MEDYCYNA FIZYKALNA

- zajmuje się zastosow. metod fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych,

- w jej zakres wchodzą:

* fizykoterapia- wykorzystuje się naturalne fizyczne czynniki przyrodnicze, tj. czynniki termiczne, prom. słoneczne oraz czynniki fizyczne wytworzone przez urządzenia, np. dostarczające energii cieplnej, prądów małej i wielkiej częstotliwości, promieniowania świetlnego, IR, UV oraz ultradźwięków. Fizjoterapia = fizykoterapia, kinezyterapia, masaż. Niektórzy zaliczają tutaj jeszcze balneoterapię i klimatoterapię,

* fizjoprofilaktyka- naturalne i wytworzone sztucznie czynniki fizyczne wykorzystuje się do zaspokojenia potrzeb ustroju lub do zwiększenia jego odporności. Rozwija się dynamicznie w związku z chorobami cywilizacyjnymi. Przyczyną ich jest zaburzenie naturalnego stanu równowagi między organizmem ludzkim a jego otoczeniem. W celu zapobieżenia chorobom wykorzystuje się czynniki fizykalne pozwalające zwiększyć odporność organizmu oraz usprawnić procesy adaptacyjne. Duże znaczenia ma UV, wodolecznictwo oraz leczenie uzdrowiskowe,

* fizykalne metody diagnostyczne- polegają na rejestracji zjawisk fizycznych zachodzących organizmie albo badaniu jego odczynów na bodźce fizyczne. Duże zastosowanie ma elektromiografia, elektrokadriografia, elektroencefalografia. Szczególnie duże możliwości stwarza w tej dziedzinie stosowanie promieni nadfioletowych, wodolecznictwa oraz leczenia uzdrowiskowego. Ocena reakcji tkanek wrażliwych na bodźce elektryczne jest domeną elektrodiagnostyki, która wnosi wiele istotnych informacji o stanie ich pobudliwości. Wiele wnoszą metody oparte na luminescencji tkanek pod wpływem UV. Termografia polega na rejestrowaniu IR emitowanego przez tkanki. Burzliwy rozwój przeżywa również diagnostyka ultradźwiękowa.

CZYNNIKI FIZYKALNE

- czynniki fizyczne mogą być naturalne lub sztuczne, wytworzone przez odpowiednie generatory:

*naturalne: czynniki termiczne, promieniowanie słoneczne, elektryczność, pole magnetyczne, ciśnienie

atmosferyczne oraz ruchy i wilgotność powietrza,

- różne postacie energii, będące czynnikami fizycznymi można podzielić:

* czynniki termiczne- bodziec energia cieplna może być przekazywana drogą przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości, oddziaływanie na nie pól elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości. Ciepło powstaje w tkankach też pod wpływem drgań mechanicznych o częstotliwości przewyższającej granicę słyszalności ucha ludzkiego, czyli ultradźwięków,

* czynnik fotochemiczny- zależy od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach pod wpływem UV

* czynnik elektrokinetyczny- różnego rodzaju prądy impulsowe powodują pobudzenia tk. nerwowej i mięśniowej -> wynik tego skurcz mm,

* czynniki elektrochemiczne- ich istotą jest przepływ przez tkanki stałego prądu. Ponieważ protoplazma oraz płyn pozakomórkowy stanowią roztwór elektrolitów, przepływ prądu powoduje przemieszczenie jonów i zmiany w ich stężeniu. Czynnik ten stanowi istotę jonoforezy, która polega na wprowadzeniu do tkanek (siłami pola elektrycznego) jonów działających leczniczo,

* czynniki mechaniczne i kinetyczne- związane z oddziaływaniem mechanicznym, np. ciśnienie hydrostatyczne wody w czasie kąpieli, uderzenie strumienia wody o ciało w zabiegach wodoleczniczych, ultradźwięki, masaż oraz nacieranie. Czynnik kinetyczny oddziałuje na organizm w czasie wykonywania ćwiczeń ruchowych biernych, wspomaganych i czynnych.

MECHANIZM DZIAŁANIA CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH

- odczyn występujący w tk. w wyniku zadziałania na nią określonej postaci energii zależy od:

* ilości energii,

* czasu działania energii,

* właściwości tkanki,

- najmniejszy stwierdzalny odczyn nazywa się odczynem progowym,

- stopień odczynu zależy od wrażliwości tkanki na daną postać energii, a przekroczenie granicy zdolności przystosowania się tkanki do bodźca fizycznego powoduje jej uszkodzenie -> wartości progowej tolerancji tkanki,

- wyróżnia się odczyny nieodwracalne, powstałe w wyniku uszkodzenia tkanek, oraz odczyny odwracalne, które ustępują po upływie pewnego czasu,

- tkanki wykazujące prawidłowe czynności reagują w określony sposób, który można przewidywać -> odczynem normalnym,

- w przypadkach, gdy tk. są zmienione chorobowo lub zaburzone są mechanizmy ustrojowe decydujące o odczynie, może wystąpić występuje odczyn paradoksalny,

- odczyn na dany czynnik fizyczny może być miejscowy lub ogólny:

* miejscowy występuje w miejscu działania energii,

* ogólny stanowi niejako odpowiedź całego ustroju lub niektórych jego układów na dany bodziec fizyczny,

- znajdujące się w skórze zakończenia nerwów dośrodkowych -> receptory są odbiornikami określonych postaci energii,

- pobudzenie receptorów pod wpływem energii zostaje drogą nerwów dośrodkowych przekazane do ośrodkowego układu nerwowego, skąd przez nerwy odśrodkowe zostają wysyłane impulsy nerwowe do narządów wykonawczych, czyli efektorów, którymi są mięśnie i gruczoły,

CELE FIZJOTERAPII

- zapobieganie odleżynom

- zapobieganie tworzeniu się przykurczy

- zapobieganie zapaleniu płuc, zakrzepicy

- indywidualne leczenie obrazu choroby (np. przy urazach czaszkowo-mózgowych)

- zwalczanie bólu i stanów zapalnych

- poprawa trofiki przez zwiększenie ukrwienia

- zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom

- usprawnianie mechanizmów regulacyjnych krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry

- poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej

- normalizacja i wzmocnienie sprawności czynnościowej autonomicznego UN

- przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej i poprawa funkcji ruchowych, m.in. przez rozluźnienie mm, wzrost ich siły i usprawnienie koordynacji ruchów, zwiększenie ruchomości stawów oraz dostosowanie układu ruchu do warunków, jakie powstały wskutek niesprawności

- usprawnienie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu

- poprawa zdolności reagowania na bodźce lecznicze

- profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych

- ewentualnie przygotowanie do operacji i rehabilitacja o niej

- rehabilitacja po chorobach, urazach i w wadach wrodzonych

CIEPŁO LECZNICTWO

- polega na dostarczeniu do ustroju energii cieplnej, gł. drogą przewodzenia i przenoszenia.

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE ENERGII CIEPLNEJ

- ciepło: energia bezładnego ruchu cząsteczek oraz energia wzajemnego oddziaływania atomów i cząsteczek, ciepło utożsamia się z energią kinetyczną cząsteczek lub atomów oraz energią potencjalną ich wzajemnego oddziaływania, czyli energię stanu skupienia,

- jednostką tej energii jest kaloria, która określa ilość energii potrzebnej do ogrzania 1 cm³ wody o 1°C, ściślej mówiąc od temperatury 14,5 do 15,5°C,

- energia bezładnego ruchu atomów i cząsteczek określa temperaturę ciała, a mierzy się ja w stopniach, gdzie używanymi skalami są: Kelvin i Celsjusz

WYMIANA CIEPŁA

- przenoszenie energii cieplnej z jednego ciała do drugiego lub z jednej części tego ciała do innej,

- ilość przeniesionej energii nazywa się ilością ciepła i wyraża w dżulach lub kaloriach,

- przewodzenie ciepła polega na wyrównaniu energii kinetycznej cząstek w wyniku ich bezpośredniego zderzenia,

- zarówno skóra, jak i znajdująca się pod nią tkanka tłuszczowa stanowią dobrą warstwę izolacyjną, utrudniającą oddawanie ciepła otoczeniu drogą przewodzenia,

- promieniowanie: zgodnie z prawem Stefana-Boltzmanna każde ciało o temperaturze wyższej od zera bezwzględnego jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego, którego ilość jest wprost proporcjonalna do czwartej potęgi jego temperatury w skali Kelvina,

REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

- organizm ludzki ma zdolność utrzymywania stałej temperatury, od której zależy

prawidłowy przebieg jego czynności,

- we wnętrzu tzw. części rdzennej u człowieka wynosi 37⁰C, a jako tzw. normalną temp. przyjęto umownie temperaturę skóry w dole pachowym, która wynosi 36,6°C

- stała temp. ustroju zostaje utrzymana dzięki mechanizmom regulacyjnym, nazywanym ogólnie regulacją cieplną lub termoregulacją, które umownie dzieli się na dwie grupy:

* regulacja chemiczna-polega na sterowaniu przemianą materii ustroju. Ponieważ reakcjom chemicznym przemiany materii ustroju towarzyszy wytwarzanie ciepła, stąd jej intensywność decyduje o ilości ciepła wytwarzanego przez tkanki, głównie części rdzennej,

* regulacja fizyczna-polega na kontroli ilości ciepła oddawanego głównie drogą przewodzenia i promieniowania przez powierzchowne warstwy tkanek ustroju, nazywane częścią korową stanowiącą ok. 35% całkowitej masy ciała. Bez popełnienia większego błędu można przyjąć, że o tym kierunku regulacji cieplnej decydują dwa podstawowe procesy, a mianowicie wydzielania potu oraz zmiany stanu czynnościowego sieci naczyń krwionośnych skóry,

- w fizycznej regulacji temperatury organizmu odgrywają rolę następujące czynniki:

* stosunek powierzchni ciała do jego objętości,

* istnienie warstwy powietrza pomiędzy powierzchnią ciała a odzieżą,, spełniającej ważną rolę izolującą, zależną od jej grubości,

* izolujący wpływ skóry i tkanki tłuszczowej, zależny od ich grubości,

* stopień unaczynienia skóry, który wpływa na wymianę ciepła z otoczeniem,

* wartość przewodnictwa cieplnego otoczenia, która jest mała w przypadku

powietrza, a duża w przypadku wody,

* warunki fizyczne do parowania wody zawartej w pocie,

* ruch powietrza, który ułatwia oddawanie ciepła drogą przenoszenia.

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM

Wpływ bodźców cieplnych na organizm zależy od następujących czynników:

- natężenia bodźca, tzn. różnicy między temperaturą bodźca a temp. organizmu,

- okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła,

- możliwości termoregulacyjnych ustroju,

- czasu działania bodźca,

- zmiany natężenia bodźca w czasie,

- powierzchni ciała, na którą działa bodziec cieplny, właściwości fizycznych środowiska wchodzącego w bezpośredni kontakt ze skórą, a mianowicie:

* przewodnictwa cieplnego,

* ciepła właściwego,

* pojemności cieplnej.

Odczyn ustroju na bodźce cieplne może być miejscowy i ogólny:

- Odczyn miejscowy

* polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu działania energii cieplnej,

* powstaje w wyniku podniesienia temperatury tkanek, powodując zwiększony przepływ krwi, co ma znaczenie w leczeniu stanów zapalnych,

* ciepło działa uśmierzająco na ból i powoduje zmniejszenie napięcia mięśniowego,

* bodźce cieplne o natężeniu przekraczającym granicę tolerancji tkanek mogą powodować ich uszkodzenie, czyli oparzenie,

- Odczyn ogólny

* jeśli do ustroju dostarczy się dużą ilość ciepła w warunkach utrudniających jego oddawanie, to odczyn wyrazi się znacznym podniesieniem temperatury ciała, czyli jego przegrzaniem

* stan taki powoduje zmiany w wielu układach i narządach ustroju, przegrzanie uruchamia mechanizm termoregulacyjny, związany głównie z wydzielaniem potu,

* wydalanie z potem dużej ilości wody, chlorku sodowego i innych substancji mineralnych wpływa na gospodarkę wodną i mineralną ustroju i może doprowadzić do odwodnienia tkanek oraz nadmiernego zmniejszenia stężenia chlorku sodowego we krwi.

ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE

Łaźnia sucha szafkowa

- zabieg wykonuje się w specjalnej szafce drewnianej, w której znajduje się chory, natomiast jego głowa pozostaje na zewnątrz,

- powietrze ogrzewane jest grzejnikami elektrycznymi do temp. od 60 do 80°C,

- czas zabiegu wynosi 15-20 min.

Łaźnia sucha rzymska

- do wykonywania tego zabiegu służy specjalnie przystosowane pomieszczenie, w którym powietrze ogrzewa się do temperatury 40-60°C, za pomocą piecyków lub grzałek elektrycznych,

- drewniane ławy, usytuowane schodkowato, umożliwiają osobie nagrzewanej dobór właściwej temperatury powietrza, która zależy od poziomu ławy,

- w pomieszczeniu znajduje się instalacja z zimną wodą, służąca do zmywania twarzy i wykonywania zimnych okładów na okolicę serca,

- po zakończeniu zabiegu chorego poddaje się letniej kąpieli.

Sauna

- jest kąpielą w gorącym powietrzu o nieznacznej wilgotności, w którym okresowo występuje jej krótkotrwałe zwiększenie,

- w czasie tej kąpieli stosuje się również niskie temp. do chłodzenia ciała zimną wodą i powietrzem,

- ten zabieg stanowi szczególny rodzaj kąpieli, w której oprócz odgrywających podstawową rolę zmian temp. występują również zmiany wilgotności powietrza, natężenia pola elektrycznego oraz obniżone ciśnienie parcjalne tlenu,

- podstawowym urządzeniem zabiegowym jest piec zwany „ogniskiem sauny", a specjalne grzałki elektryczne ogrzewają do temp. ok. 200°C umieszczone w nim kamienie, które udzielają ciepła otoczeniu

- w czasie kąpieli kamienie te polewa się sporadycznie wodą, co powoduje krótkotrwałe zwiększenie zawartości pary wodnej w powietrzu komory sauny

- powstające w ten sposób zwiększenie wilgotności względnej powietrza do ok. 70% wywołuje zwiększone przegrzanie osoby korzystającej z kąpieli, spowodowane utrudnieniem parowania potu ->„uderzeniem pary wodnej", w czasie którego zachodzi krótkotrwałe(3-5 min) znaczne zwiększenie natężenia pola elektrycznego w komorze sauny,

- metodyka sauny:

* zasadniczą cechą jest naprzemienne nagrzewanie i ochładzanie ustroju, wzabiegu tym można wyróżnić dwie fazy nagrzewania i ochładzania,

* każda z faz trwa od 5 do 12 min, stąd łączny czas sauny wynosi średnio od 10 do 25 min.

* po zakończeniu sauny stosuje się zwykle chłodną kąpiel, a następnie 20-30 min wypoczynek, w czasie którego wskazane jest wypicie umiarkowanej ilości wody mineralnej lub soku owocowego, czy też z warzyw

- działanie sauny na ustrój: polega gł. na obciążeniu mechanizmów termoregulacyjnych i wywołaniu następczych zmian odczynowych w całym ustroju. Zmiany te zależą od fazy zabiegu.

WSKAZANIA

* schorzenia gośćcowe,

* ch. zwyrodnieniowe stawów,

* nadciśnienie tętnicze,

* stany pourazowe narządu ruchu,

* trądzik,

* przewlekle stany zapalne narządów rodnych,

* pielęgnacja ciała, odprężenie,

* zwiększenie wydolności organizmu.

PRZECIWSKAZANIA

* ostre i przewlekłe choroby zakaźne oraz stwierdzone ich nosicielstwo,

* ostre choroby gorączkowe, w tym również początkowy okres choroby przeziębieniowej,

* skłonność do krwawień,

* schorzenia przewlekłe, takie jak gruźlica, ch. nowotworowa, ch. nerek, wątroby oraz niedokrwistość,

* niektóre choroby skóry,

* ciąża powikłana zatruciem ciążowym lub niedokrwistością,

* zaburzenia wydzielania wewnętrznego, takie jak nadczynność gruczołu tarczowego, obrzęk śluzowaty oraz niedomoga kory nadnerczy,

* padaczka i stany psychotyczne,

* ch. układu krążenia, w tym stabilna i niestabilna choroba wieńcowa, stany po przebytym zawale mięśnia sercowego, stany po wylewach krwawych, uogólniona miażdżyca, zarostowe schorzenia naczyń krwionośnych oraz zakrzepowe zapalenie żył,

* jaskra,

* alkoholizm narkomania.

