56762

Więcej o życiu bohaterów powieści i o Dawidzie : Zmagają się ze strasznym głodem, z chorobami. Rzeczywistość, która istrueje poza gettem z jednej strony pociąga złudną wolnością, z drugiej jest okrutna, pełna zła i przemocy, jednak trzeba przechodzić na aryjską stronę choćby po kawałek chleba, gdyż inaczej nic da się przeżyć. Bohaterowie powieści reprezentują sobą różne zawody, środowiska z których się wywodzą, są rozdarci wewnętrznie i zaczynają wątpić w sens życia, istnienia w ogóle; nad ich duchowym "scaleniem" czuwa dziadek kilkunastoletniego Dawida, który pomimo codziennych utrapień i trudnych rozmów w rodzinnym i przyjacielskim gronie stara się zawsze zachować godność, a zarazem szacunek dla ludzkiego życia. Codzienne zmagania o przetr wanie nie eliminują tak ważnej sprawy jaką jest edukacja. Wnuk seniora rodu pobiera lekcje geografii, matematyki - jego nauczycielem jest zaprzyjaźniony z rodziną profesor . Podczas tych lekcji uczeń i wykładowca prowadzą ze sobą bardzo ważne rozmowy, dotyczące miejsca człowieka we wszechświecie, sensu życia. Pomimo okupacyjnych warunków Dawid pasjonuje się swoim hobby, jakim jest kolekcjonowanie znaczków. Owe znaczki to cale "wyprawy w świat piękny, pozbawiony bólu, przemocy, wyprawy do krain pięknych, jak odległa Afryka, Ziemie za oceanem. .. Kolekcja jest dla Dawida tym ceruiiejsza, że gros zbiorów' to znaczki, pochodzące z listów przysyłanych z wolnego kraju przez jego siostrę.

Clilopiec ma przyjaciół - grono dorastających młodych ludzi, którzy podobnie jak Dawid, a czasem z o wiele większą determinacją, walczą o swoje być albo nie być. W takich warunkach najlepiej poznaje się drugiego człowieka, rodzą się najtrwalsze i najpiękniejsze przyjaźnie.... Bardzo plastycznie autor powieści ukazuje toczące się niemal na ulicy życie mieszkańców warszawskiego getta, rozdawnictwo posiłków, związane z tym emocje, gdy zabraknie zupy albo ktoś sprytniejszy zabierze przydzieloną porcję, poświęcerue lekarza, który ostatkiem psychicznych sil walczy z nękającymi jego najbliższych znajomych chorobami. Bolesnym akcentem przewijającym się przez całość powieści jest dziecięca naiwność wielu bohaterów', którzy do końca, aż do ostatecznego unicestwienia wierzą, że Niemcy wywożą ich do pracy i wszystko skończy się dobrze. Dawid jest świadkiem rozmów ojca i wuja Gedali na temat losu Żydów. Włączają się i inni:

„ Wieczorem, w kryjówce, taka się między nimi odbyła rozmowa:

Wyj Gedali: — Pozostać przy życiu to dużo.

Uri: - Pluję na takie życie!

Wuj Gedali: —Przetrwać wystarczy, aby dać świadectwo.

Uri: - Świadectwo? Kogo to obchodzi? I kogo będzie obchodzić?

Naum: — „ Trzoda prowadzona do rzeźni pozostajeprzy życiu tak długo, póki nie spadnie tasak. Żydów prowadza do rzeźni, a oni ze strachu głoszą, że trzeba potulnie iść pod tasak, aby pozostać przy życiu.

Uri: - Walczyć, aby ocalić życie!

Wuj Jehuda: - Walczyć to znaczy ginąć.

Natan powiedział, że się z nim zgadza. Tak, są dwie drogi. Wystąpienie i opór gwarantuje pewną śmierć. Ucieczka, ukrywanie się, pozwala ją tylko odwlec. ”