstały wówczas próby
dramatu: "Królowa Polskiej Korony" (w ¶cisłym zwi±zku z kartonami
witraży dla Lwowa), wstępne redakcje
"Legendy", "Warszawianki", "Daniela", "Meleagra" (1892-1894); utwory
te w większo¶ci kończył poeta już w Krakowie, dok±d wrócił w
sierpniu 1894 roku. Zrazu popadł tu w depresję, z której wydobyły go
własne prace, a także ożywienie w artystycznym ¶rodowisku miasta,
staj±cego się ważnym o¶rodkiem w narodowym życiu kulturalnym epoki
Młodej Polski. Wyspiański zaprojektował i po czę¶ci wykonał
polichromię w restaurowanym ko¶ciele Franciszkanów
(witraże: błogosławionej Salomei i ¶w. Franciszka oraz "Stań się",
czyli witraż Boga Ojca).
Szczę¶liwe dla dalszego rozwoju działalno¶ci artystycznej
Wyspiańskiego okazało się nawi±zanie współpracy z Teatrem Miejskim w
Krakowie (pod dyrekcj± T. Pawlikowskiego), dla którego opracował
tzw. Apoteozę na uroczysto¶ć odsłonięcia pomnika Mickiewicza (1898)
i w którym wkrótce wystawił "Warszawiankę" (16 XI 1898, druk w
krakowskim "Życiu"),
a w następnym roku "Lelewela". Wszedłszy do teatru jako malarz
dekorator rozwin±ł wkrótce na jego scenie sw± twórczo¶ć dramatyczn±:
tu odbyły się też wkrótce premiery tak ważnych sztuk, jak "Wesele"
(1901) i "Wyzwolenie" (1903).
Tymczasem (1897) rozpocz±ł też współpracę z "Życiem" jako ilustrator
i twórca nowej formy graficznej czasopisma, stał się
współzałożycielem towarzystwa "Sztuka" (1897), 1902 r. został
docentem Akademii Sztuk Pięknych, 1905 r. radnym m. Krakowa.
Rozwijała się bogata, bardzo
zindywidualizowana twórczo¶ć plastyczna Wyspiańskiego. Malował
liczne portrety wybitnych współczesnych, autoportrety, portrety
dzieci, dziewcz±t i kobiet, uprawiaj±c głównie technikę pastelow±,
stosowan± również w pejzażach ("Chochoły na Plantach" 1898-1899,
póĽniej impresjonistyczne widoki na kopiec Ko¶ciuszki). Był
reformatorem polskiej grafiki ksi±żkowej,
zarówno jako kierownik artystyczny (1898-1899) "Życia" za redakcji
S. Przybyszewskiego, jak i twórca układów graficznych i typografii w
wydaniach własnych utworów (prawie wszystkie opublikował własnym
kosztem). Należał do inicjatorów sztuki stosowanej, projektuj±c
wnętrza i meble. Wspólnie z W. Ekielskim wykonał projekt przebudowy
wzgórza wawelskiego ("Akropolis", 1904).
Twórczo¶ć:
Podstawy ¶wiatopogl±du Wyspiańskiego ukształtowała krakowska szkoła
historyczna, przeprowadzaj±ca krytyczn± rewizję polskich dziejów,
poszukuj±ca mentalnych przyczyn klęsk narodowych. Wyspiański był pod
wrażeniem prastarego Krakowa z jego romantyczn± przeszło¶ci±,
zabytkami i pami±tkami kultury. Oddziaływał zwłaszcza na niego
Wawel. On też
stanie się głównym bohaterem i tłem dramatu "Akropolis" (1904).
Jednym z wcze¶niejszych dramatów Wyspiańskiego jest "Warszawianka"
(1898), jednoaktówka podejmuj±ca nurtuj±ce problemy historii
powstania listopadowego, jego romantycznych pobudek. Młodzi walcz±
nie po to, żeby zwyciężyć dla ojczyzny, ale żeby ponie¶ć dla niej
najwyższ± ofiarę
z własnego życia. W tym wła¶nie elemencie ¶wiatopogl±du
romantycznego Wyspiański widzi jedno ze Ľródeł niezdolno¶ci Polaków
do obrony ojczyzny i przyczynę klęsk.