ZABIEGI CIEPLNE PRZY UŻYCIU PARAFINY

- do zabiegów używa się parafiny stałej, która jest węglowodorem nienasyconym, otrzymywanym w procesie destylacji frakcjonowanej ropy naftowej,

- parafina jest ciałem stałym, którego temp. topnienia wynosi od 42 do 54°C, a temp. wrzenia 250°C

- metodyka:

* parafinę przygotowuje się w specjalnej, tzw. parafinowej kuchni,

* parafinę można używać wielokrotnie po oczyszczeniu i wyjałowieniu w temp. do 100°C,

* okład parafinowy: parafiną o temperaturze ok. 60°C pokrywa się za pomocą płaskiego pędzla miejsce poddane okładowi tak długo, aż jej warstwa osiągnie grubość 1 -2 cm., następnie owija się dokładnie papierem woskowym, ceratką lub folią plastykową i ciepłym kocem, czas zabiegu wynosi 30 - 60 min.

* kąpiel parafinowa miejscowa: zabieg ten wykonuje się w specjalnej wannie, przystosowanej kształtem do kończyny górnej lub dolnej, temperatury parafiny w granicach 40-50°C, a czas kąpieli wynosi 30-50 min.

WSKAZANIA

* ch. stawów,

* blizny,

* zrosty pooperacyjne,

* przykurcze pourazowe i pooperacyjne,

* przewlekłe choroby stawów rąk i stóp.

PRZECIWWSKAZANIA

* ostre stany zapalne,

* gruźlica,

* obrzęki,

* ch. skóry,

* stany zagrażające krwawieniem,

* zapalenie żył,

* uczulenie na parafinę,

* zaburzenia czucia.

ZIMNOLECZNICTWO

- polega na obniżaniu temp. tk., oziębienie tk. zachodzi drogą przewodzenia lub przenoszenia ich energii cieplnej do użytego w danej metodzie środowiska oziębiającego o odpowiednio niskiej temp.

- celem zabiegów miejscowych jest obniżenie temp. skóry i tk. głębiej położonych,

- celem zabiegów ogólnych jest oziębienie całego ustroju ze wszystkimi tego faktu następstwami fizjolog.

- niskie temp. wykorzystuje się również do zabiegów kriochirurgicznych, polegających na kontrolowanym zamrażaniu, aż do nieodwracalnego uszkodzenia, patologicznie zmienionych tk., a zabiegi te znajdują zastosowanie w dermatologii, chirurgii, okulistyce, laryngologii i ginekologii.

WPŁYW ZIMNA NA ORGANIZM

- reakcje ustroju na zimno można podzielić na miejscowe oraz ogólnoustrojowe, a ich rodzaj zależy od tego, czy zimno działa miejscowo, czy też na całą powierzchnię ciała,

- nasilenie odczynów i ich charakter zależą od różnicy między temp. ciała a temp. stosowanego bodźca zimnego,

- obniżenie temp. otoczenia do wartości niższych od obojętnego punktu cieplnego skóry, czyli mówiąc inaczej temperatury niższej od strefy komfortu cieplnego, uruchamia adaptacyjne mechanizmy regulacji cieplnej ustroju, mające na celu zmniejszenie utraty ciepła,

- skurcz naczyń krwionośnych skóry i tkanki podskórnej, występujący pod wpływem niskich temperatur, zmniejsza przepływ krwi i ogranicza w ten sposób oddawanie ciepła otoczeniu,

- reakcje naczynioruchowe są najsilniej wyrażone w obrębie kończyn górnych i dolnych.

- skurcz naczyń skóry i tk. podskórnej przemieszcza krew do głębiej położonych tkanek kończyn, zwiększając przepływ krwi przez duże tętnice i żyły, w ten sposób ciepło niesione z jej prądem nie dociera do naczyń powierzchownych:

* I faza: następuje zmniejszenie przemiany materii miejscowej i zwiększenie przemiany materii w części rdzeniowej. Dochodzi do zwiększenia ciśnienia tętniczego i żylnego, zwiększenie napięcia mm oraz zmniejszenie przewodnictwa nerwowego, zmniejszenie uwalniania mediatorów bólu i zapalenia, powolne obniżanie temp. skóry, mm, stawów, podwyższenie progu bólowego, zwiększenie czynności nadnerczy,

* II faza: mechanizmy regulacyjne powodują rozszerzenie naczyń. Skóra różowa, zmniejszenie napięcia mm i spadek ciśnienia, zmniejszenie lub zniesienia bólu, powolny wzrost temp. uprzednio ochłodzonych tkanek, zwiększenie przemiany materii w cz. rdzennej, zmniejszenie napięcia ścian naczyń.

Mechanizmy regulacji cieplnej

- fale Lewisa- to zjawisko polega na okresowym zwężaniu i rozszerzaniu się naczyń powierzchownych,

- drżenie z zimna- mimowolne drobne skurcze mm, będące źródłem energii cieplnej.

ZIMNE ZABIEGI MIEJSCOWE

- ich celem jest obniżenie temp. skóry i tk głębiej położonych.

- zimne okłady lub zawijania: wykonuje się przy użyciu chust oziębionych do żądanej temp. albo worków gumowych napełnionych zimną wodą lub lodem. W niektórych uzdrowiskach wykonuje się zimne okłady z solanki (-20⁰C),

- oziębienie przy użyciu ciekłego chlorku etylu: chlorek etylu jest stosowany do znieczulenia w małych zabiegach chirurgicznych oraz urazach sportowych,

- zabiegi miejscowe przy użyciu zimnego powietrza: używa się specjalnie skonstruowanego urządzenia, które składa się ze zbiornika na ciekły azot, temp. gazów waha się od -110 do -180°C. W czasie zabiegu należy wykonywać ruchy okrężne nad powierzchnią ciała objętą zabiegiem, aby uniknąć grożącego odmrożeniem, punktowego działania gazu. Zabieg trwa od 1 do 3 minut i może być powtarzany trzykrotnie w czasie dnia.

Wskazania

- ch. narządu ruchu,

- stany po urazach i przeciążeniach (w czasie do 5 dni od urazu),

- obrzęk po złamaniu kości oraz zwichnięciach i skręceniach stawów,

- ostre zapalenia tkanek miękkich okołostawowych;

- ch. gośćcowe,

- reumatoidalne zapalenie stawów w okresie ostrym oraz zaostrzenia,

- artropatia łuszczycowa,

- stany bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów,

- zespoły zapaleń okołostawowych w okresie ostrym,

- ostra postać dny,

- ch. układu nerwowego,

- nerwobóle nerwów obwodowych oraz zespoły bólowe rwy kulszowej i ramiennej w okresie ostrym,

- w stanach wzmożonego napięcia mięśni jako przygotowanie do kinezyterapii.

- okres początkowy zakrzepowego zapalenia żył,

- obrzęk limfatyczny kończyny górnej po radykalnej operacji raka sutka,

- oparzenia,

- ostry ból zęba,

- stan po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej oraz szczęki i żuchwy.

Przeciwwskazania

- stany nadwrażliwości na zimno,

- choroby, w których jest ono czynnikiem wywoławczym, jak np. krioglobulinemia, hemoglobinuria napadowa nocna, zespół Raynauda,

- zespół Sudecka,

- zmiany skóry popromienne,

- zapalenie miedniczek nerkowych,

- zapalenie pęcherza moczowego,

- stany wyniszczenia i osłabienia,

- odmroziny,

- zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych.

OGÓLNE ZABIEGI ZIMNE

- celem ich jest obniżenie temperatury ustroju, czyli hipotermia

- ogólna terapia zimnem: (kriokomora)

* skł. się z przedsionka o temp. -60⁰C, komory właściwej o temp. -110 do -160⁰C.

* czynnikiem powodującym schłodzenie kriokomory jest ciekły azot

* polega ona na krótkotrwałym poddaniu całego ciała człowieka (z wyjątkiem głowy) działaniu niskiej temperatury, zwykle ok -11O°C,

* oziębienie uzyskuje się dzięki zanurzeniu osoby poddanej zabiegowi w obłoku bardzo zimnego powietrza,

* urządzenia regulacyjne i kontrolne, znajdujące się w pulpicie sterowniczym, pozwalają ustawić główne parametry zabiegu, takie jak temperatura (do -180°C) oraz ciśnienie sprężonego powietrza i rozprężającego się ciekłego azotu,

* czas zabiegów, w którym chory pozostaje w pozycji stojącej, niejako zanurzony w zimnym obłoku gazowym, wynosi od 1 do 4 min, zwykle trwa on 3 min,

* metodyka postępowania: kwalifikacja lekarska, pomiar ciśnienia tętniczego, indywidualne ustawienie temp. i czasu zabiegów. W przedsionku pacjent przebywa kilkanaście sekund, potem idzie do komory właściwej. Ubiór to strój kąpielowy, drewniaki, ciepłe skarpety, czapka, maseczka zakrywająca usta i nos. Jednorazowo w komorze może być od 5 do 7 osób. Powietrze w komorze jest całkowicie pozbawione zanieczyszczeń i wilgotności, zabieg trwa do 3min.

W wyniku zadziałania skrajnie niskich temp w org. zachodzą następujące reakcje

- spadek napięcia mm,

- zwolnienie przewodnictwa nerwowego,

- wzrost stężenia kortyzonu, adrenaliny, noradrenaliny, testosteronu,

- skurcz naczyń krwionośnych, a potem rozkurcz i silne przekrwienie,

- działa przeciwbólowo,

- pacjent po wyjściu z krio. odczuwa ciepło, czuje się rozluźniony, w mniejszym stopniu odczuwa ból, może lepiej i łatwiej wykonywać ćw. Efekt zabiegu utrzymuje się przez ok. 3h. Po 10 zabiegach można określić czy nastąpiła żądana zmiana reakcji org.

Wykorzystanie w sporcie

- likwidacja ujemnych skutków treningu,

- leczy kontuzje,

- przygotowuje do większych obciążeń fiz.,

- poprawa kondycji,

- umożliwienie pełnego cyklu treningowego.

Wskazania

- RZS,

- ZZSK,

- łuszczycowe zapalenie stawów,

- dyskopatia,

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów,

- stany pourazowe,

- zmiany wynikłe z przeciążeń narządu ruchu,

- odnowa biologiczna.

Przeciwskazania

- klaustrofobia,

- nadwrażliwość na zimno,

- niewydolność ukł. krążenia i ukł. oddechowego,

- gorączka,

- zmiany zakrzepowe, miażdżycowe,

- nowotwory,

- odmrożenia,

- otwarte rany.

Zastosowanie krioterapii w medycynie

- kriochirurgia: do przerywania ciągłości tkanek wskutek zamrożenia w celu usunięcia lub zniszczenia, dochodzi do krystalizacji wody wew. i zewnatrzkom, odwodnienia kom, denaturacja lipoproteid bł. kom., zwiększenie stężenia elektrolitów w jej wnętrzu,

- dermatologia: usuwanie zmian patologicznych skory i błon śluzowych, stany przedrukowe, rakowe, znamiona,

- kardiologia: leczy zaburzenia rytmu serca, wykorzystywane do operacyjnego leczenia, zamrożenie patologicznej tkanki do temp. -60C, co umożliwia likwidację patologicznych ognisk bodźcowych od str. nasierdzia bez konieczności stosowania leczenia pozaustrojowego,

- ginekologia: ciekły azot, przewlekle zapalenie szyjki macicy, nadżerka szyjki macicy,

ŚWIATŁOLECZNICTWO

- jest działem fizykoterapii, w którym wykorzystuje się prom. podczerwone, widzialne oraz nadfioletowe.

- stąd do światłolecznictwa zalicza się również wykorzystanie do celów leczniczych prom. słonecznego, czyli helioterapię

- metoda leczenia światłem wykorzystująca jego naturalne (helioterapia) lub sztuczne źródła (aktynoterapia), emitujące głównie promienie podczerwone (sollux), nadfioletowe (lampa kwarcowa) lub skojarzone światło obu typów promieniowania.

- światło słoneczne: po przepuszczeniu go przez pryzmat otrzymujemy szerokie spektrum świetlne złożone z różnego rodzaju promieniowania.

PODSTAWY FIZYCZNE I BIOLOGICZNE

Prom. podczerwone (IR - infra-red)

- jest prom. niewidzialnym, umiejscowionym w widmie prom. elektromagnetycznego, miedzy czerwienią widma światła widzialnego a mikrofalami. - w leczeniu wykorzystuje sie promieniowanie podczerwone o długości fali 770-15000 nm.

Prom. widzialne

- o długości fali od 400 do 760nm, wywołującym u ludzi i zwierząt wrażenia świetlne,

- w widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione pomiędzy nadfioletem a podczerwienią,

Prom. nadfioletowe (UV - ultra-violet)

- to prom. niewidzialne o długości fali 400-100 nm,

- w widmie prom. elektromagnetycznego jest umiejscowione zaraz za obszarem fioletu widma widzialnego,

- w lecznictwie wykorzystuje sie prom. nadfioletowe o długości fali 380-200 nm.

Prom. elektromagnetyczne padając na granice miedzy dwoma ośrodkami ulega:

- odbiciu, które jest wprost proporcjonalne do stopnia gładkości powierzchni, na która pada, z kolei gładkość powierzchni zależy od jej składu chemicznego i właściwości optycznych,

- pochłanianiu od stopnia pochłaniania zależą wszelkie reakcje fotochemiczne i biologiczne zachodzące w tkankach pochłaniających to promieniowanie,

- załamaniu, które występuje przy ukośnym przejściu prom. przez granice

ośrodków o równej gęstości,

-ugięciu (dyfrakcji) jeżeli promieniowanie elektromagnetyczne natrafi na swojej drodze na szczelinę lub przeszkodę nieco mniejszą niż długość fali, wówczas krawędzie tej przeszkody staja się źródłem promieniowania rozchodzącego sie w kierunku różnym od kierunku promieniowania padającego,

- rozproszeniu, które jest odwrotnie proporcjonalne do gładkości powierzchni, na która pada.

Widmo prom. słonecznego w swej drodze do ziemi ulega zmianie w zależności od:

- pory roku i dnia: w różnych porach roku i dnia zmienia się skład prom. słonecznego co jest związane z kątem padania. Im mniejszy jest kąt padania promieni słonecznych tym bardziej muszą one przebijać się przez grubsze warstwy atmosfery. Z kolei w godzinach rannych i popołudniowych ilość prom. ultrafioletowego jest niewielka, największa, gdy słonce jest w zenicie,

- wysokości nad poziomem morza: na większych wysokościach ilość prom. ultrafioletowego jest wyższa, co jest związane głównie z czystością i przejrzystością powietrza,

- pozycji na ziemi: zachmurzenia, a także zanieczyszczenia powietrza,

- siły odbicia (nad morzem, na śniegu)

PROMIENIOWANIE PODCZERWONE

- jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym,

- w fizykoterapii wykorzystuje się prom. o długości fali od 770 do 15000 nm.

- w widmie prom. elektromagnetycznego jest ono umiejscowione między widzialnym obszarem czerwieni a mikrofalami.

- potężnym źródłem promieniowania podczerwonego jest Słońce -> prom.to ulega częściowemu pochłonięciu przez warstwy atmosfery, głównie parę wodną, dwutlenek węgla i ozon.

Promieniowanie podczerwone dzieli sie na

- prom. krótkofalowe (IR-A), tzw. bliskie, o długości fali 770-1500nm

- prom. sredniofalowe (IR-B) o długości fali 1500-4000nm

- prom. długofalowe (IR-C), tzw. dalekie, o długości fali 4000-15000nm

Działanie biologiczne promieniowania podczerwonego

- skutki wywołane w tkankach przez prom. elektromagnetyczne, tym samym przez prom. podczerwone, zależą od ilości pochłoniętej energii

- zgodnie z prawem Grotthusa-Drapera, tylko ta ilość energii, która zostanie pochłonięta wywoła odczyn

- wpływ biologiczny prom. podczerwonego na ustrój polega na działaniu ciepła, które powoduje:

* rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, a w związku z tym zwiększony przepływ przez tkanki krwi tętniczej,

* reakcje ze strony naczyń głębiej położonych,

* zmniejszenie napięcia mięśni,

* podwyższenie progu odczuwania bólu, a zatem działanie przeciwbólowe,

* wzmożenie przemiany materii,

* pobudzenie receptorów cieplnych skóry, a w następstwie tego wpływy odruchowe na narządy głębiej położone.

