plik


ÿþpraktyka medyczna Przemko Waliszewski Najstarszy szpital w Polsce prezentuje Analiza przypadku Ból w okolicy ldzwiowo- -krzy|owej Pacjent (40 lat, 182 cm, 70 kg) zgBosiB si do lekarza rodzinnego z powodu podostrego bólu w okolicy ldzwiowo-krzy|owej, trwajcego od kilku dni, któremu towarzyszyB stan podgo- rczkowy oraz kaszel. Pacjent podaje tak|e okresowe wystpowanie tpego bólu w okolicy prawego biodra. 3 Jakie dodatkowe informacje nale¿y uzyskaæ od pa- Sniowo-wiêzad³owego. W okolicy lêdxwiowo-krzy¿owej 3 cjenta, aby wyjaSniæ mechanizm powstawania bó- struktury te posiadaj¹ czuciowe zakoñczenia nerwowe, które osi¹gaj¹ rdzeñ krêgowy za poSrednictwem nerwów lu w obu wymienionych okolicach? rdzeniowych w odcinku L1 do S1. W zwi¹zku z takim 3 O czym Swiadczy³oby wspó³wystêpowanie bólu 3 unerwieniem struktur okolicy lêdxwiowo-krzy¿owej, w okolicy lêdxwiowo-krzy¿owej oraz nietrzymanie w odpowiedzi na procesy patologiczne tocz¹ce siê w tej moczu i stolca? okolicy mo¿liwe s¹ nastêpuj¹ce rodzaje reakcji bólowej: brak bólu (rozrost nowotworowy w Srodkowej czêSci Pacjenci przybywaj¹cy do lekarza rodzinnego bardzo trzonu krêgu), ból zlokalizowany (ostry lub têpy, na ogó³ czêsto podaj¹ wystêpowanie bólu w okolicy lêdxwiowo- sta³y, nasilaj¹cy siê wraz ze zmian¹ pozycji cia³a lub opu- -krzy¿owej i/lub biodrowej jako dominuj¹cy objaw cho- kiwaniem nad zmienion¹ okolic¹), ból rzutowany (prze- robowy. Ból w tej okolicy mo¿e byæ wywo³any rozma- niesiony z rdzenia krêgowego na powierzchniê odpo- itymi przyczynami zwi¹zanymi z zaburzeniami uk³adu wiedniego dermatomu, przy czym procesy patologiczne kostno-stawowego (uraz, przyjmowanie glukokortyko- tocz¹ce siê w górnej czêSci krêgos³upa powoduj¹ rzuto- steroidów, zesztywniaj¹ce zapalenie stawów krêgos³upa wanie bólu na przedni¹ powierzchniê uda i podudzia, i inne choroby reumatoidalne, jak zespó³ Reitera, choro- a tocz¹ce siê w dolnej czêSci na okolicê poSladkow¹, tyl- ba Wilsona, ochronoza, zaka¿enie, zapalenie okostnej n¹ czêSæ uda, ³ydki i stopy lub przeniesiony z narz¹dów trzonów krêgów krêgos³upa, chondrokalcynoza, osteopo- miednicy mniejszej, jamy otrzewnej lub klatki piersio- roza, osteopetroza), miêSniowego (fibromialgia, biodro wej), ból korzonkowy (ograniczony SciSle do obszaru trzaskaj¹ce), neurologicznego (zapalenie nerwów, ucisk unerwianego przez dany nerw rdzeniowy, o du¿ej inten- na pnie nerwowe przez wypadniête j¹dro mia¿d¿yste lub sywnoSci, zlokalizowane raczej obwodowo, nasilaj¹ce siê nowotwór), immunologicznego (choroba Whipple a, w zale¿noSci od ruchów cia³a, kaszlu, kichania, napina- wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego, choroba LeSniow- nia miêSni), ból spowodowany skurczem miêSni oraz ból skiego-Crohna), czy sercowo-naczyniowego (bakteryjne psychogenny. Za pozosta³ymi 10 proc. kryj¹ siê pierwot- zapalenie wsierdzia, rozwarstwiaj¹cy