Tematykę powstania listopadowego podejmuje także "Noc listopadowa"
(1904). Wydarzenia powstańcze zostały tu skumulowane do jednej nocy
triumfu i klęski. Wyspiański wplata w akcję sztuki w±tek
mitologiczny - to bogowie greccy decyduj± już w pierwszych godzinach
powstania o jego upadku: spo¶ród licznych Nike - bogiń zwycięstwa
wyłania się i pozostaje w Warszawie
tylko Nike spod Cheronei (bogini klęski), za¶ zamiast rozumnej
bogini wojny, Ateny, po mie¶cie szaleje Mars. Wiadomo też od
pocz±tku, że w Warszawie nie zakwitn± róże - symbol zwycięstwa, bo
zbliża się zima, czas umierania. Jednak Wyspiański nie zabiera całej
nadziei Polakom; nadejdzie jeszcze czas walki o wolno¶ć, czas, w
którym zakwitn± róże i to, co umarło,
odrodzi się. Trzeba umrzeć, żeby się odrodzić. Powstanie wybuchło za
wcze¶nie, kiedy nikt nie był do niego przygotowany, ale nadejdzie
jeszcze ten wła¶ciwy moment.
Dramat "Wyzwolenie" (1903) jest kolejnym rozrachunkiem z
mentalno¶ci± polsk±. Wyspiański stosuje tu konwencję teatru w
teatrze: na scenie teatru krakowskiego, gdzie wkrótce ma się odbyć
przedstawienie, reżyser - nowy Konrad - improwizuje widowisko
symbolizuj±ce współczesn± Polskę. Scenografia imituje wnętrze
katedry wawelskiej i na tym wymownym tle
wokół Konrada pojawiaj± się postacie i słynne Maski, które spieraj±
się o Polskę, szukaj± wła¶ciwych idei, programów politycznych, co
jednak nie przynosi żadnego rozwi±zania. Konrad dochodzi do wniosku,
że tylko sama Polska może znaleĽć dla siebie wła¶ciw± drogę, jednak
na przeszkodzie staje nawiarstwona ideologia romantyczna, wyrażaj±ca
się w pustych frazesach,
niezdolna do czynu, zmierzaj±ca do ¶mierci, a nie do życia. Jedynym
wyj¶ciem jest odrzucenie tego zbędnego ciężaru, co w symboliczny
sposób czyni Konrad, zatrzaskuj±c wej¶cie do grobów królewskich na
Wawelu, dok±d chce zaprowadzić reprezentantów narodu Geniusz -
Mickiewicz. Jest to ostateczny rozrachunek Wyspiańskiego z "poezj±
grobów". Jednak okazuje się, że zwycięstwo Konrada miało miejsce
tylko na deskach teatru, a nie w życiu, a tym samym sprawa
przyszło¶ci Polski pozostaje nie rozwi±zana.
Obok problemu powstania listopadowego, Wyspiański zajmował się
innymi motywami historii Polski. Zajmowała go też historia
dawniejsza, w której poszukiwał sensów ogólnych, prawidłowo¶ci
historiozoficznych ważnych dzi¶ i w przyszło¶ci. Do dramatów
historycznych Wyspiańskiego należ±: "Legenda" I i II (1895, 1904),
"Bolesław ¦miały (1903), "Zygmunt August - sceny dramatyczne"
(1907). Wyspiański pisał również rapsody: "Kazimierz Wielki" (1900),
"Henryk Pobożny" (1903), "Piast" (1903).
Za najważniejsze dzieło Wyspiańskiego uważa się "Wesele" (1901), do
napisania którego artysta zaczerpn±ł pomysł z wesela swojego
przyjaciela, Lucjana Rydla, syna profesora uniwersyteckiego i
literata, z Jadwig± Mikołajczykówn±, chłopk± z podkrakowskich
Bronowic.
Autor: Yennefer Ocena : 3.7
oceń prace: 1 2 3 4 5 6
Home | Reklama | Info | Mail
Prace | Pomoc | Ksi±żki | Artykuły | News | Katalog | Forum |
Dzienniczek | Rozrywka
O nas | Filozofia/Prywatno¶ć | Napisz do nas
Copyright 2000 The MotherShip Poland Internet Holdings Sp. z
o.o. Wszelkie prawa zastrzezone