- tkanki ludzkie, zawierające dużą ilość wody, dobrze pochłaniają promieniowanie podczerwone, ulegając ogrzaniu w stopniu zależnym od ich pojemności cieplnej

- padające na skórę promieniowanie podczerwone zostaje od niej odbite w ok. 30%, reszta zaś przenika w głąb skóry.

- zdolność przenikania zależy od długości fali:

* prom. podczerwone krótkofalowe (IR-A), mimo iż posiadają zdolność przenikania do 30 mm to jednak pochłaniane sa głównie w warstwie do 10 mm

skutkiem czego ulega ona silniejszemu przegrzaniu. Ten rodzaj promieniowania przenika przez skórę do warstw tkanki podskórnej, bogato unaczynionej, a jeżeli warstwa tłuszczowa nie jest zbyt gruba, wówczas dochodzi nawet do mięśni. Przegrzanie nie wywołuje uczucia pieczenia ponieważ krew pochłania ciepło i przenosi je do warstw głębiej położonych, podnosząc ciepłotę tkanek,

* prom. podczerwone długofalowe (IR-C) nie przenika zbyt głęboko, ogólna granica to 3mm a najwyższa granica przenikalności to 10mm. Tak wiec przenikalność ogranicza się praktycznie tylko do naskórka. Wynika stąd, ze powierzchnia skóry pochłania je w znacznym stopniu, przez co może ulegać silniejszemu przegrzaniu. Ciepło jest częściowo przewodzone do tkanek głębiej położonych a częściowo występuje utrata tegoż ciepła do otaczającego skórę otoczenia (powietrza).

Odczyn organizmu na promieniowanie podczerwone

- odczyn miejscowy:

* występuje w skórze, w miejscu jej napromieniowania, ale swym zasięgiem obejmuje sąsiadujące z nim okolice.

* polega on na rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry co będzie powodować jej zaczerwienienie -> objaw ten określa sie mianem rumienia cieplnego.

*Rumień cieplny wykazuje kilka charakterystycznych cech, dzięki którym można odróżnić go od rumienia fotochemicznego:

+ występuje on w trakcie naświetlania, a jego nasilenie wzrasta w miarę upływu czasu oddziaływania promieniowania podczerwonego.

+ zaczerwienienie skóry jest plamiste, nierównomierne, co jest wynikiem rozszerzania się głębiej położonych naczyń krwionośnych skóry.

+ zanika po pewnym czasie (około 1-2 godzin) od zakończenia naświetlania.

- odczyn ogólny to odległa reakcja organizmu np. w obrębie przeciwnej kończyny.

WSKAZANIA

- przewlekłe i podostre procesy zapalne i reumatyczne stawów oraz części

miękkich kończyn;

- przewlekłe i podostre stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zew. i stawów żuchwy;

- nerwobóle oraz zespoły bólowe;

- w stanach po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu i uszkodzeniu promieniami rtg lub UV;

- w chorobach naczyń krwionośnych i obwodowych np. choroba Reynauda;

- naciekach i ropniach tkanek miękkich,

- jako zabieg przygotowawczy przed masażem, kinezyterapia i niektórymi zabiegami z zakresu elektrolecznictwa, jak np. jontoforeza.

PRZECIWWSKAZANIA

- nieodwracalne uszkodzenia skóry i naczyń (zmiany troficzne, miażdżyca tętnic)

- obrzęki;

- zaburzenia czucia;

- świeże urazy grożące krwawieniem oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe zapalenie żył);

- choroby nowotworowe;

- nadciśnienie tętnicze od II stopnia,

- okres ciąży;

- miesiączka;

- stany podgorączkowe i gorączka;

- niewydolność mięśnia sercowego,

- stan po zawale,

- wady serca;

- choroby nerek;

- ostre stany zapalne jajników, wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego.

PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE

- jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali od 100 do 400 nm.

- w widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione między obszarem fioletu widma widzialnego a tzw. miękkimi promieniami rentgenowskimi

Ze względu na zróżnicowane działanie biologiczne, promieniowanie ultrafioletowe dzieli sie na:

* UV-A, tzw.długofalowe o długości fali 400-315nm

* UV-B, tzw.sredniofalowe o długości fali 315-280nm

* UV-C, tzw.krótkofalowe o długości fali 280-200nm.

Promieniowanie nadfioletowe wykazuje ograniczoną zdolność przenikania w głąb tkanek ludzkich

- skóra ludzka pochłania promieniowanie nadfioletowe w zakresie wszystkich jego obszarów, w zasadzie jednak tylko do głębokości 2 mm.

* przenikanie promieniowania krótkofalowego jest małe i wynosi 0,1-0,5mm, tak wiec jest pochłaniane przez warstwę naskórka.

* promieniowanie długofalowe przenika głębiej, do warstwy 0,5-2mm. Jak widać przenikliwość wzrasta wprost proporcjonalnie do długości fali.

- promienie ultrafioletowe sa pochłaniane przez warstwę naskórka w 20%, przez warstwę skóry w 50%, a pozostała cześć promieniowania ulega odbiciu.

- ilość promieniowania odbitego od powierzchni skóry zależy od kąta padania promieni, stanu skóry oraz od długości fali.

Działanie biologiczne i wpływ promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki

- reakcjami fotochemicznymi nazywa się reakcje chemiczne zachodzące pod wpływem światła. Mogą one powodować powstanie nowych związków — reakcjami tymi są: fotosynteza, utlenianie lub redukcja oraz rozpad danego związku na związki o mniej złożonej budowie; jest to fotoliza.

- pod wpływem UV w tkankach i ich elementach zdolnych do absorpcji (np. w karotenie, kwasach nukleinowych, histydynie, tyrozynie, lipoproteinach, melaninie,

hemoglobinie), zachodzą różne reakcje chemiczne, takie jak synteza, utlenianie, redukcja lub rozpad. Są one przyczyna występowania odczynu fotochemicznego, tworzenia pigmentu czy wytwarzania witaminy D.

Odczyn fotochemiczny -> zwany również rumieniem fotochemicznym,

- to odczyn skóry, objawiający sie jej zaczerwienieniem w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych.

- powstaje w dwóch etapach w wyniku pochłonięcia energii promieniowania UV przez białko komórek warstwy kolczystej naskórka, dochodzi do jego denaturyzacji, czego następstwem jest uszkodzenie tych komórek.

- z uszkodzonych komórek wydzielają się związki histaminopodobne, które przenikają do skóry właściwej gdzie powodują rozszerzenie naczyń włosowatych.

- przy właściwym dawkowaniu promieni UV nie występują żadne niepożądane skutki, ale w sytuacji przedawkowania pojawia sie przebarwienie, natomiast przy znacznym przedawkowaniu może dojść do powstania pęcherzy śródskórnych i podskórnych oraz nadżerek.

- następstwem rumienia jest zwiększenie przepuszczalności naczyń, co powoduje

przejście osocza do przestrzeni międzykomórkowych naskórka i skóry właściwej, a to z kolei powoduje obrzęki.

- w przypadku nagromadzenia sie płynu przesiękowego miedzy warstwami naskórka powstają pęcherze wypełnione płynem surowiczym.

- innym następstwem jest złuszczenie naskórka.

- przy częstych kontaktach z promieniami UV, powstają znaczne zgrubienia warstwy rogowej naskórka (hyperkeratoza), które bardzo często sa punktem wyjścia nowotworów skóry.

- cechuje się:

* okresem utajenia (1-6 godzin po zadziałaniu promieniowania),

* narastania i szczytu (6-24 godzin)

* okresem zaniku (po słabych dawkach kilka godzin a po dużych może to być nawet kilka dni). Jest on jednolity, równomierny i ściśle ograniczony do naświetlanej powierzchni skóry.

- na stopień odczynu fotochemicznego wpływają takie czynniki jak:

* długość fali promieniowania ultrafioletowego

* natężenie źródła promieniowania

* czas naświetlania

* odległość pomiędzy powierzchnia naświetlana a źródłem promieniowania

* kąt padania promieni na powierzchnie naświetlana

* wrażliwość skóry w miejscu naświetlanym oraz indywidualna wrażliwość pacjenta.

- do czynników współdziałających zaliczamy:

* porę roku,

* wiek pacjenta,

* przebyte choroby i leki, które pacjent zażywa bądź zażywał.

Tworzenie pigmentu

- w skórze poddanej napromieniowaniu, zwłaszcza promieniami UV-B, dochodzi do

pigmentacji (brunatne przebarwienia).

- pigmentacja skóry zależy od gromadzenia sie barwnika melaniny w warstwie podstawowej naskórka, dawki promieni UV oraz długości ich fali.

- największe właściwości wytwarzania pigmentu posiada wiązka B.

- pigment powstaje w melanoblastach, komórkach znajdujących sie w naskórku.

Wytwarzanie witaminy D

- skóra bierze czynny udział w syntezie steroli.

- substratem witaminy D jest 7- dehydrocholesterol.

- promienie UV-B powodują jego przemianę w cholekalcyferol (witamina

D3), który podlega dalszemu metabolizmowi w wątrobie i nerkach.

Wpływ promieni UV na skórę

- skóra staje sie lepiej unaczyniona, odżywiona, staje sie elastyczna, sprężysta, zwiększa się odporność skóry na zakażenia,

- odczyn rumieniowy zwiększa dopływ leukocytów do skóry, w związku z czym owrzodzenia, ubytki skóry goja sie stosunkowo szybko poprzez pobudzenie

ziarninowania.

- nadmiar światła UV powoduje wysychanie skóry, jej zgrubienie, pękanie a przy szczególnie długim działaniu może dojść do tworzenia nowotworów skóry.

Działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne

- wykazuje właściwości bakteriobójcze (zwłaszcza wiazka C) i bakteriostatyczne, które powodują zahamowanie podziału komórek bakterii, zarówno na podłożu sztucznym, jak i żywym

- UV działają również na wirusy (półpasiec), grzybice skórne,

drożdżaki i pleśniowce.

- to bakteriobójcze działanie promieniowania tłumaczy się uszkodzeniem struktury białek bakterii przez powstające bezpośrednio w komórce reakcje biochemiczne, które równocześnie mogą prowadzić do zahamowania wzrostu i podziału

bakterii, a także blokada syntezy DNA, jak również powstawaniem w procesie utleniania pod wpływem promieni UV substancji toksycznych dla bakterii.

Wpływ na szpik kostny

- UV posiadają właściwości stymulujące produkcje erytrocytów, hemoglobiny, okresowo zwiększają ilość płytek krwi.

- w leczeniu promieniowaniem UV anemii wtórnej w licznych badaniach stwierdzono poprawę stanu krwi.

- przy prawidłowej ilości erytrocytów nie ulęgają one zwiększeniu natomiast gdy ich liczba jest obniżona wówczas po naświetlaniu następuje wzrost ilości erytrocytów.

- należy pamiętać, ze u ludzi starszych naświetlanie promieniami UV może doprowadzić do powstania ryzyka zakrzepicy.

Wpływ na gruczoły wew. wydzielania

- UV zwiększają produkcje hormonów takich gruczołów jak przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza, trzustka i jajniki.

Wpływ na układ nerwowy

- przy właściwym dawkowaniu obserwuje sie korzystny wpływ na stan psychiczny

(uspokojenie, powraca sen i stabilnosc układu nerwowego).

Wpływ na przemianę materii

- po naświetlaniu następuje przyspieszenie ogólnej przemiany materii.

- poziom cholesterolu wyraźnie spada w surowicy krwi (miażdżyca jest przeciwwskazaniem).

Wpływ na gospodarkę mineralna ustroju

- UV wytwarzają w skórze witaminę D2 i D3, które przechodząc do układu

krążenia, zwiększają przyswojenie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego oraz utrzymują ich prawidłowy poziom we krwi, zabezpieczając kości przed odwapnieniem.

- stąd wynika zastosowanie promieniowania ultrafioletowego w leczeniu krzywicy, tężyczki, źle zrastających się złamań, złamań samoistnych, gruźlicy kości, próchnicy. - Naświetlania ogólne powodują okresowo obniżenie ciśnienia krwi (nadciśnienie jest przeciwwskazaniem, ponieważ pod wpływem naświetlania występuje duże obciążenie mięśnia sercowego i może dojść do zapaści)

Wpływ na układ oddechowy

- zwiększa możliwości wykorzystania tlenu.

WSKAZANIA

- choroby uszu, nosa, gardła,

- nawracające anginy,

- alergiczne nieżyty nosa,

- przewlekłe zapalenia oskrzeli;

- krzywica;

- wszystkie anemie z wyjątkiem złośliwych - niski poziom żelaza we krwi, zmniejszona ilość hemoglobiny i erytrocytów;

- ch. gośćcowe

- ZZSK;

- neuralgie;

- stany po półpaścu;

- trudno gojące się ranach;

- trądzik pospolity;

- wyłysienie plackowate

- utrudniony zrost kości;

- niedoczynność gruczołów wew. wydzielania, jak tarczyca, jajniki.

PRZECIWWSKAZANIA

- nowotwory złośliwe narządów wewnętrznych;

- zaawansowana miażdżyca;

- stany gorączkowe bez względu na pochodzenie;

- osoby powyżej 70 roku życia;

- fotosensybilizacja, obojętnie czym jest spowodowana;

- nadczynność tarczycy;

- cukrzyca wieku średniego i starczego;

- choroby psychiczne przebiegające z nadmierna pobudliwością;

- padaczka;

- niewydolność mięśnia sercowego;

- wodobrzusze;

- choroby nerek.

HELIOTERAPIA

- promieniowanie słoneczne pochłonięte przez skórę wywołuje w niej odczyny miejscowe.

- są one wynikiem oddziaływania na skórę, zarówno promieniowania podczerwonego, jak i ultrafioletowego.

- na odczyn miejscowy wystepujacy w skórze składa sie rumień cieplny

(wpływ działania podczerwonych promieni słonecznych) i rumień fotochemiczny

(wywołany działaniem słonecznych promieni UV).

- emisje promieniowania podczerwonego odbieramy jako uczucie ciepła a ultrafiolet jest odpowiedzialny za złożony proces brązowienia skóry i cała gamę procesów fotochemicznych i fotobiologicznych.

- światło słoneczne oddziałuje korzystnie na organizm w wyniku zachodzących w nim odczynów ogólnych.

- Wpływ światła słonecznego polega miedzy innymi na wzmożeniu

przemiany materii, pobudzeniu mechanizmów krwiotwórczych, zwiększeniu odporności organizmu na zakażenia, pobudzającym wpływie na gruczoły wydzielania wew., działaniu odczulającym oraz przeciwkrzywiczym.

- nie należy jednak zapominać, ze światło słoneczne może wywołać niekorzystne odczyny.

- będą one występować w przypadku niewłaściwego dawkowania, a co za tym idzie w przypadku pochłonięcia zbyt dużej ilości energii promieniowania.

- objawiają sie nadmiernym rumieniem fotochemicznym, uczuciem ogólnego rozbicia, bólami głowy, gorączką a nawet poparzeniami.

Stosuje sie w leczeniu

- gruźlicy kostno-stawowej

- gruźlicy dróg moczowych,

- gruźlicy węzłów chłonnych,

- przewlekłych stanów zapalnych stawów

- przewlekłych nieżytów dróg oddechowych

- łuszczycy

- czyraczności

- trądziku pospolitego

- zaburzeń wzrostu kości u dzieci.

Przeciwwskazania

- gruźlica płuc,

- niewydolność krążenia,

- choroba nowotworowa,

- skłonność do krwawień z narządów wewnętrznych,

- nadczynność tarczycy

- zaawansowana miażdżyca.

ELEKTROLECZNICTWO to dział lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się do celów leczniczych prąd stały oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości.

PRĄD - uporządkowany ruch dowolnego rodzaju ładunku elektrycznego wywołujący oddziaływanie pola elektrycznego. Warunkiem jest pole elektryczne będące wynikiem wytwarzania w okresowych punktach przewodnictwa różnych potencjałów. Ruch elektronów: od bieguna ujemnego (-) do bieguna dodatniego (+).

NAPIĘCIE - różnica potencjałów między K (nadmiar elektronów), a A (niedobór elektronów). Jednostką napięcia jest wolt (V).

PRĄD STAŁY - GALWANICZNY

- to prąd, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia.