têtniak aorty), z to- ne choroby uk³adu nerwowego, uk³adu miêSniowego oraz cz¹cym siê procesem nowotworowym (przerzuty raka do narz¹dów miednicy mniejszej, jamy otrzewnej lub klat- p³uc, nerki, gruczo³u krokowego, tarczycy, szpiczak mno- ki piersiowej. gi), zapalnym (swoistym lub nieswoistym), czy te¿ zwy- rodnieniowym (zwyrodnienie stawów krêgos³upa, zwy- W pierwszym przypadku ból pojawia siê zazwyczaj rodnienie stawu biodrowego). O prawid³owym rozpozna- nagle, nasila siê pod wp³ywem wysi³ku, ruchów i æwi- niu, jak zwykle, decyduje dok³adnie zebrany wywiad czeñ fizycznych, a zmniejsza pod wp³ywem odpoczyn- podmiotowy oraz wnikliwe badanie przedmiotowe oraz ku. Ból okolicy lêdxwiowo-krzy¿owo-biodrowej, który uwzglêdnienie w rozpoznaniu ró¿nicowym znacznej licz- pojawia siê nagle, zw³aszcza wystêpuj¹cy rano, po prze- by jednostek chorobowych. budzeniu i podjêciu zwyk³ych czynnoSci, ale ulegaj¹cy poprawie pod wp³ywem ruchów lub æwiczeñ sugeruje, ¿e Ok. 90 proc. przypadków bólu w tej okolicy jest spo- u jego pod³o¿a le¿y ostry lub przewlek³y proces zapalny. wodowanych zaburzeniem statyki i dynamiki krêgos³u- Ból wspó³wystêpuj¹cy z nietrzymaniem moczu i/lub stol- pa. Jego stabilnoSæ zale¿y od prawid³owego funkcjono- ca oraz zaburzeniami czucia Swiadczy o dyskopatii krêgo- wania systemu wyrostków stawowych oraz aparatu miê- s³upa lêdxwiowego, o wypadniêciu j¹dra mia¿d¿ystego Przewodnik Lekarza 68 praktyka medyczna w linii Srodkowej cia³a z uciskiem na ogon koñski. Wy- wego oraz prawego stawu biodrowego. Opukowo padniêcie j¹dra mia¿d¿ystego w kierunku bocznym spo- wzmo¿ona bolesnoSæ nad wyrostkiem kolczystym wodowa³oby ucisk na nerwy rdzeniowe oraz zaburzenia krêgu L5 oraz S1. Ruchy bierne i czynne zginania czuciowe i ruchowe koñczyn dolnych. Ból o charakterze w tym stawie ograniczone w porównaniu ze sta- ostrym i rozdzieraj¹cym powinien budziæ podejrzenie wem lewym, bolesne. Si³a miêSniowa koñczyn gór- rozwarstwiaj¹cego têtniaka aorty brzusznej. Ból okolicy nych i dolnej lewej 5, a koñczyny dolnej prawej lêdxwiowo-krzy¿owej, wspó³istniej¹cy z zaburzeniami 4 w skali Lovetta, zanik miêSni poSladkowych motoryki przewodu pokarmowego i/lub dróg moczowych i miêSnia czworog³owego uda prawego, odruchy Swiadczyæ bêdzie raczej o chorobie jamy brzusznej. Ból nerwowe oraz czucie powierzchowne i g³êbokie sy- w tej okolicy nasilaj¹cy siê w pozycji le¿¹cej, zw³aszcza metrycznie zachowane. w nocy sugeruje, ¿e jego przyczyn¹ jest z³amanie kom- 3 presyjne, infekcja opon rdzenia krêgowego lub nowo- 3 Jakie badania laboratoryjne oraz obrazowe nale¿y twór. Podane przez pacjenta informacje s¹ bardzo ogólne zleciæ na tym etapie, aby przeprowadziæ ró¿nico- i dlatego w dalszej czêSci wywiadu nale¿y dok³adnie wy- wanie i postawiæ ostateczne rozpoznanie? pytaæ o charakterystykê bólu, czas trwania i okoliczno- Sci, w których