83856

amerykańskiej Konstytucjonalizm stał się hasłem wszystkich sił postępowych, a wielkie ruchy ludowe, takie jak ruch zjednoczenia Niemiec, były postrzegane w kategoriach tworzema konstytucji. Próba ustanowienia w 1848 roku porządku konstytucyjnego opartego na szerokiej reprezentacji i liberalnych podstawach zakończyła się wprawdzie niepowodzeniem i musiała ustąpić miejsca rozwiązaniu autorytarnemu - stworzeniu przez Bismarcka II Rzeszy - ale nawet wtedy konstytucja zwieńczyła nowo osiągniętą jedność.

W okresie po 1848 roku wielu monarchów próbowało wzmocnić swą legitymizację poprzez Tnadanie konstytucji? swojemu ludowi. W rojalistycznym tworzeniu konstytucji traktowano ją jako dar od „suwerena”, a zatem alternatywę dla demokratycznej legitymacji wybranego w powszechnym głosowaniu zgromadzenia ustawodawczego. Pomimo że nie była to doskonała forma uchwalania konstytucji, stanowiło to jednak krok w kierunku nałożenia hamulców na rząd poprzez samoograniczenie. Zgodzimy się zapewne, iż oznaczało to konstytucyjny postęp, skoro tylko wyobrazimy sobie sytuację, w której współczesne reżimy totalitarne wierzyłyby w to. że są ograniczone przez ustanowioną przez siebie konstytucję, zamiast traktować ją tylko jako fasadę. Monarchiczny konstytucjonalizm był w sensie samoograniczenia rządem prawa. Kiedy siły demokratyczne w ciągu XIX wieku uzyskały przewagę, monarchiczne nadawanie konstynicji wyszło jednak z mody. Brakowało mu takiej prawomocności, jaką ma konstytucja oparta na powszechnym poparciu. W Szwajcarii i innych krajach przyjęto demokratyczne procedury podobne do wykorzystywanych w Stanach Zjednoczonych.