Natężenie - siła prądu, ilość elektryczności przepływającej przez przekrój jakiegoś przewodnika.

Gęstość prądu - stosunek natężenia prądu do wielkości powierzchni przez którą przepływa.

Opór - przepływ elektronów napotyka na opór, który zależy od rodzaju przewodnika, długości przekroju.

WPŁYW PRĄDU STAŁEGO NA ORGANIZM

- tkanki żywe można traktować jako zespół przewodników jonowych, półprzewodników i izolatorów, które połączone są ze sobą równolegle i szeregowo i tworzą przestrzenną sieć oporności i pojemności.

Izolatory - to ciała w których nie ma swobodnych ładunków.

Przewodniki - elektrony mogą się swobodnie przemieszczać.

- największe przewodnictwo wykazuje płyn mózgowo-rdzeniowy, mniejsze - osocze

krwi, krew, mięśnie, wątroba, mózg, tkanka łączna oraz tkanka kostna.

- w zabiegach elektroleczniczych istotny wpływ wywiera opór skóry, a ściślej mówiąc warstwy rogowej naskórka,

- prąd przepływa drogami o najmniejszym oporze, którymi są znajdujące się w skórze ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów potowych, a w tkankach głębiej położonych wzdłuż naczyń krwionośnych, limfatycznych i nerwów,

- warstwowa budowa tkanek oraz obecność w nich elektrolitów decydujących o właściwościach pojemnościowych sprawiają, że przypływowi prądu elektrycznego towarzyszy polaryzacja jonowa-> polega ona na miejscowym zgrupowaniu jonów, wytwarzających różnicę potencjału o znaku przeciwnym w stosunku do przyłożonego z zewnątrz napięcia.

Przepływowi prądu stałego towarzyszą zjawiska: elektrochemiczne, elektrokinetyczne, elektrotermiczne i powodują one:

- reakcje nerwów i mięśni,

- odczyn ze strony naczyń krwionośnych.

ZJAWISKA ELEKTROCHEMICZNE

- są one związane z elektrolizą, występującą w czasie przepływu prądu przez elektrolity tkankowe,

- woda dejonizowana nie przewodzi prądu elektrycznego, jednak po oddaniu elektrolitu staje się dobrym przewodnikiem,

- w roztworze chlorku sodu (Na⁺ i Cl^-) pod wpływem przepływu prądu wystąpi ruch jonów w kierunku elektrod:

* jony sodu będą dążyć ku elektrodzie o znaku przeciwnym do ich ładunku, tzn. ku katodzie,

* jony chloru ku będą dążyć ku anodzie,

-> jon sodowy pobiera ładunek ujemny , jon chloru oddaje anodzie ładunek ujemny,

- w obecności wody zarówno sód, jak i chlor nie mogą pozostawać w stanie wolnym.

ZJAWISKA ELEKTROKINETYCZNE

- polegają na przesunięciu względem siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego,

- do zjawisk elektrokinetycznych należą elektroforeza i elektroosmoza,

- elektroforeza to ruch naładowanych jednoimiennie cząsteczek fazy rozproszonej układu koloidowego względem fazy rozpraszającej:

* kataforeza to ruch dodatnio naładowanych cząsteczek ku katodzie,

*anaforeza to ruch ujemnie naładowanych cząsteczek ku anodzie,

- elektroosmoza polega na ruchu całego ośrodka, czyli fazy rozpraszającej układu koloidowego, w stosunku do fazy rozproszonej, zjawisko to zachodzi na błonach półprzepuszczalnych, które będąc nieprzepuszczalnymi dla fazy rozproszonej unieruchamiają ją na swej powierzchni (wykorzystywane do wprowadzania leku przez skórę).

ZJAWISKA ELEKTROTERMICZNE

- polegają na powstawaniu w tkankach ciepła pod wpływem prądu elektrycznego

- ciepło powstaje w tkankach w wyniku tarcia między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem,

- ilość ciepła wytworzona przez tkanki jest niewielka i praktycznie nie wpływa w istotny sposób na zachodzące w nich procesy,

- istotny natomiast wpływ na zwiększenie ciepłoty tkanek wywiera rozszerzenie naczyń krwionośnych zachodzące pod wpływem prądu.

REAKCJA NERWÓW I MIĘŚNI NA PRĄD STAŁY

- zgodnie z prawem sformułowanym przez Du Bois Reymonda przyczyną powstania bodźca elektrycznego nie jest sam prąd, lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia w czasie,

- przepływ prądu stałego przez tkankę nerwową i mięśniową powoduje zmianę ich pobudliwości (nie wywołuje skurczu mięśnia) -> stan ten to elektrotonus:

* katelektrotonus to stan zwiększonej pobudliwości występujący pod katodą,

* anelektrotonus to stan zmniejszonej pobudliwości występujący pod anodą.

ODCZYN ZE STRONY NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

- prąd stały powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co wyraża się zaczerwienieniem skóry, występuje najwyraźniej pod elektrodami, natomiast w ich otoczeniu jest słabiej wyrażony,

- pod katodą rozszerzenie naczyń jest intensywniej wyrażone, pod anodą zaś jest słabsze,

- wyróżniamy 3 okresy:

*rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry, powodujące jej zaczerwienienie,

*rozszerzenie naczyń po upływie ok. 30 min słabnie lub ustępuje,

*głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się do kilku godzin,

- ogrzanie skóry po ustąpieniu odczynu ze strony powierzchownych naczyń krwionośnych powoduje wystąpienie intensywniejszego rumienia cieplnego w miejscu poddanym uprzednio działaniu prądu.

Biegun dodatni - działanie przeciwbólowe (wpływa na tk. nerwową), biegun ujemny ma wpływ pobudzający (leczenie zaburzeń czucia)

ZABIEGI Z WYKORZYSTANIEM PRĄDU STAŁEGO

GALWANIZACJA

METODYKA

- do zabiegu stosuje się elektrody płaskie oraz o specjalnym kształcie:

*e. płaskie - zwykle z folii cynowej lub silikonu, prostokątne lub kwadratowe,

*e specjalne - do galwanizacji w okolicy gałek ocznych, uszu, elektrody dyskowe, wałeczkowe oraz tzw. elektroda Bergoniego (półmaska),

- jako podkładu używa się flanelę lub gazę, grubości 1-2 cm, lub specjalnych woreczków i podkładów wiskozowych zmoczonych ciepłą wodą,

- przepływ prądu między elektrodami jest uzależniony od:

* rozmiarów elektrod,

* ich wzajemnego ułożenia,

* przewodnictwa różnych tkanek znajdujących się między elektrodami,

* odległości między elektrodami,

- rozmiar elektrody decyduje o gęstości przepływającego przez nią prądu. Gęstość prądu wyraża się stosunkiem natężenia do powierzchni, przez którą przepływa prąd elektryczny,

- wzajemne ułożenie w stosunku do siebie elektrod ma wpływa na przepływ prądu:

* ułożenie poprzeczne elektrod - prąd natrafia na duże opory związane z warstwowym ułożeniem tkanek,

* ułożenie podłużne elektrod - opór jest ok. 4 razy mniejszy,

- prawo Ohma - w miarę zwiększania się odległości między elektrodami tkanki stawiają coraz większy opór przepływowi prądu,

- ukształtowanie części ciała: zmniejszenie powierzchni przekroju

danej części ciała, występujące na drodze przepływu prądu, powoduje zwiększenie jego gęstości, a zwiększenie przekroju zmniejsza gęstość prądu,

- działanie brzegowe: w przypadku bliskiego ułożenia elektrod na sąsiadujących ze sobą krawędziach może wystąpić duża gęstość prądu, powodująca zwiększony odczyn lub uszkodzenie tkanek,

- dawkę natężenia prądu stałego ustala się w zależności od:

* powierzchni elektrody czynnej (mniejszej),

* czasu trwania zabiegu,

* rodzaju i umiejscowienia schorzenia,

* wrażliwości chorego na prąd elektryczny,

- wyróżnia się następujące dawki natężenia prądu stałego:

* dawka słaba - od 0,01 do 0,1 mA/cm² pow. elektrody,

* dawka średnia - do 0,3 mA/cm² pow. elekt.,

* dawka mocna - do 0,5 mA/cm² pow. elekt.,

- ustalając dawkę natężenia prądu należy pamiętać o tolerancji tkanek na prąd elektryczny:

* małe elektrody, o powierzchni od 10 do 20 cm2 - dawki słabe,

* elektrody o dużych powierzchniach - ogólna wartość natężenia nie powinna przekraczać 25-30 mA,

- czas zabiegu waha się, w zależności od wskazań, od 10 do 30 min, zwykle jednak wynosi od 15 do 20 min,

- pełny cykle leczenia 10-20 zabiegów, zabieg wykonujemy codziennie lub co 2 dzień.

RODZAJE GALWANIZACJI

- w zależności od ułożenia elektrod w stosunku do ciała:

*g. podłużna - prąd rozprzestrzenia się w tkankach powierzchownych, przy użyciu elektrod płaskich lub jako zabieg kombinowany z kąpielą elektryczno-wodną,

*g. poprzeczna - działa głębiej, duże elektrody podłużne,

- w zależności od umocowania elektrod:

* g labilną - jeśli jedna z elektrod jest umocowana na stałe, druga zaś zmienia swe położenie (np. z użyciem elektrody wałeczkowej),

* g. stabilną - gdy obie nie zmieniają położenia,

- w zależności od bieguna z którym połączona jest elektroda czynna:

*g. katodowa: zasadowy odczyn, powoduje - wzmożone napięcie mięśniowe, depolaryzację włókien nerwowych, intensywne zaczerwienienie skóry,

* g. anodowa: odczyn kwaśny, powoduje - obniżone napięcie mięśniowe, hyperpolaryzację włókien nerwowych, lekkie zaczerwienienie skóry.

WSKAZANIA

1. występujące pod anodą zmniejszenie pobudliwości nerwów oraz wpływ przeciwzapalny zabiegu wykorzystuje się w leczeniu:

- nerwobólów,

- przewlekłych zapaleń nerwów,

- splotów i korzeni nerwowych,

- zespołów bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,

- choroby dyskowej,

- stanów zapalnych.

2. występujące pod katodą przekrwienie naczyń pozwala stosować galwanizację w leczeniu :

- porażeń wiotkich,

- zaburzeń krążenia obwodowego.

3. Galwanizację podłużną i poprzeczną stosuje się również w przypadkach utrudnionego zrostu po złamaniach kości.

PRZECIWWSKAZANIA

- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

- wypryski,

- stany gorączkowe,

- porażenia spastyczne,

- zaburzenia czucia,

- nowotwory,

- skaza krwotoczna,

- krwotok,

- ostre procesy zapalne i infekcje ogólne,

- osobnicza nietolerancja prądu,

- rozrusznik serca,

- zakrzepowe zapalenie żył,

- metale w tkankach,

- tkanka bliznowata,

- u kobiet ciężarnych okolica lędźwiowa, pachwinowa i brzuch,

JONTOFOREZA

- to zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek siłami pola elektrycznego jonów działających leczniczo,

- do jontoforezy mogą zatem być używane tylko związki chemiczne ulegające dysocjacji elektrolitycznej -> elektrolity,

- dysocjacja elektrolityczna: rozpad cząstek elektrolitów, czyli soli, kwasów

i zasad, na dodatnio lub ujemnie naładowane cząstki lub atomy, zwane jonami,

- stopień dysocjacji elektrolitycznej: stosunek cząsteczek zdysocjonowanych do całkowitej liczby cząsteczek w roztworze,

- elektrolity wykazują różną zdolność dysocjacji:

* e.mocne, jak np. kwas solny (HCl) czy wodorotlenek sodu (NaOH), dysocjują całkowicie, tzn. że wszystkie ich cząsteczki ulegają rozpadowi na jony,

* e. słabe, jak np. kwas octowy (CH3COOH), czy kwas węglowy (H2CO3), ulegają w mniejszym stopniu dysocjacji i tylko pewna część ich cząsteczek ulega rozszczepieniu na jony,

- prawo Columba: w polu elektrycznym jony dodatnie (kationy) odpychane przez elektrodę dodatnią zdążają do katody, a jony ujemne (aniony) odpychane przez elektrodę ujemną zdążają do anody. Aby wprowadzić jony danego leku o określonym znaku, należy umieścić podkład nasycony roztworem tego leku pod odpowiednią elektrodę: w celu wprowadzenia jonów dodatnich lek umieszcza się po anodą,

- pojemność jonowa skóry: tkanki mają określoną i ograniczoną zdolność gromadzenia wprowadzanych do nich z zewnątrz jonów, dlatego do skóry można wprowadzić tylko pewna ilość jonów bez względu na czas trwania zabiegu i prądu,

- podział jonów:

* jony konkurencyjne - posiadają dużą ruchliwość i stanowią konkurencje dla jonów które pragnie się wprowadzić do skóry,

* jony pasożytnicze - są niepożądane i występują głównie na skutek zanieczyszczeń.

- dawki natężenia prądu: zwykle stosuje się dawki słabe od 0,01 do 0,1 mA/cm² pow. elekt., w okolicach wrażliwych, np. oko zwykle 2 mA, w okolicy głowy i szyi 3-6mA

- czas trwania jontoforezy wynosi on od 10 do 30 min., zwykle od 15 do 20 min,

- zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień. Pełny cyklleczenia obejmuje serię od 10 do 20 zabiegów.

WSKAZANIA

- Jontoforeza jodu: blizny, przykurcze bliznowate.

- Jontoforeza wapnia: stany zapalne gałki ocznej, obwodowe zaburzenia

naczynioruchowe, zespół Sudecka, utrudniony zrost kości.

- Jontoforeza cynku: przyżeganie trudno gojących się owrzodzeń, drożdżyca

paznokci.

- Jontoforeza prokainy lub lidokainy: nerwobóle, zespół rwy kulszowej,

bóle głowy, zaburzenia wymowy (transcerebralnie), dychawica oskrzelowa

(na okolice kłębków szyjnych).

- Jontoforeza histaminy: samorodna sinica kończyn, odmroziny, zespół

bólowy rwy kulszowej, przewlekłe stany zapalne stawów i zapalenia

okołostawowe, owrzodzenia troficzne.

- Jontoforeza adrenaliny: stany zapalne gałki ocznej, wspólnie z lidokainą

lub prokainą w leczeniu stanów bólowych.

- Jontoforeza antybiotyków: bakteryjne stany zapalne skóry i tkanek

miękkich.

- Jontoforeza hydrokortyzonu lub preparatu Solu-Dacortin: stany zapalne

skóry, tkanek miękkich, drobnych stawów i pochewek ścięgnistych, stany

zapalne gałki ocznej.

- Jontoforeza tolazoliny (Pridazolu): zaburzenia w ukrwieniu nerwu

wzrokowego i siatkówki, zaburzenia ukrwienia obwodowego

KĄPIELE ELEKTRYCZNO-WODNE

- to zabiegi elektrolecznicze, w których część lub całe ciało, znajdujące się w kąpieli wodnej, poddane zostaje działaniu prądu stałego.

KĄPIEL ELEKTRYCZNO-WODNA KOMOROWA

- kończyny osoby poddanej zabiegowi są zanurzone w specjalnych wanienkach, napełnionych wodą o temperaturze od 35 do 38°C, a w ścianie każdej wanienki znajduje się „kieszeń" z otworami, w której jest umieszczona elektroda węglowa,

- wanienki dla kończyn górnych są umieszczone na specjalnych statywach,

- źródłem prądu stałego jest aparat wyposażony w cztery przełączniki o dwóch pozycjach, oznaczonych + i -,

- spośród możliwych połączeń najczęściej stosuje się czterokomorową kąpiel wodną o wstępującym oraz zstępującym kierunku przepływu prądu:

* kapiel o wstępującym kierunku prądu:

+biegun ujemny źródła prądu jest połączony z elektrodami znajdującymi się w wanienkach dla kończyn górnych, a dodatni z elektrodami wanienek dla kończyn dolnych

+działanie: zwiększenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego,

+wpływ na układ sercowo-naczyniowy polega na zwiększeniu:

• odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych i narządów objętych „dorzeczem" żyły wrotnej,

• dopływu krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych,

• odpływu krwi żylnej z serca do płuc

* kąpiel o zstępującym kierunku prądu:

+dodatni biegun jest połączony z elektrodami wanienek dla kończyn górnych, biegun ujemny z elektrodami wanienek dla kończyn dolnych

+działanie: obniża pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego

+wpływ na układ sercowo-naczyniowy polega na zwiększeniu:

• dopływu krwi z krążenia małego do serca,

• odpływu krwi żylnej z płuc i kończyn górnych,

• dopływu krwi tętniczej do narządów objętych „dorzeczem" żyły wrotnej oraz do kończyn dolnych.