ulega on zmniejszeniu. Warto te¿ wypy- Na podstawie zgromadzonych danych i wyników ba- taæ o okolicznoSci, w których mog³o dojSæ do urazu lub dania przedmiotowego nale¿y przyj¹æ, ¿e dolegliwoSci pa- zaka¿enia, czy o charakter wykonywanej pracy. cjenta nie wynikaj¹ z zaburzeñ statyczno-czynnoSciowych, ale s¹ raczej wynikiem procesu patologicznego tocz¹cego 3 Czy wspó³wystêpowanie stanów podgor¹czkowych siê w okolicy lêdxwiowo-krzy¿owo-biodrowej. Rlady po 3 oraz kaszlu niesie ze sob¹ klinicznie istotn¹ infor- wk³uciach igie³ sugeruj¹, ¿e pacjent mo¿e systematycznie macjê? przyjmowaæ, np. narkotyki i t¹ drog¹ mog³o dojSæ do zaka- ¿enia ustroju. Niewykluczone jednak, ¿e reakcja bólowa W dyskutowanym przypadku wystêpuje podostry ból pacjenta nie odpowiada faktycznemu nasileniu ewentual- okolicy lêdxwiowo-krzy¿owej, któremu towarzysz¹ sta- nego procesu zapalnego, gdy¿ osoby pobieraj¹ce narkoty- ny podgor¹czkowe oraz kaszel. Po³¹czenie takich obja- ki mog¹ reagowaæ przesadnie w odpowiedzi na czynnoSci wów sugeruje istnienie zwi¹zku przyczynowo-skutko- wykonywane podczas badania przedmiotowego. Pozosta- wego pomiêdzy nimi, a procesem patologicznym rozwi- ³e objawy Swiadcz¹ jednak, ¿e niezale¿nie od tego, w ja- jaj¹cym siê pierwotnie lub wtórnie w tej okolicy kim stopniu reakcja bólowa jest przesadzona, istotnie ma- (zapalenie, nowotworzenie). Stany podgor¹czkowe mo- my do czynienia z aktywnym procesem patologicznym. g¹ mieæ xród³o w infekcji odleg³ych narz¹dów, przede wszystkim uk³adu oddechowego i uk³adu moczowo- Charakterystyka bólu i wynik badania przedmiotowe- -p³ciowego. Warto tak¿e zwróciæ szczególn¹ uwagê pod- go pozwalaj¹ wykluczyæ zmiany chorobowe w obrêbie czas badania przedmiotowego na obecnoSæ Sladów po jamy brzusznej czy miednicy mniejszej, takie jak rozwar- wk³uciach igie³, mog¹cych Swiadczyæ o przyjmowaniu stwiaj¹cy têtniak aorty, ostre lub przewlek³e zapalenie narkotyków, a tak¿e stanowiæ wrota zaka¿enia ustroju trzustki, zapalenie uchy³ków esicy, zapalenie wyrostka bakteriami lub wirusami. robaczkowego, ropieñ zatoki Douglasa, czy zaka¿enie dróg moczowych lub kamicê dróg moczowych. Wynik W badaniu przedmiotowym lekarz stwierdzi³: badania neurologicznego pozwala wykluczyæ ucisk na temp. cia³a 37,5oC; skóra czysta, bez wykwitów pa- przebiegaj¹ce w tej okolicy nerwy. Brak równie¿ zmian tologicznych z wyj¹tkiem okolicy pachwinowej typowych dla zwyrodnienia stawów biodrowych czy ze- prawej, gdzie widoczna jest drobna przetoka skór- sztywniaj¹cego zapalenia stawów krêgos³upa (zmiany s¹ na z obwódk¹ koloru br¹zowego, tu¿ powy¿ej bole- asymetryczne, brak ograniczenia ruchów zginania krê- snego stawu, z której aktualnie nie wydobywa siê gos³upa). Pod uwagê nale¿y wzi¹æ przede wszystkim za- ¿adna treSæ; 3 wêz³y ch³onne pachwinowe prawe palenie opon rdzenia krêgowego czy zapalenie koSci wyraxnie