82811

konstytucji wymaga zazwyczaj uzyskania szczególnej większości i szczególnego kworum. podobnie, jak to często bywa przy jej zmianie (patrz niżej). Niekiedy projekt konstytucji poddaje się dodatkowo pod referendum w celu jej ostatecznego zatwierdzenia (zabieg stosowany często w krajach postkomunistycznych, choć me tylko).

3) szczególnym trybie zmiany. Szczególny tryb zmiany jest jedna z przesłanek "sztywności" konstytucji (patrz podziały konstytucji). Procedura zmiany konstytucji jest odrębna w stosunku do procedery nowelizacji ustaw zwykłych i jest od niej trudniejsza. Nie można zmienić konstytucji, uchwalając ustawą zwykłą. Można tego dokonać, należy uchwalić ustawę o zmianie konstytucji (ustawę konstytucyjną). Odrębność proceduralna polega w tym przypadku na: a) ustanowieniu szczególnych wymogów co do większości i kworum, czasem także na ustanowieniu udziału innych podmiotów w uchwalaniu poprawki do konstytucji: b) ustanowieniu kilku (konkurujących lub wykluczających się) procedur zmiany konstytucji; c) ustanowieniu zakazu zmiany konstytucji w pewnych sytuacjach bądź okresach.Konstytucja sztywna może być zmieniona ustawą uchwaloną szczególną (kwalifikowaną) większością głosów (przesłanka sine qua non dla odróżnienia ustaw konstytucyjnych od zwykłych). W wielu krajach jest to przesłanka wystarczająca zmiany konstytucji.Niemcy - do zmiany konstytucji potrzebne jest 2/3 głosów w Bundestagu i Bundesracie: Francja - 3/5 głosów w parlamentu obradującego w charakterze Kongresu (wówczas me dochodzi do referendum): Włochy - 2/3 głosów w obu izbach (wówczas me dochodzi do referendum): Portugalia - 2/3 Zgromadzenia Republiki; Wągry • 2/3: Bułgana - 3/4: Republika Czeska • 3/5. Mogą przy tym istnieć pewne dodatkowe utrudnienia proceduralne. jak np. konieczność potwierdzenia poprawek przez następny parlament (tak jest w Szwecji. Grecji. Belgii czy Danii). W krajach federacyjnych wymagana jest współpraca parlamentu centralnego z parlamentami lokalnymi.

W USA zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 głosów w każdej izbie Kongresu oraz zgody 3/4 stanów; w Kanadzie - zgody legislatyw z 2/3 stanów skupiających 50% ludności; w Rosji - zgody 2/3 republik i krajów związkowych. Często poprawka musi zostać dodatkowo zatwierdzona w referendum (tzw. kreacyjnym) * tak to się ma m.in. w Szwajcarii, Irlandii, Rumunii oraz we Francji i we Włoszech, jeśli w tych dwóch ostatnich me uda się zebrać odpowiedniej większości parlamentarnej).

C. Szczególna moc prawna. Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych (patrz Konstytucja w systemie źródeł prawa).

Konstytucja w systemie źródeł prawa. Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa stanowionego, zbudowanego na zasadzie hierarchii aktów normatywnych. Ma to doniosłe skutki dla relacji miedzy konstytucja a innymi aktami normatywnymi:

1)    Prudmiót normowania konstytucji ma charakter pierwotny i teoretycznie nieograniczony. Przedmiot normowania innych aktów normatywnych określa konstytucja (ma on charakter wtórny i ograniczony): konstytucja określa także rodzaje aktów prawnych i organy upoważnione do ich wydawania.

2)    Najwyższa moc prawna konstytucji oznacza, ze wszystkie inne akty normatywne musza być z nią zgodne: materialnie (wykonywanie normy ustanowionej w akcie normatywnym nie może wykluczać możliwości wykonywania normy konstytucyjnej; brak sprzeczności materialnej); formalnie (akt normatywny nie może zostać wydany z naruszeniem norm konstytucyjnych; brak sprzeczności formalnej) i kompetencyjnie (akt normatywny musi zostać wydany przez organ, który upoważniła do tego norma konstytucyjna: brak sprzeczności kompetencyjnej). Imperatyw ruesprzeczności aktów normatywnych z ustawą zasadniczą określa się jako negatywny asccktrealizacji konstytucji-

3)    Najwyższa moc prawna konstytucji oznacza, ze wszystkie inne akty normatywne musza być z mą spójne, tzn. przyjmować treści pozwalające w możliwie najpełniejszy sposób urzeczywistniać postanowienia zawarte w konstytucji. Imperatyw spójności aktów normatywnych z ustawą zasadniczą określa się jako pozytywny aspekt realizacn konstytucii.

Najwyższa moc prawna konstytucji realizuje się nie tylko na płaszczyźnie pozycji w systemie źródeł prawa. Nakaz realizowania i zakaz naruszania konstytucji odnosi się także do wszelkich działań podejmowanych przez organy władzy publicznej. Konstytucja jest prawem naiwvzszvm dla wszystkich podmiotów, które wiąże (art. 8 ust.l Konstytucji: Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej). Konstytucja jest prawem najwyższym tylko w ramach wewnętrznego systemu prawnego danego państwa. Są punkty odniesienia, dla których autorytet konstytucji jest względny.