METODYKA

- wanienki wypełnia się do 2/3 ich objętości wodą o temperaturze od 35 do 40°C,

- natężenie prądu stałego w kąpieli elektryczno-wodnej czterokomorowej waha się od 10 do 30 mA,

- czas zabiegu od 10 do 20 min,

- chory siada na stołku i zanurza wolno najpierw kończyny dolne, a następnie kończyny górne. Po włączeniu prądu zwiększa się wolno natężenie do żądanej wartości,

- unika się również stosowania prądów zmiennych, ze względu na możliwość wystąpienia poważnych zaburzeń w akcji serca.

WSKAZANIA do kąpieli elektryczno-wodnej czterokomorowej:

- zapalenia wielonerwowe,

- nerwobóle,

- niedowłady,

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,

- choroba zwyrodnieniowa stawów,

- nerwica wegetatywna,

- zaburzenia ukrwienia obwodowego.

PRZECIWWSKAZANIA do kąpieli elektryczno-wodnej czterokomorowej.

- podciśnienie tętnicze,

- znaczne nadciśnienie tętnicze,

- stany gorączkowe,

- niewydolność krążenia.

KĄPIEL ELEKTRYCZNO-WODNA CAŁKOWITA

- wykonuje się ją w specjalnej wannie z materiału izolującego, w której ścianach są umieszczone duże płaskie elektrody węglowe,

- temp. wody wynosi 34-38°C; do wody niekiedy dodaje się leczniczo działające wyciągi roślinne, a w uzdrowiskach wykorzystuje się wody mineralne.

METODYKA

- po włączeniu prądu zwiększa się powoli jego natężenie do odpowiedniej wartości,

- stosuje się natężenie prądu stałego od 20 do 50 mA,

- czas zabiegu wynosi od 5 do 15 min,

- kąpiele wykonuje się zwykle dwa razy w tygodniu.

WPŁYW kąpieli elektryczno-wodnej całkowitej polega na działaniu:

- prądu stałego na dużą powierzchnię ciała,

- termicznym i hydrostatycznym wody,

- chemicznym, występującym w wypadku stosowania wody mineralnej lub dodania do kąpieli wyciągów roślinnych; działanie to może być jontoforezą obecnych w wodzie jonów.

WSKAZANIA do kąpieli elektryczno-wodnej całkowitej:

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,

- choroba zwyrodnieniowa stawów,

- niedowłady,

- nerwobóle.

PRĄDY DIADYNAMICZNE (DD)

- zwane inaczej prądami Bernarda,

- powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50Hz i nałożeniu połówek sinusoidy (1-3 mA - pr. galwaniczny) -> działanie przeciwbólowe i przekrwienie,

- składają się z dwóch komponentów: galwanicznego (prądu stałego) i faradycznego (prądu zmiennego), co powoduje, że wartość mocy impulsu nie spada do zera, tylko o tej minimalnej wartości prądu stałego, w związku z tym mają właściwości bodźcowe prądów impulsowych oraz właściwości prądu stałego o małym natężeniu.

RODZAJE PRĄDÓW DD

- DF (difaza stała): powstaje w wyniku nałożenia na jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częst.50 Hz drugiego takiego samego prądu, przesuniętego w fazie o 180°. Uzyskuje się prąd impulsowy o częstotliwości 100 Hz, w którym czas trwania impulsu wynosi ok. 10 ms,

- MF (monofaza stała): jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częst. 50 Hz oraz czasie trwania impulsów i przerw między impulsami ok. 10 ms,

- CP ()modulowany krótkookresowy): powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF, które płyną na przemian w czasie 1s,

- LP (modulowany krótkookresowy): uzyskuje się przez nałożenie na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180^o. Czas trwania całego okresu modulacji wraz z przerwą wynosi ok. 10 s, a czas przerwy 6s,

- RS (rytm synkopowy): przerywany prąd MF. Czas przepływu prądu i przerwy są sobie równe i każdy z nich trwa 1 s,

- MM (monofaza modulowana): jest to prąd MF modulowany w amplitudzie. Odpowiednia modulacja odpowiada polówce sinusoidy, czas modulacji oraz czas trwania przerwy między modulacjami wynosi ok. 1s.

METODYKA

- dobieranie odpowiednich elektrod -> e. płaskie, pod nimi grube, zwilżone woda podkłady (gąbki lateksowe),

- w miejscu bolesnym umieszcza się zawsze elektrodę połączona z biegunem ujemnym, a elektrodę połączona z biegunem dodatnim umieszcza się obwodowo w stosunku do poprzedniej, jednak w taki sposób aby przebieg prądu między elektrodami obejmował miejsce schorzenia,

- natężenie nie może wywołać uczucia bólu (prąd stały nie przekracza zwykle 3mA), ale musi być wyraźne odczuwanie,

- czas trwania od 2 do 8 min,

- liczba zabiegów to 6-10, codziennie lub co 2 dzień,

- pełny cykl zabiegów to 2-3 serie po tygodniu przerwy,

- zaczyna się zazwyczaj od prądu DF (>2 min, czas poszczególnych prądów 0,5 - 3 min)

Kolejność stosowania prądów zależy od rodzaju schorzenia:

- działanie przeciwbólowe - DF, CP i LP,

- wzmożenie aktywności naczynioruchowej - MF i CP,

- zmniejszenie napięcia mięśniowego - CP i LP,

- do elektrostymulacji mięśni pozostających w stanie zaniku z nieczynności - RS i MM,

- zwiększenie ukrwienia - CP,

- działanie troficzne - CP i LP (leczenie chorób zwyrodnieniowych, zwiększają wchłanianie wysięków i krwiaków),

- w niektórych przypadkach, głównie w leczeniu zespołów bólowych, przyjęto stosować kolejno prąd DF w czasie 2 minut, następnie MF w czasie od 30 sekund do 1 minuty i wreszcie CP lub LP przez pozostały czas zabiegu,

- usprawniają mięśnie:

*MF częst. 50Hz, wzmożenie napięcia mięśniowego,

* DF częst.100 Hz, obniżenie napięcia mięśniowego.

Działanie przeciwbólowe: prąd stały z nałożonymi na niego impulsami o określonej częstotliwości powtarzania powoduje zmniejszenie odczuwania bólu. Bodźce czuciowe są przewodzone głownie grubymi, szybko przewodzącymi włóknami A, bólowe głównie cienkimi wolniej przewodzącymi włóknami C. Drażniąc prądami włókna A, można pobudzić komórki hamulcowe, które z kolei, blokując dopływ do wyższych pięter OUN impulsów pochodzących z wolniej przewodzących włókien C, wywołują efekt przeciwbólowy. W wyniku stymulacji elektrycznej powstają endorfiny. Przeciwbólowe działanie prądów DD wyraża się podwyższeniem progu odczuwania bólu.

Wpływ na naczynia krwionośne: powodują powstanie w tkankach substancji mających właściwości rozszerzania naczyń krwionośnych (silniej wyrażone w okolicy elektrody połączonej z ujemnym biegunem źródła). Lepsze ukrwienie tkanek objętych działaniem prądu powoduje zwiększenie ich przewodnictwa elektrycznego, co obserwuje się w czasie wykonywania zabiegu.

Wpływ na mm szkieletowe: prąd MF o częst. 50 Hz powoduje wzmożenie napięcia mm, DF o częst. 100 Hz jego obniżenie. Naprzemienne ich stosowanie powoduje izomeryczną „gimnastykę” m i daje w efekcie jego przekrwienie i obniżenie napięcia (leczenie zespołów bólowych przebiegających ze wzmożonym napięciem mm - choroby zwyrodnieniowe stawów i dyskopatie). Do elektrostymulacji przydatne RS i MM (nieznaczne niedowłady lub zanik mm z nieczynności).

WSKAZANIA

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej,

- nerwobóle,

- zespoły naczyniowe,

- zapalenie okołostawowe,

- stany po urazach stawów i mięsnie oraz ścięgien,

- porażenie obwodowe nerwu twarzowego,

- półpasiec,

- odmroziny,

- obrzęki na tle zaburzeń odżywczych,

- zanik mięśni z nieczynności.

PRĄDY INTERFERENCYJNE

- zwane prądami Nemeca,

- to prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością,

- powstają w wyniku interferencji w tkankach dwóch prądów przemiennych średniej częstotliwości o przebiegu sinusoidalnym, których częstotliwości mało różnią się od siebie,

- w lecznictwie wykorzystuje się prądy ok. 4000 Hz, np. 3900 i 4000 Hz lub 4000 i 4100 Hz,

- interferencję uzyskuje się przez zastosowanie dwóch niezależnych obwodów zabiegowych, przy użyciu dwóch par elektrod umiejscowionych w taki sposób, aby interferencja zachodziła w głębi tkanek, w okolicy umiejscowienia procesu chorobowego,

- w głębi tkanek powstaje elektryczny bodziec leczniczy, którego częstość występowania mieści się w granicach małej częstotliwości - > wektorem interferencji,

- statyczne interferencyjne pole elektryczne: powstaje ono w ośrodku o jednorodnych właściwościach elektrycznych w wyniku przepływu prądów składowych między dwoma parami elektrod punktowych, usytuowanych w taki sposób, że łączące je linie krzyżują się pod kątem 90°,

- dynamiczne pole interferencyjne:

* I sposób: zamianie pola interferencyjnego na dynamiczne przez ciągłą zmianę położenia elektrod, tzw. kinetyczna metoda stosowania prądów interferencyjnych, zwana również elektrokinezyterapią, w której jedna z każdej pary elektrod jest w postaci elektrody - rękawicy, umożliwiającej przesuwanie jej po powierzchni skóry w danej okolicy ciała,

*II sposób: oddziaływanie na rozkład potencjałów elektrycznego pola interferencyjnego - natężenie prądów na elektrodach zmienia się przeciwstawnie, tak aby ogólna wartość natężenia nie ulegała zmianie.

METODYKA

- elektrody zabiegowe muszą być tak umieszczone na skórze chorego, aby linie łączące środki każdej z dwóch par elektrod krzyżowały się w okolicy umiejscowienia procesu chorobowego,

- przy dawkowaniu uwzględnić osobniczą wrażliwość chorego, tak aby wyraźnie odczuwał on stosowany prąd,

- czas trwania 6-10 min, max 15, wyjątkowo 30min,

- zabiegi stosuje się zwykle codziennie,

- między dwiema lub trzema seriami zabiegów stosuje się 6-8 dniową przerwę.

DZIAŁANIE

- działanie przeciwbólowe, będące wynikiem podwyższenia progu bólu,

- pobudzenie do skurczu mięśni szkieletowych,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w związku z tym usprawnienie krążenia obwodowego,

- wpływ na autonomiczny układ nerwowy,

- usprawnienie procesów odżywczych i przemiany materii tkanek.

Stosowany w sposób dynamiczny prąd interferencyjny, którego częstotliwość zmienia się rytmicznie, zgodnie z przyjętymi poglądami, działa następująco, w zależności od zakresu zmiany częstotliwości:

- 0-10 Hz - wywołuje skurcze mięśni szkieletowych,

- 25-50 Hz - intensywnie pobudza mięśnie do skurczu i usprawnia krążenie obwodowe,

- 50-100 Hz - wywołuje efekt przeciwbólowy i usprawnia procesy odżywcze tkanek,

- 90-100 Hz powoduje efekt przeciwbólowy oraz zmniejsza napięcie współczulnego układu nerwowego,

- 0-100 Hz - ze względu na znaczną zmianę przestrzenną wektora maksymalnej interferencji, sumuje niejako efekty działania wymienionych częstotliwości, które sprowadzają się do efektu przeciwbólowego, przekrwienia tkanek, usprawnienia krążenia chłonki oraz usprawnienia procesów odżywczych i przemiany materii.

WSKAZANIA

- zanik z bezczynności,

- osłabienie unerwienia mm,

- osłabienie czucie kinestetycznego,

- osłabienie mm (np. w skutek niewystarczającego treningu),

- odruchowe zwiększenie napięcia mm (np. na skutek zwyrodnieniowych zmian kręgosłupa),

- pourazowe i pooperacyjne zaburzenia czynności mm,

- reumatyzm tkanek miękkich, zwłaszcza okołostawowych,

- obwodowe neuropatie o rożnej etiologii,

- zaburzenia krążenia obwodowego w początkowym okresie

PRZECIWWSKAZANIA

- bóle o niejasnej etiologii,

- ostre zapalenia,

- stany zapalne tętnic i żył,

- skłonność do zakrzepów,

- żylaki,

- uszkodzenia i zapalenia skóry,

- czyraki, bolesność mm i ścięgien,

- zaparcia po zapaleniu otrzewnej,

- ostre zapalenia w obrębie brzucha, skręt jelit,

- gruźlica,

- stwardnienie rozsiane,

- choroba Parkinsona,

- ciąża,

- krwawienia ginekologiczne,

- implantowane urządzenia elektroniczne,

- zaburzenia rytmu serca,

- zapalenia naczyń,

- metale w tkankach,

- implanty metalowe,

- wykonywanie zabiegów w okolicy serca.

ELEKTRODIAGNOSTYKA

- jest dziedziną postępowania lekarskiego obejmującą metody badania pobudliwości nerwów i mięśni przy użyciu prądu stałego i prądów impulsowych,

- celem elektrodiagnostyki jest wykazanie zmian pobudliwości, zachodzących w układzie nerwowo-mięśniowym w stanach chorobowych,

- stosowane metody:

* m. jakościowe,

* m. ilościowe.

METODY JAKOŚCIOWE

- polegają na obserwacji rodzaju siły skurczu mięśnia w odpowiedzi na określony impuls elektryczny

Reakcje układu nerwowo-mięśniowego na prąd stały

- skurcz mięśnia może wystąpić tylko przy zamykaniu i otwieraniu jego obwodu,

- najsilniejszy skurcz uzyskuje się przy zamykaniu obwodu w wypadku, gdy katoda jest elektrodą czynną -> sytuację taką określa się skrótem KZS (katoda, zamknięcie, skurcz). Jeśli elektrodą czynną będzie anoda, to uzyskany w tej sytuacji skurcz AZS jest słabszy,

- przy otwieraniu obwodu, w sytuacji, gdy elektrodą czynną jest anoda, skurcz AOS jest silniejszy niż w wypadku, gdy elektrodą czynną jest katoda - KOS.

- zależności te przedstawia wzór podany przez Erba, a mianowicie:

KZS > AZS, AOS>KOS,

- prawo skurczu: zastosowanie bardzo słabego prądu stałego pozwala uzyskać skurcz mięśnia tylko przy zamykaniu obwodu, w którym elektrodą czynną jest

katoda (KZS). W celu uzyskania skurczu przy zamykaniu lub otwieraniu

obwodu, w którym elektrodą czynną jest anoda (AZS, AOS), konieczne

jest użycie silniejszego prądu. Wywołanie skurczu przy otwieraniu obwodu

prądu stałego, w którym elektrodą czynną jest katoda (KOS), wymaga

użycia jeszcze silniejszego prądu,

- zależności określone prawem skurczu:

* słaby prąd - KZS,

* średni prąd - KZS, AZS, AOS,

* silny prąd - KZS, AZS, AOS, KOS,

- zachodzące różnice dotyczą:

* zmian w pobudliwości nerwu lub mięśnia,

* odchyleń od prawa skurczu,

- pobudliwość wzmożona - skurcz przy 0,5 mA pr. stałego, obniżona - skurcz przy 20 mA pr. stałego, konieczne jest duże natężenie do 20 mA,

- objawem elektrodiagnostycznym jest tzw. galwanotonus: polega na wystąpieniu pod wpływem impulsu prądu stałego skurczu tężcowego mięśnia, utrzymującego się również w czasie przerw w przepływie prądu. Zjawisko to, wskazujące na nadmierną pobudliwość mięśnia, występuje w ostrych stanach zapalnych neuronów ruchowych i w tężyczce,

- w stanach patologicznych nerwu i mięśnia mogą również występować odchylenia od prawa skurczu, wyrażające się jego odwróceniem, a mianowicie: AZS > KZS lub

KZS = AZS,

- praktycznie ocena jakościowa wpływu impulsu prądu stałego na nerw lub mięsień opiera się na:

*określeniu wartości natężenia prądu, świadczącej o jego pobudliwości, tzn. czy skurcz wywołuje słaby czy silny prąd,

* stwierdzeniu, czy skurcz mięśnia występuje zgodnie z prawem skurczu, czy też występuje jego odwrócenie,

* obserwacji charakteru i nasilenia skurczu mięśnia.