powiêkszone, ale miêkkie i przesuwalne; krzy¿owo-biodrowej, w obu przypadkach wywo³ane tkanka podskórna w zaniku; niedowaga i postêpu- przeniesieniem bakterii bezpoSrednio z miejsca wstrzyk- j¹ce wychudzenie; na obu przedramionach i w le- niêcia do¿ylnego, ropieñ nadtwardówkowy lub ropieñ wym dole ³okciowym widoczne Slady po wk³uciach opadowy zlokalizowany w okolicy krzy¿owej, który igie³. Nad p³ucami szmer pêcherzykowy zaostrzo- móg³ powstaæ drog¹ krwiopochodn¹ w wyniku przenie- ny, pojedyncze Swisty i furczenia, wzmo¿ony II ton sienia bakterii z ogniska zlokalizowanego w innym na- nad zastawk¹ aortaln¹, ale bez s³yszalnych szme- rz¹dzie. Uporczywy kaszel sugeruje, ¿e takie ognisko rów skurczowych lub rozkurczowych. Brzuch mog³oby mieSciæ siê np. w p³ucach. Ze wzglêdu na wy- miêkki, bez objawów otrzewnowych. Perystaltyka niszczenie organizmu i prawdopodobn¹ przesz³oSæ nar- s³yszalna, doSæ wolna. W badaniu per rectum ze- komana trzeba uwzglêdniæ w rozpoznaniu ró¿nicowym wnêtrznie bez zmian patologicznych, napiêcie zwie- gruxlicê kostno-stawow¹, za czym przemawia obecnoSæ racza zewnêtrznego zmniejszone, bañka odbytnicy przetoki skórnej, zanik miêSni w okolicy zajêtego stawu pusta, Sciany odbytnicy bez wyczuwalnych zmian. biodrowego oraz stany podgor¹czkowe. Objaw szczytowy dodatni  ból nasila siê w okolicy krêgos³upa lêdxwiowego. Uciskowa bolesnoSæ W zwi¹zku z tak ukierunkowanym rozpoznaniem na- w rzucie krêgu L5, lewego stawu krzy¿owo-biodro- le¿y zleciæ badanie morfologiczne krwi z rozmazem, bo Przewodnik Lekarza 69 praktyka medyczna zarówno leukocytoza, jak i leukopenia mog¹ mieæ zna- kluczenia bakteryjnego zapalenia wsierdzia z reakcj¹ bó- czenie diagnostyczne. W pierwszym przypadku nale¿y low¹ uk³adu miêSniowo-szkieletowego (wskazana mo¿e pomySleæ o ostrym zapaleniu koSci (osteomyelitis). Roz- byæ echokardiografia zastawek miêSnia sercowego, po- poznanie takie potwierdza³oby 3-cyfrowe OB. Leukope- mimo braku s³yszalnych szmerów) lub bakteriemii po- nia przemawia³aby za zapaleniem swoistym. Badanie stê- wodowanej przez ropieñ zlokalizowany w okolicy lêdx- ¿enia jonu wapniowego, fosforanowego i aktywnoSæ fos- wiowo-krzy¿owo-biodrowej. fatazy alkalicznej w surowicy krwi powinno zleciæ siê w przypadku podejrzenia nadczynnoSci przytarczyc, cho- Z badañ obrazowych nale¿y wykonaæ przede wszyst- roby Pageta, osteoporozy czy choroby nowotworowej. kim badanie RTG p³uc w celu potwierdzenia obecnoSci Pomiar stê¿enia kwasu moczowego jest wskazany przy zmian zapalnych w mi¹¿szu narz¹du (obraz ropnia p³uc podejrzeniu dny moczanowej, ch³oniaków lub chorób lub charakterystyczne dla gruxlicy jamy w szczytach p³uc tkanki ³¹cznej. Elektroforeza bia³ek surowicy krwi by³a- lub zwapnienia). Ponadto badanie RTG obu stawów bio- by wskazana przy podejrzeniu szpiczaka mnogiego, ch³o- drowych oraz krêgos³upa lêdxwiowo-krzy¿owego. W