Podział ten ma charakter pomocniczy w stosunku do jednostek zasadniczego podziału terytorialnego. Obecnie podział dla gminy » sołectwa, osiedla, dzielnice; w województwie dokonywany dla potrzeb
Tworzenie jednostek pomocniczych nie jest obligatoryjne. Wyjątkiem są dzielnice w mieście stołecznym Warszawa gdzie jest to obowiązkowe, ale tam mają one inny status prawny niż dzielnice w innych miastach. Jednostka pomocniczą może być także miasto na terenie gminy.
Rada gminy » decyduje o podziale w statucie gminy. Rada gminy w drodze uchwały tworzy sołectwa/osiedla/dzielnicy (po konsultacji z mieszkańcami bądź też z ich inicjatywy). Organizacje i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy w odrębnym statucie.
Ustawa z 8 marca 1990r. nie mówi szczegółowo, zostawia to gminie.
Sołectwa, osiedla i dzielnice jako jed. pomocnicze nie posiadają osobowości prawnej i własnego majątku (wyjątki - jeśli sołectwo posiada majątek z początków swojego istnienia np. w XIX wieku). Jednostki pomocnicze oraz jednostka niższego rzędu mogą zarządzać i korzystać z mienia komunalnego oraz rozporządzać dochodami z tego źródła w zakresie określonym w statucie.
SOŁECTWO
Organ uchwałodawczy - zebranie wiejskie (wszyscy mieszkańcy)
Organ wykonawczy - sołtys wspierany przez radę sołecką będącą podmiotem doradczym, który wyraża niewiążące sołtysa opinie; tryb i zakres spraw, w których sołtys powinien zasięgać opinii rady sołeckiej zazwyczaj określa statut sołectwa uchwalany przez radę gminy.
OSIEDLA/DZIELNICE
Organ uchwałodawczy - rada osiedla/dzielnicy Organ wykonawczy - zarząd z przewodniczącym na czele
Statut osiedla może określać, że organem uchwałodawczym będzie ogólne zebranie mieszkańców