Reakcje układu nerwowo-mięśniowego na prąd faradyczny i neofaradyczny

- prąd ten wywołuje skurcz tężcowy normalnego mięśnia, utrzymujący się przez cały czas przepływu prądu,

- badanie pobudliwości mięśnia na prąd faradyczny służy do określania odczynu zwyrodnienia,

- odczyn zwyrodnienia: RD (reakcja degeneracji), powstaje w wyniku zmian zachodzących w mięśniu na skutek jego odnerwienia, czyli utraty łączności z odpowiadającymi mu komórkami ruchowymi. Występuje on po kilku lub kilkunastu dniach od chwili uszkodzenia nerwu. W zależności od stopnia uszkodzenia mięśnia wyróżnia się odczyn zwyrodnienia częściowy i całkowity.

METODY ILOŚCIOWE

- oparte są na ilościowym określaniu wielkości fizycznych, które stanowią miarę pobudliwości mięśnia.

Chronaksymetria

- polega na oznaczeniu chronaksji tkanki pobudliwej, np. nerwu lub mięśnia, przy użyciu specjalnego urządzenia, zwanego chronaksymetrem lub elektrostymulatora wyposażonego w obwód do pomiaru wartości szczytowej natężenia,

- chronaksja jest miarą pobudliwości tkanek, wyrażającą się najkrótszym

czasem impulsu prądu stałego o natężeniu równym podwójnej reobazie,

który powoduje reakcję tkanki, np. skurcz mięśnia czy powstanie impulsów

w nerwie. Wartość chronaksji wyraża się w milisekundach,

- reobaza jest miarą pobudliwości tkanki i odpowiada najmniejszej, czyli

progowej, wartości natężenia impulsu prostokątnego, o czasie trwania

1000 milisekund, która powoduje reakcję tkanki pobudliwej,

- w przypadku badania reobazy mięśnia reakcją tą będzie jego minimalny skurcz,

- wartość reobazy, wyrażana w miliamperach, pozostaje w odwrotnym stosunku do pobudliwości,

- duże wartości reobazy świadczą o małej pobudliwości tkanki i odwrotnie,

- do oznaczenia chronaksji stosuje się prostokątne impulsy prądu,

- elektrodę czynną o średnicy od 1 do 3 cm, połączoną z biegunem ujemnym chronaksymetru, przykłada się do skóry w miejscu odpowiadającym bezpośredniemu punktowi motorycznemu badanego mięśnia. Drugą elektrodę, obojętną, o znacznie większych rozmiarach, układa

- badanie:

* oznaczenie reobazy mięśnia - mięsień pobudza się impulsem prostokątnym o czasie trwania 1000 ms. Natężenie impulsu zwiększa się stopniowo do chwili wystąpienia minimalnego skurczu mięśnia. Wartość ta stanowi reobazę badanego mięśnia.

* następnie zwiększa się automatycznie natężenie prądu do wartości podwójnej reobazy i ustala najkrótszy czas trwania impulsu prostokątnego, przy którym występuje minimalny skurcz mięśnia. Czas ten, wyrażony w milisekundach, odpowiada wartości chronaksji badanego mięśnia.

- chronaksja stanowi miarę pobudliwości, a jej wartość jest tym większa, im pobudliwość tkanki jest mniejsza.

Krzywa i/t

- impuls elektryczny działający na tkankę pobudliwą, np. nerw lub mięsień, musi spełniać trzy warunki niezbędne do wywołania stanu pobudzenia, a mianowicie:

* musi wykazywać dostatecznie dużą wartość natężenia, równą lub większą od wartości progowej,

* natężenie bodźca musi narastać szybko,

* czas trwania impulsu musi być odpowiednio długi,

- zależność między czasem trwania impulsu elektrycznego a jego natężeniem przedstawia zależność Hoorwega i Weissa: i= a/t + b, gdzie: i - natężenie prądu w impulsie elektrycznym, a i b - stałe, zależne od rodzaju i pobudliwości tkanki, t - czas trwania impulsu elektrycznego,

- stała b jest zależna od wartości progowej natężenia koniecznej do wywołania pobudzenia nerwu lub skurczu mięśnia, czyli zależy od reobazy (miara pobudliwości tkanki, odpowiada najmniejszej czyli progowej wartości natężenia impulsu prostokątnego, o czasie trwania
1000 ms, która powoduje reakcję tkanki pobudliwej)

- zależność między natężeniem a czasem trwania impulsu przedstawia krzywa podobna do hiperboli -> uzyskuje się ją przez naniesienie w układzie współrzędnych wartości czasu i natężenia wywołującego minimalny skurcz mięsnia, odpowiadającego impulsom o różnym czasie trwania - w granicach o 1000ms do 0,1ms,

- wartość chronaksji uzyskuje się znajdując na przebiegu krzywej punkt odpowiadający podwójnej wartości reaobazy, którego rzut na oś czasu wskazuje wartość chronaksji,

- do wykreślenia krzywej potrzebny jest elektrostymulator wytwarzający impulsy o różnym czasie trwania, wyposażony w obwód do pomiaru wartości szczytowej natężenia,

- badanie pobudliwości mięsnia, dostarczające danych do wykreślenia krzywej, wykonuje się zwykle tzw. metodą dwubiegunowej elektrostymulacji, rozpoczynając pobudzanie od skurczu impulsem prostokątnym o czasie trwania 1000ms

- zwiększając stopniowo natężenie uzyskuje się przy pewnej jego wartości minimalny skurcz, wartość tę nanosi się na papier z układem współrzędnych, na których są naniesione w skali logarytmicznej wartości czasu i natężenia

- w analogiczny sposób, stosując impulsy w coraz krótszym czasie, nanosi się odpowiadające im wartości natężenia wywołujące minimalny skurcz

- z połączenia tych punktów uzyskuje się krzywą i/t, która stanowi pełny obraz pobudliwości mięśnia,

- do wykreślenia i/t można też użyć impulsów trójkątnych (metodyka ta sama), jeżeli mięsień reaguje na impulsy prostokątne, a na trójkątne nie to jest normalnie unerwiony, a jeśli odpowiada skurcze na impulsy trójkątne to jest on odnerwiony i uszkodzony.

Współczynnik akomodacji

- różnice, jakie się obserwuje w reakcji mięśnia na impulsy prostokątne i trójkątne

- do obliczenia współczynnika akomodacji mięśnia konieczne jest oznaczenie jego reobazy oraz tzw. wartości progowej akomodacji, przez którą rozumie się najmniejszą wartość natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 1000 ms, konieczną do wywołania minimalnego skurczu,

- wartość reobazy oznacza się przy użyciu impulsu prostokątnego o czasie trwania 1000 ms,

- dzieląc wartość progową akomodacji przez wartość reobazy, otrzymuje się wartość liczbową, odpowiadającą współczynnikowi akomodacj α

- współczynnik ten określa zdolność przystosowania, czyli akomodacji, mięśnia do wolno narastającego natężenia w impulsie trójkątnym,

- należy sprawdzić ile razy większego natężenia należy użyć do uzyskania minimalnego skurczu mięśnia przy zastosowaniu impulsu trójkątnego w stosunku do impulsu prostokątnego,

- wartości współczynnika:

* 3-6 - prawidłowa pobudliwość,

* poniżej 3 - zmniejszenie zdolności przystosowania się mięśnia do wolno narastającego natężenia; świadczy to o uszkodzeniu mięśnia,

*ok. 1 - całkowite zwyrodnienie mięśnia,

* powyżej 6 - nerwica wegetatywna,

- iloraz akomodacji: jest stosunkiem wartości amplitudy natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 500 ms do amplitudy natężenia impulsu prostokątnego, również o czasie trwania 500 ms, wywołujących minimalny skurcz badanego mięśnia,

- wartości ilorazu akomodacji, charakteryzujące zdolność mięśnia do akomodacji:

*1 - całkowita utrata zdolności do akomodacji,

*1,1-1,5 - zmniejszona zdolność do akomodacji,

*1,6-2,5 - prawidłowa zdolność do akomodacji,

*3-4 - podwyższona zdolność do akomodacji,

- metoda ta jest przydatna szczególnie do diagnostyki mięśni nieznacznie uszkodzonych w wyniku działania na nie czynników toksycznych lub wpływów mechanicznych, znajduje ona również zastosowanie w badaniach mięśni w okolicach wrażliwych na działanie prądu elektrycznego, takich jak twarz i szyja.

POLA MAGNETYCZNE

- ten rodzaj postępowania leczniczego nazwano magnetoterapią, przez którą rozumie się wykorzystanie leczniczego wpływu magnesów oraz urządzeń wytwarzających pola magnetyczne o różnej charakterystyce fizycznej,

- p. m. nazywa się postać materii charakteryzującą się bardzo ważną właściwością polegającą na tym, że na poruszającą się cząstkę działa ono z siłą zależną od iloczynu ładunku cząstki i jej prędkości,

- jest wytwarzane przez poruszające się w sposób uporządkowany ładunki elektryczne, przez poruszające się naładowane ciała, a także przez prądy przesunięcia w dielektryku,

- zjawiska i właściwości materii, związane z oddziaływaniem pola magnetycznego,

nazywa się magnetyzmem-> jest on uwarunkowany istnieniem momentów magnetycznych danego ciała, którą to nazwą określa się wielkości wektorowe, charakteryzujące jego oddziaływanie z zewnętrznym polem magnetycznym,

- moment magnetyczny atomu lub cząsteczki jest sumą momentów

magnetycznych wytworzonych przez wszystkie jego lub jej elektrony,

- magnetyzm jądrowy uwarunkowany jest własnymi momentami magnetycznymi wchodzącymi w skład jądra nukleonów,

- podstawową cechą opisującą pole magnetyczne jest indukcja magnetyczna-> z reguły Ampere'a wynika, że indukcja magnetyczna równa jest sile, z jaką pole magnetyczne działa na jednostkę długości przewodnika umieszczonego prostopadle do kierunku pola magnetycznego i przez który przepływa prąd elektryczny o natężeniu jednostkowym, F= k(BJl), gdzie: F - siła, l - element przewodnika, B - indukcja magnetyczna, J - natężenie prądu, k - współczynnik proporcjonalności, zależy od wyboru jednostek,

- linie indukcji magnetycznej: w celu graficznego odwzorowania pól magnetycznych-> krzywe, do których styczne w każdym punkcie pokrywają się w kierunku wektora indukcji magnetycznej,

- p. m. nazywa się jednorodnym, gdy wektory indukcji magnetycznej są we wszystkich punktach jednakowe, przeciwnym wypadku pole jest niejednorodne,

- natężenie pola magnetycznego mierzy się stosunkiem siły, którą pole działa w próżni na prostoliniowy przewodnik z prądem, umieszczony prostopadle do kierunku działania tej siły do długości tego przewodnika i natężenia prądu, H=F/IJ, gdzie: H - natężenie pola magnetycznego, F - siła, l - długość przewodnika, J - natężenie prądu,

- p. m. można również opisać ilościowo przez podanie wielkości nazwanej strumieniem magnetycznym, Ф=HS, gdzie: Ф - strumień magnetyczny, H - natężenie pola magnetycznego, S - powierzchnia,

- natężenie p. m. wyraża się w amperach na metr (A/m) albo też indukcją magnetyczną, którą określa się iloczynem indukowanego napięcia i czasu, przypadającym na metr kwadratowy powierzchni przekroju (Vs/m2),

- obowiązującą obecnie jednostką indukcji magnetycznej jest tesla (T),określa się niekiedy w gausach (1 gaus = 0,0001 T= 0,1 mT),

- właściwości magnetyczne substancji są związane z ich zdolnością do magnesowania się, to znaczy do uzyskania cech magnesu naturalnego:

*ciała dimagnetyczne: własne pole magnetyczne powstające przy namagnesowaniu ma kierunek przeciwny niż pole zewnętrzne, przez coosłabia nieco jego działanie, należą tu niektóre gazy (wodór), woda

i wodne roztwory elektrolitów, szkło oraz niektóre metale, jak np. złoto czy bizmut,

* ciała paramagnetyczne: własne pole magnetyczne, powstające w wyniku namagnesowania, ma kierunek zgodny z kierunkiem pola zewnętrznego, co w niewielkim stopniu wzmaga jego działanie, należy tu powietrze, wiele gazów i większość metali,

*ciała ferromagnetyczne: wykazują z kolei tysiące razy większą zdolność do namagnesowania, jak również bardzo dużą pozostałość magnetyczną, należą do nich żelazo, nikiel, kobalt i różne specjalne stopy.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

- charakterystyczną cechą pola magnetycznego jest przenikanie przez wszystkie struktury ustroju,

- tkanki ustroju ludzkiego wykazują zasadniczo właściwości diamagnetyczne,

- oddziaływanie zew. p. m. zmienia ich stan energetyczny, co może mieć wpływ na realizowane funkcje biologiczne,

- zmienne pole indukuje w masie przewodnika zmienne napięcie, powodują przepływ prądów o zamkniętych obwodach, które to prądy nazwano wirowymi,

- wartość indukowanego napięcia zależy od pow. przenikanej przez p. m., jego natężenia oraz szybkości zmian natężenia pola w czasie,

- kolejnym zjawiskiem występującym pod wpływem pola magnetycznego są tzw. siły Lorentza-> powstają w przewodniku z prądem i działają na ładunki bez względu na ich charakter, powodują zmiany orientacji jonów dodatnich i ujemnych, które są przemieszczane w przeciwnych kierunkach,

- z działaniem sił Lorentza związane jest również galwanometryczne zjawisko Halla, powstające w masie przewodnika z prądem w wyniku odchylenia przez te siły nośników elektryczności, a mianowicie elektronów i dziur

EFEKTY BIOLOGICZNE

- działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe,

- intensyfikacja procesów oddychania tkankowego,

- zwiększanie wychwytywania tlenu przez tkanki,

- mobilizacja mikrokrążenia,

- stymulacja krążenia obwodowego,

- przyspieszenie regeneracji tkanek miękkich i procesu zrostu kości,

- wpływ na wolne rodniki tlenowe, na szybkość przepływu bodźców eferentnych i aferentnych,

- poprzez oddziaływanie na synapsy nerwowe, działanie immunostymulacyjne.

- zwiększony wzrost syntezy DNA

- zwiększenie syntezy ATP

- wzrost wytworzenia prostacykliny w śródbłonku naczyniowym (rozkurczenie i rozszerzenie naczyń krwionośnych

IMPULSOWE POLE MAGNETYCZNE MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

- sa to pola o częstotliwości impulsów do 50 Hz i kształcie impulsów o przebiegu prostokątnym, trapezowym, trójkątnym, sinusoidalnym, a indukcja magnetyczna pola nie przekracza 10 mT,

* impulsy prostokątne - proces chorobowy dotyczy kości,

* i. trójkątne - chrząstki stawowe, ścięgna, więzadła,

* i. sinusoidalne - nerwy i mięsnie,

- pola te są stosowane przy użyciu aplika torów,

- dobór właściwych warunków zabiegu opiera się na:

* czasie trwania zabiegu

* częstotliwości i charakterze zmian pola magnetycznego,

* natężeniu p. m.,

- czas zabiegu nie powinien być krótszy od 5 min, do 30 minut,

- pierwsze zabiegi powinno się wykonywać codziennie, kolejne zabiegi można wykonywać co drugi dzień,

a nawet 2 razy w tygodniu,

- w serii 5-15 zabiegów

- częstotliwość:

*stany ostre 1-5 Hz,

* stany podostre 5-20 Hz,

* stany przewlekłe 20 - 50 Hz,

- kształt impulsów pola magnetycznego dobiera się w zależności od wskazań pamiętając, że impulsy o szybkim narastaniu i zanikaniu pola indukują większe wartości napięcia elektrycznego w tkankach, będące przyczyną wielu zachodzących w nich zjawisk elektrycznych.