razie niaków i chorób tkanki ³¹cznej. Badanie p³ynu mózgo- koniecznoSci dok³adniejszego scharakteryzowania zmian wo-rdzeniowego by³oby konieczne przy podejrzeniu za- trzeba wykonaæ badanie tomograficzne (ocena rozleg³oSci ka¿enia struktur oSrodkowego uk³adu nerwowego. zmian zapalnych lub nowotworowych) oraz magnetyczny rezonans j¹drowy (ocena zmian w tkankach miêkkich oraz Badanie moczu nale¿y prowadziæ w kierunku wyklu- w rdzeniu krêgowym i oponach oraz wykluczenie zmian czenia infekcji dróg moczowo-p³ciowych, a zatem ko- o charakterze kosmkowo-guzkowatego zapalenia b³ony nieczne bêdzie wykonanie posiewu moczu w warunkach maziowej stawu  brak sygna³u o ma³ej intensywnoSci ge- wzglêdnej ja³owoSci. Posiew w kierunku gruxlicy wyko- nerowanego przez ziarnistoSci hemosyderyny). nywany byæ musi w szczególnych warunkach i uzyskanie ostatecznego wyniku trwa ok. 6 tyg. Dostêpne s¹ wpraw- Z odchyleñ w badaniach laboratoryjnych dzie szybkie testy, oparte na polimerazowej reakcji ³añcu- stwierdza siê leukopeniê 2,0G/l, stê¿enie hemoglobi- chowej PCR, ale ich czu³oSæ i swoistoSæ jest mniejsza ny wynosi 8,3 g proc., hipoproteinemiê, OB 100 ani¿eli hodowli bakteryjnej. Posiew krwi wykonaæ nale- mm/godz., aktywnoSæ fosfatazy alkalicznej jest nie- ¿y co najmniej 3-krotnie, ze wzglêdu na koniecznoSæ wy- znacznie zwiêkszona. Fot. 1. przedstawia wynik ba- dania RTG p³uc, fot. 2.  wynik badania RTG pra- wego stawu biodrowego, fot. 3.  wynik badania to- mograficznego. 3 Jakie rozpoznanie nale¿y postawiæ na podstawie 3 dotychczas zgromadzonych wyników? Na zdjêciu RTG p³uc widoczne s¹ zmiany o cha- rakterze nacieku zapalnego oraz, byæ mo¿e, jama w okolicy szczytu p³uca prawego (fot. 1., strza³ki). Na fot. 2. widoczne s¹ wyraxne ubytki i nad¿erki na bocznej powierzchni g³owy i szyi koSci udowej (strza³ki). Na fot. 3. w Scianie pêcherza moczowego oraz w rzucie pêcherzyków nasiennych widoczne s¹ wyraxne zwapnienia (strza³ki). Posiewy moczu, wy- dzieliny z przetoki skórnej oraz aspiratu ze stawu Fot. 1. biodrowego prawego wykaza³y obecnoSæ Mycobacte- rium tuberculosis. Ca³oSæ obrazu odpowiada rozpo- znaniu gruxlicy kostno-stawowej oraz uk³adu mo- czowo-p³ciowego w przebiegu prawdopodobnej grux- licy uk³adu oddechowego. Fot. 3. Fot. 2. Przewodnik Lekarza 70 praktyka medyczna ZachorowalnoSæ na gruxlicê kostno-stawow¹ jest za- le¿na od zachorowalnoSci na gruxlicê uk³adu oddecho- wego i stanowi 5 10 proc. przypadków. Ponad po³owa pacjentów chorych na gruxlicê kostno-stawow¹ pocho- dzi ze Srodowiska osób chorych na gruxlicê uk³adu od- dechowego. Czynna gruxlica p³uc, nerek lub skóry wspó³istnieje w 25 proc. przypadków. Czêsto rozpo- znanie stawiane jest z opóxnieniem, gdy¿ objawy mog¹ mieæ minimalne nasilenie z nieznacznym odczynem go- r¹czkowym. Ostateczne rozpoznanie mo¿e wymagaæ wykonania biopsji zmienionej b³ony maziowej