63770

mogą utrzymać się przy życiu ryby i inne organizmy, które musiałyby zginąć, gdyby cała woda przemieniła się w lód. Finaliści pytają więc: czy to wyjątkowe wyposażenie Ziemi w warunki umożliwiające na niej życie organizmów, czy, dalej, te wyjątki od prawidłowości przyrody, bez których życie nie mogłoby istnieć, nie świadczą o tym, że Stwórca świata umyślnie po to Ziemię tak urządził i umyślnie ustanowił te odchylenia od regularności przyrodzonych, aby życie mogło powstać na Ziemi i na niej się utrzymać?

Wnioskowanie finalistów zakłada domyślną przesłankę, że ilekroć spotyka się układ warunków odmienny od normy, który jest korzystny dla kogoś lub czegoś żyjącego, to układ ten jest celowym dziełem istoty życzliwej. Przesłanka ta jest fałszywa. Jest rzeczą jasną, że gdziekolwiek napotkamy życie organiczne, będą też musiały być spełnione warunki, które je umożliwiają. Wolno nam więc powiedzieć, że dzięki tym warunkom życie takie istnieje. Dopóki jednak gdzie indziej nie stwierdzimy, że takie warunki ktoś celowo z życzliwości dla organizmów ustanawiał, nie będziemy mieli prawa i w tym wypadku powiedzieć, że warunki te zostały przez kogoś ustanowione po to, aby życie organiczne istniało.

Za dowód celowego urządzenia świata uważają jednak finaliści przede wszystkim ustrój istot organicznych i ich niezwykłe przystosowanie do warunków życia. Zwolennicy finalizmu sądzą, iż kunsztowne i tak bardzo do warunków zewnętrznych przystosowane aparaty istoto żywych nie mogły powstać wskutek przypadku, lecz muszą być dziełem Stwórcy, który im umyślnie nadał tak mądrą budowę, aby mogły żyć i utrzymać swój gatunek.

Poglądu tego nie podziela filozoficzny mechanizm, którego zwolennicy sądzą, że powstanie najbardziej kunsztownych organizmów, wyposażonych w ustrój umożliwiający utrzymanie się przy życiu ich samych oraz ich gatunku, daje się wyjaśnić bez hipotezy celowego działania Stwórcy. Teorią, która usiłuje, nie apelując do czynników nadprzyrodzonych, wyjaśnić, w jaki sposób powstały organizmy tak wspaniale przystosowane do warunków życia, jest teoria walki o byt, której twórcą był Karol Darwin. Według tej teorii (skorygowanej przez poglądy nowsze) na skutek pewnych wpływów zewnętrznych zachodziły niekiedy w komórkach rozrodczych pewnych organizmów pewne zmiany, wskutek których bezpośrednie potomstwo tych organizmów otrzymywało