65314

w zamian za to otrzyma użytkowanie ziemi. Inny przykład do dziś szeroko spotykany w Indiach to osobista niewola za długi, gdy nie mogąc zwrócić pożyczki, dłużnik pracuje niewolniczo na rzecz wierzyciela, poddając się całkowicie jego władzy, czasem przez kilka pokoleń. Jeszcze inny przykład to relacja patrona i klienta w^r organizacjach przestępczych czy mafijnych. W zamian za tzw. „ochronę" i pozorne bezpieczeństwo właściciel sklepu, restauracji bądź kantoru uzależnia się od mafijnego patrona, uznając jego władzę nad sobą i realizując jego żądania. A z zupełnie innej, mniej ponurej dziedziny, dziew^rczyna uzyskuje władzę nad zakochanym chłopcem, dla którego jest jedyna i niezastąpiona. Obie strony takiej nierównorzędnej relacji mają do dyspozycji przeciwstawne strategie działania. Posiadający władzę, aby ją zabezpieczyć i umocnić musi: a) nie przyjmować za swoje dobra czy usługi niczego innego niż podległość, a więc wskazywać obojętność na próby odwzajemnienia się w innej „walucie", b) monopolizować własne dobra czy usługi, odcinając podległych sobie od dostępu do alternatywnych źródeł, c) wzmagać przez odpowiednią indoktrynację lub propagandę poczucie absolutnej niezbędności oferowanych dóbr czy usług, d) zabezpieczyć się przed możliwością buntu podległych sw^rojej władzy i zagarnięcia przez nich potrzebnych im dóbr siłą. Odwrotnie, ten kto władzy podlega, aby uniezależnić się i odzyskać wolność, powinien: a) Zwiększać zasób takich strategicznych dóbr, które mogą być wymienione za wolność, na przykład przez wykupienie się z niewoli. W Indiach kilka rodzin będących w niewoli za długi składa się, aby wykupić jedną z nich, która następnie, pracując już za normalną płacę, zbiera pieniądze, aby zrewanżować się, wykupując kolejną z tych, które jej dopomogły w uwolnieniu, b) Poszukiwać innych źródeł potrzebnych dóbr czy usług, a więc likwidować monopol partnera posiadającego władzę. Uzależniony i zniewolony chłopak powinien rozglądnąć się za innymi dziewczynami, a właściciel restauracji zwrócić się do profesjonalnej firmy ochroniarskiej, c) Uczyć się rezygnacji z dóbr czy usług, za które nie można zapłacić inaczej niż zniewoleniem, a więc trenować swoistą asceze, która daje osobistą niezależność, d) Zwiększać własną siłę nacisku na partnera, aż do możliwości zdobycia potrzebnych dóbr czy usług przemocą.