86412

POIECIA OGÓLNE

REFERENDUM (GŁOSOWANIE LUDOWE) - TO FORMA DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ, POLEGAJĄCA NA WYPOWIADANIU SIĘ WYBORCÓW, W FORMIE GŁOSOWANIA, NA TEMATY DOT. SPRAW CAŁEGO PAŃSTWA LUB JEGO CZĘŚCI, PRZEBIEGAJĄCE W OPARCIU O PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO ORAZ SFORMUŁOWANIE ALTERNATYWY „TAK/NIE" BĄDŹ OPCJI DO WYBORU;

*    referendum - głosowanie nad określonym problemem;

*    plebiscyt - głosowanie nad wyrażeniem poparcia lub zaufania dla określonej osoby (w prawie międzynarodowym ma też inne znaczenie - jako głosowanie ogółu mieszkańców nad przynależnością państwową);

współcześnie wywodzi się z doktryny szwajcarskiej, czemu dała oparcie filozofia j.j. Rousseau;

powszechnie przyjęte w różnych systemach rządów, ale nie jest uważane za warunek konieczny demokratyzmu; rodzaje referendum:

*    kryterium zasięgu terytorialnego -» referendum ogólnokrajowe i lokalne;

*    kryterium obowiązku jego przeprowadzenia -» referendum obligatoryjne (np. dla przyjęcia Konstytucji z 1997 r.) i fakultatywne (gdy podmioty zarządzające referendum uznają to za potrzebne):

*    kryterium skutków prawnych -» referendum wiążące (gdy przedmiot referendum nabiera bezpośredniej skuteczności w jego wyniku) i konsultatywne (stanowi wskazówkę dla władz);

*    kryterium momentu przeprowadzenia - referendum uprzednie (przed wydaniem aktu/decyzji przez władze) i następcze (jako zatwierdzenie);

*    kryterium aktu normatywnego -* referendum ustawodawcze (uchwalenie ustawy w formie głosowania ludowego - nie istnieje obecnie w polskim prawie) i konstytucyjne (fakultatywne lub obligatoryjne);

kwestia sporna - ocena instytucji:

*    ma pewien element antyparlamentarny, szczególnie gdy może być zarządzane bez udziału parlamentu (np. DeGaule korzystał z referendum by przeprowadzić kwestie, których nie mógł przeprowadzić w parlamencie, a referenda te miały w praktyce charakter plebiscytów);

*    możliwość manipulacji, gdy połączy się kilka różnych opcji, a można wybrać tylko „tak" lub „nie";

*    praktyka referendów w Europie Zachodniej ma raczej pozytywne efekty, choć w polskiej historii ma odmienne doświadczenia - w okresie międzywojennym nie wprowadzona do Konstytucji; w okresie PRL referendum „3xtak" fałszowane potem w 1987 r. także; dopiero w Małej Konstytucji wprowadzono referendum ogólnokrajowe i lokalne (dużo przeprowadzono lokalnych); też do zatwierdzenia Konstytucji, a potem w związku ze wstąpieniem do UE;