stawu, przeprowadzenia badania histopatologicznego oraz po- twierdzenia diagnozy przez wykonanie hodowli pr¹t- ków. Zmiany najczêSciej umiejscawiaj¹ siê w krêgos³u- pie, w stawie biodrowym i stawie kolanowym. Gruxli- ca kostno-stawowa wywo³ywana jest ludzkim lub rzadziej bydlêcym typem pr¹tka. Jest to zaka¿enie wtór- ne, szerz¹ce siê drog¹ naczyñ krwionoSnych w nastêp- stwie rozsiewu z ogniska pierwotnego. Pr¹tki umiejsca- wiaj¹ siê w zatokach ¿ylnych koSci g¹bczastej, b³onie maziowej lub w krwiaku pourazowym. Zmiany mog¹ obejmowaæ koSæ i odpowiedni staw lub dotyczyæ wy- ³¹cznie którejS z tych struktur. NajczêSciej s¹ asyme- tryczne. Ognisko gruxlicy w uk³adzie kostno-stawo- wym mo¿e wygoiæ siê bez ujemnych nastêpstw, mo¿e przejSæ w postaæ wysiêkowo-martwicz¹ (nieswoisty od- czyn zapalny, ropnie, martwica oraz wysiêk dostawo- wy z niszczeniem powierzchni stawowych i serowace- niem) lub w postaæ ziarninow¹ (rozleg³e niszczenie istoty kostnej z obecnoSci¹ mnogich gruze³ków gruxli- czych przy znacznym obrzêku b³ony maziowej, nacie- ku torebki stawowej i obecnoSci w³óknika). Radiologicznie zapalenie gruxlicze przebiega w trzech fazach. W pierwszej obserwuje siê zanik struktury kost- nej w okolicy przyczepów torebki stawowej. W drugiej fazie obecne s¹ ogniska osteolizy i martwiaki kostne z polami przejaSnienia wokó³, ubytki i nad¿erki tkanki kostnej i chrzêstnej. W trzeciej fazie pojawia siê otoczka sklerotyczna wokó³ ogniska rozrzedzenia utkania kost- nego, z uwapnieniem mas serowatych oraz odczynem okostnowym (np. charakterystyczne pogrubienie palicz- ków, spina ventosa w przypadku gruxlicy koSci rêki), a tak¿e wyraxne zniekszta³cenia koSci. Leczenie ogólne polega na stosowaniu chemioterapii (streptomycyna, PAS, izoniazyd, rifampicyna, kanamycyna, etambutol, cykloseryna), miejscowo stosuje siê we wczesnym okre- sie choroby krótkotrwa³e unieruchomienie lub æwicze- nia czynnoSciowe stawów. Leczenie operacyjne w tym okresie ma na celu zahamowanie rozwoju choroby przez usuniêcie ogniska kostnego i b³ony maziowej lub poche- wek Sciêgnistych. W póxnym okresie choroby wykony- wane s¹ zabiegi rekonstrukcyjne lub wyrównuj¹ce d³u- goSæ koñczyn. dr n. med. Przemko Waliszewski Oddzia³ Chirurgii Ogólnej Szpitala Miejskiego im. J. Strusia w Poznaniu Przewodnik Lekarza 71

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przypadki Kliniczne
BOL KREGOSÅUPA
Poprzez światło przypadek śmierci klinicznej
analiza niepelnospr kobiet z przewlek bol dolnego odcinka kregos
Testy kliniczne w korzeniowych bólach dolnego odcinka kręgosłupa
Ból lędźwiowego odcinka kręgosłupa (blok)
instrukcja pierwszej pomocy postepowanie w przypadku urazu kregoslupa
Przewlekły ból miednicy mniejszej
Metoda kinesiotapingu w wybranych przypadkach ortopedycznych
wypadniecie tarczy miedzykregowej w odcinku szyjnym kregoslu

więcej podobnych podstron