Są to: a) prawo międzynarodowe: w ramach hierarchii aktów prawnych w państwie konstytucja ma charakter nadrzędny wobec ratyfikowanych umów międzynarodowych, niemniej pewne standardy przyjęte przez społeczność międzynarodową (jak np. katalog praw człowieka) powinny znaleźć w niej odzwierciedlenie, jeśli wyrażają pewne ogólnoludzkie wartości: b) prawo naturalne: konstytucja i prawo natury (prawo naturalne) to byty zupełnie odrębne i nieporównywalne od strony technicznej, reprezentowane przez nie wartości często się pokrywają. Uznaje się prymat prawa naturalnego nad stanowionym, ale jest to kwesba umowna, me znajdująca afirmacji w konstytucji (konstytucja jest częścią autonomicznego i hermetycznego systemu aktów normatywnych, a prawo naturalne me jest zawarte w żadnym akcie normatywnym). Zdarza się za to. ze konstytucja może się powoływać na zasady prawa naturalnego.

Funkcje konstytucji (na podst Banaszaka). Funkcja konstytucji to zespół trwałych skutków społecznych, jakie w odniesieniu do pewnej sfery rzeczywistości wywołało istnienie i obowiązywanie ustawy zasadniczej. Przez wieki zmieniały się poglądy co do roli konstytucji, zmieniały się także typologie i hierarchie jej funkcji. Współczesna doktryna prawna wskazuje najczęściej na funkcje wymienione poniżej, przy czym pomzszy podział nie jest zupełny ani rozłączny; niektóre z wymienionych funkcji zawierają się w sobie i wzajemnie przenikają.

A.    Funkcia prawna. Funkcja prawna konstytucji realizuje się przez to. ze ustawa zasadnicza jest aktem normatywnym, który, jak każdy inny akt normatywny, reguluje rozmaite stosunki społeczne, polityczne i gospodarcze. Przyjmuje się. że normy konstytucyjne obowiązują bezpośrednia Konstytucja zajmuje najwyższą pozycje w hierarchii źródeł prawa (tak to wygląda konstytucyjnej krajów demokratycznych, reżimy totalitarne zazwyczaj umniejszają znaczenie prawne konstytucji, traktując bardziej jako manifest programowy niz źródło norm prawnych); stanowi lex fundamentahs całego systemu prawnego, jej rozwinięciem są wszystkie inne akty prawotwórcze. Stwierdzenie o jurydyczności konstytucji implikuje uznanie wszystkich konsekwencji jej nadrzędnej pozycji w systemie prawa - pozaparlamentarnego systemu kontroli konstytucyjności ustaw i innych aktów prawnych oraz działań poszczególnych organów państwowych.

B.    Funkcia stabilizacyjna (petryfikująca). Konstytucja zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa, wyznaczające ramy i kierunek działalności prawotwórczej: determinuje sposób jego (prawa) tworzenia. W ten sposób konstytucja zabezpiecza i chroni określony w niej porządek polityczny społeczny i gospodarczy, gwarantuje społeczny ład. wzmacnia zaufanie do samej siebie jako gwaranta trwałości państwa, jednakowoż udaje jej się to tylko wówczas, gdy zawarte w mej postanowienia są konkretne, dostatecznie szczegółowe i jednoznaczne.

C.    Funkcja programowa. Konstytucja spełnia funkcję programową, jeśli wyznacza cele działalności organów państwowych i cele całego społeczeństwa, zorganizowanego w państwo. Aby konstytucja zawsze mogła spełniać funkcję programową, powinny się w mej znaleźć normy dostatecznie ogólne, by ustawodawca, rozwijając je i konkretyzując, mógł zawsze nadać im treść odpowiednią do aktualnych realiów i poglądów oraz do stopnia rozwoju społeczeństwa i państwa.

0. Funkcia mteoracyma. Konstytucja wzmacnia poczucie jedności z państwem wśród jego obywateli, sprawia, ze są om bardziej zainteresowani życiem publicznym i udziałem w nim. Ważne jest. aby konstytucja była wynikiem szerokiego konsensuisu społecznego, kompromisu miedzy rozmaitymi grupami społecznymi. Tylko wtedy będzie w stanie stworzyć z tłumu indywiduów zintegrowaną całość. Konstytucja jest religią obywateli (Lincoln), jeśli obywatele ją akceptują i stanowi dla nich istotną wartość. Zgodnie z doktryną liberalno-demokratyczną dzieje się tak. gdy konstytucja chroni ich interesy, zapewnia im wolność i możliwość nieskrępowanego rozwoju: gdy stwarza mechanizmy słuizące rozwiązywaniu konfliktów społecznych i gdy gwarantuje obywatelom udział w sprawowaniu władzy i możliwość kontroli nad poczynaniami państwa.

E.    Funkcia organizatorska. Ustawa zasadnicza określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa: stanowi swojego rodzaju statut organizacyjny państwa. W systemach demokratycznych istotne jest odpowiednio ścisłe określenie zadań poszczególnych instytucji działających w ramach państwa oraz ich wzajemnych relacji.

F.    Funkcia wychowawcza. Konstytucja formułuje katalog społecznie akceptowanych wartości i idei. wpływając tym samym na świadomość społeczeństwa i poszczególnych obywateli. Upowszechnia uznane zasady i idee. stymuluje rozwój w poszukiwaniu nowych, kształtuje pożądane przez ustrojodawcę wzory postaw. W systemach demokratycznych realizacja wychowawczej funkcji konstytucji nie może oznaczać braku poszanowania dla pluralizmu światopoglądowego: powinno za to oznaczać zwalczanie postaw wykraczających poza ramy społecznej