- natężenie:

* st. ostre poniżej 3 mT,

* st. podostre, do 5mT,

* st. przewlekłe powyżej 5 mT

WSKAZANIA

- schorzenia reumatoidalne,

- choroby zwyrodnieniowe stawów,

- pourazowe choroby narządu ruchu,

- stany po złamaniu kości,

- choroby układu krążenia,

- trudno gojące się rani i oparzenia,

- zaburzenia krążenia obwodowego,

- choroby układu nerwowego, migrena, udary mózgu,

- choroby skóry, owrzodzenia,

- niektóre schorzenia układu oddechowego, pokarmowego,

- urazy sportowe więzadeł, mięsni i ścięgien.

PRZECIWWSKAZANIA

- niewydolność krążenia

- nadczynność tarczycy

- ostre choroby infekcyjne

- ciążę,

- chorobę nowotworową,

- zaawansowane zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych w następstwie miażdżycy

czy angiopatii cukrzycowej,

- czynną gruźlicę płuc,

- młodzieńczą cukrzycę,

- krwawienia z przewodu pokarmowego,

- ostrą niewydolność wieńcową

- niestabilną dusznicę bolesną,

- ciężkie infekcje pochodzenia wirusowego, bakteryjnego i grzybiczego,

- obecność elektronicznych implantatów .

Metale nie stanowią przeciwwskazań.

Magnetoterapia to leczenie polami magnetycznymi o wyższych wartościach indukcji.

Zalety magnetoterapii:

- metoda nietermiczna

- zabiegi mogą być wykonywane przez gips, bandaż, odzież

- zabiegi mogą być wykonywane u dzieci

MAGNETOSTYMULACJA

Leczenie niskimi zawartości indukcji, zbliżone do indukcji ziemskiej.

DZIAŁANIE

- zwiększenie przepuszczalności błon półprzepuszczalnych,

- powoduje wzrost energii drgań błon lub jonów,

- wpływ na procesy neutralne przez sumowanie się bardzo małych potencjałów,

- wnikanie wapnia do kom,

- przekaźnictwo międzykomórkowe,

- aktywność ATP-azy zależnej od pompy sodowo potasowej,

- zwiększenie absorpcji białek,

- wzrost ogólnego transportu przez błonę,

- przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo,

- wzrost przepływu krwi,

- przyspiesza drenaż żylny,

- przyspieszenie procesu gojenia się ran,

- działanie uspokajające,

- stabilizujące wegetatywny układ nerwowy.

WSKAZANIA

- choroba Parkinsona,

- choroby OUN

- SM

- udary mózgu

- choroba Alzheimera

- migrena

- zaburzenia krążenia obwodowego

PRZECIWWSKAZANIA

- ciąża

- czynna choroba nowotworowa

- czynna gruźlica

- krwawienie z przewodu pokarmowego

- ciężkie infekcje pochodzenia wirusowego

- po przeszczepach czaszkowych

ULTRADŹWIĘKI

- drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. W lecznictwie znajdują najczęściej zastosowanie ultradźwięki o częstotliwościach 800, 1000 i 2400 kHz

PODSTAWY FIZYCZNE

- drgania mechaniczne w zakresie częstotliwości stosowanych w lecznictwie są wytwarzane przez pobudzane z zewnątrz układy drgające, które nazywa się przetwornikami ultradźwiękowymi,

- jeśli układ drgający znajduje się wew. dostatecznie sprężystego ośrodka, to pobudza on do drgań sąsiadujące z nim cząsteczki ośrodka, które zaczynają drgać około swych położeń równowagi, drgania te przenoszą się na dalsze cząsteczki i w ten sposób powstaje fala ultradźwiękowa

- fala podłużna wykazuje na swym przebiegu wiele następujących po sobie i przesuwających się w określonym kierunku stref zagęszczeń i rozrzedzeń cząsteczek:

* w miejscach zagęszczeń działają siły ściskające

* w miejscach rozrzedzeń działają siły rozciągające,

- zagęszczenia powstają w miejscach, w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku rozchodzenia się fali, rozrzedzenia zaś w miejscach, w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku przeciwnym

- odległość między dwoma sąsiadującymi ze sobą zagęszczeniami lub rozrzedzeniami znajdującymi się w tej samej fazie ruchu, odpowiada długości fali, która zależy od częstotliwości drgań oraz prędkości jej rozchodzenia się w ośrodku

- prędkość rozchodzenia się fali ultradźwiękowej jest zależna od zdolności ośrodka do przenoszenia drgań:

* w gazach średnia prędkość wynosi ok. 350 m/s,

* w cieczach ok. 1500 m/s,

* w ciałach stałych ok. 5000 m/s,

* w tkankach ludzkich waha się od 1445 do 1610 m/s,

- polem dźwiękowym nazywa się tę część ośrodka, w której występuje zjawisko fal dźwiękowych. Kształt pola zależy od:

* rozkładu energii drgań dźwiękowych,

* stosunku wymiarów źródła drgań do długości fali,

* kształtu źródła drgań,

* pochłaniania i przeszkód w rozchodzeniu się fali,

- tkanki ludzkie ze względu na różnorodną i skomplikowaną budowę wykazują różne zdolności pochłaniania ultradźwięków:

*dużą „dźwiękochłonność" wykazuje tkanka nerwowa,

* mniejszą — mięśniowa,

* najmniejszą — tłuszczowa.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE ULTRADŹWIĘKÓW

Zmiany miejscowe (pierwotne): występują w tkankach w chwili nadźwiękawiania i związane są bezpośrednio z działaniem energii ultradźwięków:

- działanie mechaniczne;

* obrazowo bywa nazywane mikromasażem,

* spowodowane jest wahaniem ciśnień w przebiegu fali ultradźwiękowej

* zmiany te zachodzą w bardzo krótkim czasie, zależnym od częstotliwości ultradźwięków,

- działanie cieplne;

* powstaje ono w wyniku wytworzonego w tkankach ciepła, którego rozproszenie jest uzależnione od rodzaju tkanki

* stopień przegrzania zależy od dawki natężenia ultradźwięków, czasu nadźwiękawiania oraz właściwości fizycznych tkanki,

* najsilniej przegrzewa się tkanka nerwowa, następnie mięśniowa, a najsłabiej tłuszczowa,

* na granicach tych tkanek występuje największe zagęszczenie energii, głównie w wyniku odbicia fal ultradźwiękowych, co powoduje to zmiany w dyfuzji wewnątrzkomórkowej oraz między komórkami a przestrzeniami międzykomórkowymi,

- działanie fizykochemiczne:

* wpływ ultradźwięków na koloidy tkankowe: na przyspieszenie rozpadu białek, przemiana białek ze stanu żelu w zol oraz zwiększenie ich przewodności elektrycznej,

* zachodzące pod wpływem ultradźwięków reakcje chemiczne polegają w większości na utlenianiu

Zmiany ogólne (wtórne):

- wzmożenie przepuszczalności bł. kom., usprawnienie oddychania tkankowego i pobudzenie przemiany materii kom.,

- zmiany w strukturze koloidów tk. i ich uwodnienie,

- zmiany w układach jonowych tk.,

- zmiana odczynu tk. w kierunku zasadowym.

- działanie przeciwbólowe,

- zmniejszenie napięcia mm,

- powstawanie związków aktywnych biologicznie,

- wpływ na enzymy ustrojowe,

- rozszerz. naczyń krwionośnych,

- hamowanie układu współczulnego,

- hamowanie procesów zapalnych,

- przyspieszenie wchłaniania tkankowego,

- wyzwalanie substancji histaminopodobnych w ilościach aktywnych biologicznie.

DAWKOWANIE ULTRADŹWIĘKÓW

- podstawę leczniczego dawkowania ultradźwięków stanowi natężenie dźwięku, tzn. ilość energii, która jest emitowana przez jednostkę powierzchni przetwornika.

- skutki biologiczne wywołane w tkankach przez energię fali ultradźwiękowej zależą od jej mocy akustycznej -> zależność tę określa prawo Arndta-Schultza, które głosi, że słabe bodźce pobudzają, silne hamują, a najsilniejsze niszczą tkankę.

- dawki:

* słabe: od 0,05 do 0,5 W/cm²,

* średnie: od 0,5 do 1,5 W/cm²,

* mocne: od 1,5 do 2,0 W/cm²,

- dawki mocne stosuje się wyjątkowo rzadko, praktyczne zastosowanie znajdują dawki nie przekraczające 1,5 W/cm²,

- w ostrych i podostrych stanach chorobowych stosuje się dawki słabe, w stanach,

- w przewlekłych dawki średnie,

- dawki słabe stosuje się również przy nadźwiękawianiu okolicy twarzy, karku oraz okolic ubogich w tkanki miękkie.

- przy ustalaniu wielkości dawki konieczne jest uwzględnienie następujących czynników:

* powierzchni nadźwiękawianej,

* rodzaju i stadium schorzenia,

* powierzchni drgającej przetwornika,

* częstotliwości drgań,

* rodzaju fali ultradźwiękowej, tzn. czy jest ona ciągła, czy też ukształtowana w impulsy,

* czasu trwania zabiegu,

* sposobu nadźwiękawiania, tzn. czy stacjonarnie, czy też przy użyciu głowicy ruchomej

- czas zabiegów:

* krótki czas zabiegu: 1 do 3 min,

* średni czas zabiegu: 4 do 9 min,

* długi czas zabiegu: 10 min. i więcej,

- w dynamicznym sposobie nadźwiękawiania czas zabiegu waha się 3 do 10 min, a w sposobie stacjonarnym jest oczywiście odpowiednio krótszy i trwa zwykle 1 do 3 min,

- łączny czas zabiegu waha się od 6 do 10-12 min,

- czas nadźwiękawiania okolicy przykręgosłupowej i splotów nerwowych nie powinien przekraczać 2 min. w czasie jednego zabiegu,

- zabiegi ultradźwiękowe wykonuje się zwykle co drugi dzień,

- pełny cykl leczenia obejmuje średnio 12 do 15 zabiegów, po których powinna nastąpić 3-4 miesięczna przerwa.

WSKAZANIA

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej,

- ostroga piętowa,

- nerwoból nerwu trójdzielnego,

- szczękościsk,

- owrzodzenie goleni,

- bóle poamputacyjne,

- przykurcz Dupuytrena,

- blizny,

- zespoły bólowe: rwy kulszowej, łokcia, barku, pleców, krzyża

PRZECIWWSKAZANIA.

-nowotwory i stany po ich operacyjnym usunięciu,

-ciąża,

-czynne procesy gruźlicze,

-skazy krwotoczne,

-niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca,

-wszczepienie sztucznego rozrusznika serca,

-zaburzenia ukrwienia obwodowego,

-zakrzepowe zapalenie żył,

-ostre procesy zapalne i stany gorączkowe,

-ciężki stan ogólny i wyniszczenie,

-nie zakończony wzrost kości,

-stany po terapii rentgenowskiej,

-obecność w tkankach. metalowych ciał obcych,

-nerwicę wegetatywną znacznego stopnia,

-nerwobóle nie wyjaśnionego pochodzenia.

- nie wolno wykonywać nadźwiękawiania okolicy szyjnego odcinka kręgosłupa powyżej trzeciego kręgu szyjnego, unikać nadźwiękawiania narządów wewnętrznych jamy brzusznej i klatki piersiowej oraz gonad.

METODYKA

- przekazanie tkankom drgań przetwornika wymaga sprzężenia jego powierzchni drgającej ze skórą przez warstwę substancji o podobnych właściwościach akustycznych

- substancję, która sprzęga przetwornik ze skórą nazywa się substancją sprzęgającą, najczęściej używa się do tego celu ciekłej parafiny lub specjalne żele,

- taki sposób sprzężenia określa się jako sprzężenia bezpośrednie,

- zabieg można również wykonać w kąpieli z ciekłej parafiny lub w kąpieli wodnej -> jest to tzw. sprzężenie pośrednie,

- w czasie nadźwiękawiania w kąpieli wodnej należy wykonywać głowicą ruchy okrężne, utrzymując ją w odległości 2-3 cm od skóry, a dłoń osoby wykonującej zabieg głowicą zanurzoną w wodzie należy chronić rękawiczką gumową przed działaniem ultradźwięków,

- zabiegi ultradźwiękowe można wykonywać również przy użyciu specjalnych aplikatorów o kształcie przystosowanym do jam ciała

Nadźwiękawianie można wykonywać w dwojaki sposób

1. Nadźwiękawianie stacjonarne

- głowica umieszczoną nieruchomo w miejscu nadźwiękawiania,

- dawkę natężenia ultradźwięków ogranicza się do ok. 1/4 dawki stosowanej przy głowicy ruchomej ponieważ nadźwiękawianie ogranicza się do małej powierzchni

2. Nadźwiękawianie dynamiczne

- zabiegi przy użyciu głowicy ruchomej,

- głowicę przesuwa się wolnym ruchem okrężno-postępującym tak, aby jeden ruch okrężny trwał ok. 2-3 s.,

- obszerniejsze i szybsze ruchy powodują, że energia jest przekazywana na większej powierzchni, a zatem jej ilość przypadająca na jednostkę powierzchni nadźwiękawianej jest mniejsza.

Metody leczniczego stosowania ultradźwięków

1. Miejscowe stosowanie ultradźwięków- nazywana również bezpośrednią, działaniu ultradźwięków poddaje się skórę oraz tkanki głębiej położone w okolicy umiejscowienia procesu chorobowego lub bólu.

2. Segmentowo-przykręgosłupowe stosowanie ultradźwięków- nazywana pośrednią, wykorzystuje się uwarunkowaną rozwojowo czynnościową jedność, istniejącą w ramach jednego segmentu, a za podstawowe uważa się oddziaływanie ultradźwięków na korzenie nerwowe. Nadźwiękawia się zatem w okolicy przykręgosłupowej korzenie nerwowe unerwiające struktury lub narządy, w których umiejscowione jest schorzenie lub ból.

3. Neuroterapeutyczny schemat nadźwiękawiania- metoda zapożyczona ze specjalnej formy masażu, zwanego masażem tkanki łącznej, w którym obowiązują ściśle określone schematy jego wykonywania. W danym wypadku rękę masażysty jakby zastępują ultradźwięki, wywołujące delikatny mikromasaż tkanek. W metodzie tej wyróżnia się dwa podstawowe schematy nadźwiękawiania, określające kierunek prowadzenia po skórze głowicy ultradźwiękowej, a mianowicie odgłowowy oraz odogonowy.

4. Ultrafonoforeza- polega on na wprowadzeniu do skóry, w trakcie zabiegu, określonego leku wzmagającego działanie lecznicze ultradźwięków. Efekt ten uzyskuje się przez wprowadzenie leku do substancji sprzęgającej. Najczęściej są to leki rozszerzające naczynia krwionośne, leki przeciwzapalne oraz działające przeciwbólowo.

5. Skojarzona terapia prądami impulsowymi i ultradźwiękami- polega na jednoczesnym działaniu na tkanki ultradźwięków i impulsowego prądu małej lub średniej częstotliwości, dzięki specjalnemu sprzężeniu elektrycznemu aparatu do terapii ultradźwiękami z aparatem wytwarzającym prądy impulsowe małej lub średniej częstotliwości.

BALNEOTERAPIA

Wody lecznicze - woda podziemna, bakteriologicznie i chem bez zarzutu, o niewielkich wahaniach składu chem i wł fiz, uznana za leczniczą przez ministra zdrowia na podstawie udowodnionego badaniami naukowymi lub długotrwałą obserwacją lekarska działania leczniczego. Zawierają co najmniej 1000 mg składników mineralnych w 1dm3.

Czynniki od których zależy działanie kąpieli leczniczych - chem, termiczny, mech, tech, psych.

Czynniki od których zależy kliniczne działanie kąpieli leczniczych: fiz (temp, ciśnienie, wypór, lepkość), chem (zawartość składników farmakol), inne (pow działania, czas, przerwy między, liczba w serii).

Czynniki od których zależy biol działanie: rodz i wł fizjolog makro i mikroskł, stężenie składników, charakter ich współdziałania, pH wody, temp wody, wł osobnicze skóry.

Odczyn kąpielowy - zespół objawów wyst po przebiego kuracji kąpielami leczniczymi, będący wyrazem ich nadmiernego działania bodźcowego.Nazywany też odczynem uzdrowiskowym. Wyst świadczy o nadmiernym obciążeniu org bodźcami i powinno powodować przerwanie zabiegu. Gdy mocne objawy wymaga leczenia farmakologicznego. Jego objawy dzielimy na swoiste (związane z chorobami na które pacjent cierpi) i nieswoiste (nie związane z nimi). Obydwa rodz mogą mieć charakter miejscowy (zmiany skórne - pokrzywka, świąd) lub ogólny (bezsenność, bóle głowy, brak łaknienia, zaparcia, biegunka).

