70154

Dclikty prawa pretorsklegp

Przestępstwa prawa pretorskiego zostały z biegiem czasu zrównane w skutkach z deliktami prawa cywilnego:

•    Dolus - polegał na umyślnym wyrządzeniu szkody majątkowej innej osobie poprzez podstępne wprowadzenie jej w błąd - najczęściej chodziło o oszustwo, poszkodowany bronił się poprzez powództwo actio doli - powództwo o charakterze karnym Za pomocą tego powództwa poszkodowany mógł dochodzić odszkodowania pojedynczej wysokości szkody jaką poniósł oraz spadała na sprawcę infamia - można było jej uniknąć jeśli sprawca szkody na wniosek sędziego sam dobrowolnie zaspokoił roszczenia powoda. To powództwo było skuteczne tylko w ciągu jednego roku i tylko wtedy sięgano po ten środek jeżeli nie było do dyspozycji innego środa procesowego. Przeciwko pewnym osobą nie wolno było nigdy występować z tym środkiem ochrony (acio doli), a mianowicie przeciwko rodzicom, patronom i osobom wyższego stanu.

•    Metus - chodziło szkodę powstałą na skutek bezprawnego przymuszeniu kogoś do dokonania dla niej niekorzystnej czynności prawnej. Poszkodowany mógł domagać się zapłaty poczwórnej wartości doznanej szkody. Powództwo to było skuteczne w ciągu roku a po roku można było się domagać już tylko pojedynczej wartości. Ono mogło być skierowane nie tylko przeciwko osobie, która zmusiła osobę do dokonania tej niekorzystnej czynności prawnej czyli do sprawcy wymuszenia, ale przeciwko każdej innej osobie, która z tej niekorzystnej wymuszonej czynności czerpała korzyści. Zasądzenie z powództwa actio quod metus causa nie pociągało za sobą infamii i podobnie jak przy dolus sprawca mógł uniknąć zasądzenia jeżeli samowolnie poddał się karze czyli sam dobrowolnie zaspokoił żądania powoda.

•    Działania na szkodę wierzycieli (fraus creditorum) - chodzi o czynności, które pojawiły się wraz z egzekucją majątkową. Były to podstępne działania, które były dokonywane najczęściej w formie sprzedaży czy darowizny i one miały na celu zachowanie dla siebie pizez dłużnika majątku lub części majątku wierzyciela. Środkiem ochrony było powództwo actio Pouliana, można je było wnieść w ciągu roku i żądać zwrotu umniejszenia, tej szkody, która poniósł wierzyciel zarówno od samego dłużnika oraz od osób, które z tych czynności fraudacyjnych skorzystały. Te czynności były dokonywane z osobami trzecimi w postaci darowizny albo sprzedaży.

•    Gorszenie niew olników (servi corruptio) - chodziło o działania, które miały na celu nakłanianie niewolników na ucieczkę od swoich panów, zachęcano ich do tego aby zmniejszyli wydajność swojej pracy, żeby lekceważyli swoich panów. Właściciele niewolników byli zainteresowani tym aby nie było czynności takich gdzie niewolnicy byli podsycani do takich działań i przeciwko sprawcom takich gorszeń przysługiwało, właścicielom niewolników przysługiwało powództwo actio servi corruptio o zapłatę podwójnej wartości poniesionej szkody i to powództwo miało charakter wieczysty nie przedawniało się.

Zobowiązania jak gdyby z deliktu

•    Odpowiedzialność sędziego jeśli sędzia przy rozstrzyganiu spom przekroczył swoje kompetencje i swoim zakochaniem naraził jedną ze stron na szkodę odpowiadał wobec osoby pokrzywdzonej i nie tylko gdy celowo i świadomie działał na szkodę jednej ze stron postępowania ale także wtedy gdy dopuścił się niedbalstwa (neglegentia) - nie wykazał odpowiedniej staranności przy orzekaniu.

•    Wylanie lub wy rzucenie czegoś z budynku - pretor przyznawał osobie poszkodowanej quasi deliktem powództwo przeciwko osobie zajmującej pomieszczenie, z którego zostało coś wylane lub wyrzucone bez względu kim był sprawca ponieważ czasami ciężko było