Kąpiele solankowe - resorpcja jonów (2% sodu tylko w pobliżu wew warstwy rogowej naskórka), wypłukiwanie składników skóry (elucja małocząsteczkowych, dobrze rozpuszczalnych związków), płaszcz solny (wraz z wodą do war rogowej wnika chlorek sodowy, który po odparowaniu wody pozostaje w postaci kryształków), pocenie się i utrata ciepła (w kąpieli solankowej wzrost temp skóry następuje szybciej i jest większy niż w kąpieli w zwykłej wodzie).

Kąpiele solankowe powodują: zmniejszenie pobudliwości nerwów czuciowych i ruchowych, zwiększenie ukrwienia skóry, normalizację ciśnienia, zwiększenie sprawności serca, wzrost przewietrzenia płuc, pobudzenie przem mat, wzrost diurezy.

Wskazania - ch reumatyczne, reh w stanach pourazowych, zwiększenie odporności na infekcje, zaburzenia wegetatywne, rekonwalescencja po ch ginekologicznuch, łuszczyca. U dzieci - zakażenia dróg oddech, alergie z astmą oskrzelową, otyłość.

Przeciwwskazania - niewydol krążenia, świeżo przebyty zawał, wady zastawkowe, ostre ch i w okresach zaostrzeń ch przewlekłych, psychopatie, ciąża, nowotwory. U dzieci - ch gorączkowe, ch serca, nerek i reumatyczna.

Kąpiele w wodzie morskiej - wskazania - hartowanie, rekonwalescencja, zaburzenia czynnościowe, niskie ciśnienie krwi, ch przem mat, otyłość. Przeciwwskazania - ch reumatyczne, zapalne ch kobiece, zaburzenia krążenia, organiczne ch ukł nerwowego.

Kąpiele kwasowęglowe - mogą odbywać się przy użyciu naturalnej wody leczniczej zawierającej dwutlenek węgla lub przy zastosowaniu wody gospodarczej wysyconej nim w saturatorze (sztuczne). Naturalne wyk się uzdrowiskach dysponujących źródłami wód kwasowęglowych lub szczaw. Fizjologiczne działanie wód kwasowęglowych zależy od: ilości rozpuszczonego CO2, ciśnienia, temp wody, rodz i ilości innych składników. Działanie na termoreceptory - CO2 zmniejsza próg pobudliwości receptorów ciepła i zwiększa próg na zimno.

Działanie kąpieli kwasowęglowych - uwolnienie hormonów tk w skórze, rozszerzenie i otwarcie naczyń włosowatych skóry, zwiększa o ok. 300% liczbę czynnych naczyń włosowatych, zwiększa o ok. 600% ukrwienie skóry, zwolnienie czynności serca, zwiększa obj wyrzutową serca, obniża ciśnienie tętnicze, zwiększa przepływ wieńcowego, zwiększa diurezę, nasilenie przem mat, zwiększenie napięcia żył i ukrwienia mózgu, zwiększenie pobierania tlenu w płucach.

Wskazania - łagodna postać nadcisnienia (okres I i II), czynnościowe zaburzenia krążenia tętniczego, zaburzenia krążenia żylnego, niektóre ch serca (sportowca, otłuszczone), ch reumatyczna w nieostrym okresie, ch Sudecka, polineuropatie.

Przeciwwskazania- ciężkie nadciśnienie, świeży zawał serca, zwężenie zastawek aortalnej i mitralnej, wrodzone wady serca, ostre ch zapalne naczyń krwionośnych.

Kapiele siarczkowo-siarkowodorowe - stosuje się przeważnie do kąpieli leczniczych i do płukań przyzębia. W czasie godzinnej kąpieli ok. 40 mg siarki wchłania się przez skórę. Odczuwanie w czasię kapieli palenia i swędzenia skóry jest związane z pobudzeniem odpowiednich receptorów. Pobudza też receptory ciepła i obniżenie progu pobudliwości receptorów zimna. Powoduje powstawanie rumienia skóry, ograniczonego do pow ciała stykającej się z wodą, która u zdrowych znika po kilku min. Działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. BHP - pomieszczenie dobrze wietrzone, a personel używa okularów ochronnych. Nie zabieramy przedmiotów metalowych. Przeprowadzamy w wannach drewnianych, z akrylu lub tworzyw sztucznych.

Wskazania - ch reumatyczne o charakterze zwyrodnieniowym, w leczeniu pooperacyjnym stawów, ch chrząstki stawowej, zmiany zwyr-wytwórcze kręgosłupa, stawów, po złamaniach, zwichnięciach, w leczeniu trądziku, łuszczycy.

Kąpiele radonowe -

wskazania - reumatoidalne zapalenie stawów o średnim nasileniu w nieostrym okresie, w ch Bechterewa, neuralgiach, zapaleniach nerwów.

Przeciwwskazania - ciąża, druga połowa cyklu miesiączkowego, ch nowotworowe, ch ukł krwiotwórczego, nadczynność tarczycy, nowotwory.

Kuracja pitnymi wodami mineralnymi - woda min wpływa w przew pok na: ukrwienie, czynności ruchowe, wydzielnicze, zawartość jelit, resorpcję, wydalanie. Działanie ogólne wchłoniętych składników: farmakologiczne, uzupełnienie niedoborów mikro i makroelementów, wpływ na przem mat, zmiana pH środowiska dróg moczowych.

Wskazania - nadkwaśność, zaburzenia łaknienia, nadwrażliwość jelita grubego, wzdęcia, zaparcia, dolegliwości pooperacyjne ze strony dróg żółciowych.

Przeciwwskazania - niewydolność krążenia i nerek, skłonność do obrzęków, nadciśnienie, zaburzenia motoryki i czynności wydzielniczych jelit, ostre zapalne ch pęcherza żółciowego, trzustki i wątroby oraz wrzód żołądka.

LASER-(tzw.wzmocnienie światła przez stymulowaną emisję promieniowania)

Działanie lasera:

-wzbudzenie at. ośr. laserowego pod wpływem dostarczania energii tzw. pompowanie ośrodka, zostaje wytworzony stan inwersji obsadzeń tzw. atomy zostają przeniesione na wyższy poziom energetyczny, wzbudzony atom emituje przypadkowo określony foton.

-stymulowanie emisji dalszych fotonów. Emitowany foton wymusza emisję takich samych fotonów z kolejnych wzbudzonych at. ośrodka. Proces ten przebiega w kierunku prostopadłym do zwierciadła i po odbiciu od niego stale narasta.

-emisja promieni laserowych następuje kiedy wiązka drgających w jednym kierunku prom jest wystarczająco intensywna żeby doszła do uwolnienia tej energii przez półprzepuszczalne żwierciadło

Podstawowe właściwości światła laserowego:

*spójność-(zwana również koherentnością) wynika z określonej zależności fazowej między promieniami wychodzącymi z różnych punktów źródła promieniowania oraz między dowolnymi punktami jednego promienia. Zależność fazową, występującą między różnymi punktami źródła promieniowania,nazywa się spójnością przestrzenną, a dotyczącą jednego punktu w różnych momentach czasu — spójnością czasową.

*monochromatyczność-(monoenergetyczność) Oznacza to, że promieniowanie laserowe ma prawie jednakową długość fali. Światło nie podlega rozproszeniu w pryzmacie jak światło białe nielaserowe

*równoległość-(kolimacja) polega na równoległości (kolimacji) promieni tworzących wiązkę. Laser jako źródło emituje wiązkę już równoległąDzieje się tak dzięki ukierunkowaniu emisji i selektywnemu działaniu rezonatora optycznego.

*intensywność-Wynika ona z wymienionych już trzech cech promieniowania laserowego oraz możliwość wytwarzania impulsu promieniowania o bardzo krótkim czasie trwania, nawet do ułamków femtosekundy (10-15 s). Pozwala to uzyskać ogromną gęstość energii

Podział laserów: Lasery dzieli się według rodzaju zastosowania w nich ośrodka czynnego.Mogą to być np. lasery gazowe-ośrodkiem czynnym są atomy gazów, np. helu (He) lub neonu (Ne), molekuły, np. CO2 Pompowanie w tych laserachzachodzi przez energię wyładowań elektrycznych.

Półprzewodnikowe-ośrodkiem czynnym jest złącze półprzewodnikowe(dioda), najczęściej z arsenku galu.Pompowanie jest realizowane przepływem przez diodę prądu elektrycznego.

Cieczowe- Ośrodkiem czynnym w tych laserach są ciekłe związki organiczne lub nieorganiczne o charakterze specyficznych kompleksów.Pompowanie odbywa się na drodze reakcji chemicznych lub optycznie.

Z zastosowaniem ciała stałego- pobudzeniu ulegają atomy domieszek metali w ciele stałym. Spośród nich wymienić należy lasery z zastosowaniem jako ośrodka czynnego minerału, będącego granatem itrowo-aluminiowym, który określa się angielskim skrótem YAG. W laserach tych pompowania dokonuje się światłem o dużym natężeniu.

Laser można podzielić ze wzg. na moc promieniowania:

-laser dużej mocy (powyżej 500mW)

-l. średniej mocy(Od 7 do 599mW)

-l. małej mocy(1-6mW) znalazły zastosowanie w tzw. biostymulacji.nazywa się je zimnymi laserami dotyczy ona wyłącznie terapii laserowej z zastos. Promieni o mocy do 400mW.Uzyskiwane efekty wiąże się z działaniem promieniowania, a nie z jego efektem cieplnym. Stwierdzono bowiem, że promieniowanie takie nie wywołuje podwyższenia temperatury tkanek większego niż 0,l-0,5°C W biostymulacji znajdują zastosowanie głównie lasery helowo-neonowe

Aplikatory emitujące promieniowanie z zakresu podczerwieni (np. 808,830,904 nm) przeznaczone są do penetracji w głębokich tk., mają lepsze przenikanie

Apikatory emitujące promienio w czerwieni (650,670,685nm) stosowane do terapii zmian położonych na powierzchni skóry oraz błon śluzowych.

PROMIENIOWANIE LASEROWEABSORPCJA EN. PRZEZ FOTOAKCEPTORYREAKCJA PIERWOTNA,EFEKT BIOLOGICZNY BIOCHEMICZNYREAKCJA WTÓRNA EFEKT PRZECIWBÓLOWY, PRZECIWZAPALNY, STYMULUJĄCY

Działanie biologiczne promieniowania laserowego:

-wpływ promieniowania laserowego na zwiększenie syntezy kolagenu, białek, oraz kwasu rybonukleinowego(RNA)

- zmiany w potencjale błony komórkowej, odgrywające podstawową rolę w jej funkcjonowaniu

-usprawnieniu ulega dysocjacja hemoglobiny, co wpływa korzystnie na zaopatrzenie tkanek w tlen.

-zwiększenie fagocytozy, syntezy adenozynotrójfosforanu (ATP) oraz prostaglandyn

-pobudza fibroblasty do produkcji protein kolagenowych i wł elastycznych przywracających elastyczność skóry

- Zmianom ulega również wydzielanie neuroprzekaźników, czyli substancji biologicznych, uczestniczących

w przekazywaniu pobudzenia w strukturach ukł nerwowego

-wpływ na leczenie uszkodzeń i stanów zapalnych tkanek miękkich głównie ran i owrzodzeń

-leczeniu złamań kości,wpływ zwiększenia unaczynienia oraz szybsze formowanie się kostniny w miejscu złamania

- przeciwbólowe działanie promieniowania laserowego wiąże się z jego wpływem na stan czynnościowy naczyń tętniczych i włosowatych oraz zwiększeniem odpływu limfy z miejsc dotkniętych stanem zapalnym oraz zwiększenie zawartości endorfin i prostaglandyn, usprawnienie komórkowych procesów metabolicznych

-usuwanie zbędnego owłosienia absorbowane melaninę w skórę właściwąskutek fototemiany

Wskazania do terapii laserowej:

-trudno gojące się rany i owrzodzenia, odleżyny

-przewlekłe stany zapalne

-utrudnione zrastanie się kości

-choroba zwyrodnieniowa stawów

-zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii w ledź i szyjnym odc. kregosł

-zapalenie okołostawowe

-zespoły powstałe w wyniku przeciążeń mm i tk miękkich okołostawowych w tym bolesnego łokcia

-nerwobóle (np. po przebytym półpaścu)

-neuropatia cukrzycowa

-trądzik pospolity

W piśmiennictwie dotyczącym terapii laserem małej mocy podkreśla się brak działań ubocznych tej formy terapii, oprócz stany nowotworowe i zagrożenie nowotworowe

Metodyka zabiegów promieniowaniem laserowym małej mocy:

Stosowane do biostymulacji lasery małej mocy są produkowane w wielu wersjach, różniących się parametrami ich pracy. Dotyczy to długości fali emitowanego promieniowania, mocy (stała lub pulsując zmienna), częstotliwości impulsów oraz sposobu aplikacji energii promieniowania laserowego Terapeutyczne lasery małej mocy emitują promieniowanie o długości fali przeważnie w zakresie od 600 do 1000 nm. promieniowanie lasera He-Ne działa na głębokość około 10 do 15 mm, zaś półprzewodnikowego podczerwieni na głębokość od 30 do 50 mm Czas napromieniania w trakcie zabiegów waha się od kilkunastu sekund do około 20 minut. o stosowanej dawce decyduje wartość zastosowanej energii oraz powierzchni i czasu napromieniania. Jeśli w przypadku laserów He-Ne wartość emitowanej mocy jest stała i podana w charakterystyce technicznej danego urządzenia, to w laserach podczerwieni, działających impulsowo, konieczne jest dokonanie obliczenia wartości ekspozycji (E), odpowiadającej energii wyrażonej w dżulach, a działające na cm2 powierzchni napromienianej w czasie 1 sekundy:

E=Ms timp f J/cm2

gdzie:

E — wartość ekspozycji w dżulach,

Ms — moc szczytowa impulsu, w watach,

timp — czas impulsu w sekundach,

f — częstotliwość impulsów w hercach.

w przypadku, w którym źródło promieniowania laserowego znajduje się w pewnej odległości od napromienianej powierzchni, do powyższego obliczenia należy wprowadzić poprawkę uwzględniającą

zmianę wartości energii. Odległość laserowego promiennika podczerwieni od napromienianej skóry wynosi od 0 do 2 mm. Przy bezpośrednim kontakcie głowicy laserowej ze skórą są skuteczniejsze. W przypadku owrzodzeń i oparzeń głowicy nie przykładamy, praca bezkontaktowa.w stanach ostrych

stosuje się mniejsze częstotliwości i krótsze czasy napromieniania, a w stanach przewlekłych większe częstotliwości i dłuższe czasy napromieniania.

Sposób wykonania zabiegu:

Napromienianie można wykonywać w dwojaki sposób. Może to być napromienianie powierzchni skóry, odpowiadającej umiejscowieniu danego schorzenia. Może być ono stabilne w wypadku nieruchomego źródła

promieniowania laserowego, albo też labilne, uzyskiwane przez poruszanie głowicą laserową nad napromienianą powierzchnią. Takie napromienianie może być wykonywane przez niektóre urządzenia w sposób automatyczny,

dzięki przemieszczaniu się źródła promieniowania w ściśle określonym i regulowanym zakresie.Drugi sposób to

napromienianie miejscowe bardzo małych powierzchni odpowiadających punktom wyzwalającym, np. przy ucisku, ból. Napromienianie miejscowe wykonuje się zwykle nieruchomą głowicą laserową, usytuowaną pod danym miejscem. W czasie zabiegów laserowych, wykonywanych zwykle codziennie, przeważnie łączy się obydwa sposoby napromieniania. Liczba zabiegów laserowych waha się od kilku do kilkunastu w serii.

zasady obowiązujące przy wykonywaniu zabiegów laserowych:

- wymaga przestrzegania określonych przepisami czynności i środków, zabezpieczających personel i osobę poddawaną zabiegowi przed szkodliwym wpływem promieniowania

- zabezpieczenia przed uruchomieniem aparatury przez osobę niepowołaną

- zabezpieczeniem jest oznaczenie drzwi pomieszczenia, w którym wykonuje się zabiegi laserowe

- zabezpieczenie oczu osoby wykonującej zabieg laserowy specjalnymi okularami pochłaniającymi to promieniowanie, także pacjent musi mieć takie okulary

-w pomieszczeniu należy unikać odbić zwierciadlanych

-nie wolno kierować wiązki na twarz

---