80702

poklasycznego. Istniało jeszcze cesarstwo wschodnie, które się rozwijało. Tam prawo poklasyczne trwało do kresu starożytności i rozpoczęcia średniowiecza (do VI w. -565).

ius - prawo stanowiqce wynik działalności ludzkiej i chronione środkami przymusu ze strony państwa oraz wynikłe stqd uprawnienia. Naruszenie ius zagrożone było sankcjq

fas - prawo określane i chronione przez bóstwa (bóstwa wykazywały cechy ludzkie). Naruszenie fas wywoływało zemstę bogów (naruszenie fas nazywano „nefas").

Rzymianie stali na stanowisku pośrednim miedzy religijnością a laicyzacją. System religii rzymskiej przenikał się z systemem prawa Istniał więc związek między fas a ius, choć formalnie te kategorie nie były ze sobą tożsame. Ius oparte było na fas czyli nakazach moralnych i religijnych. Rzym budował system prawny w oparciu o kodeks etyczny wynikający z wierzeń. Wg. Ułpiana do zasad prawa, zaliczano "żyć uczciwie, innym nie szkodzić, każdemu oddać co się mu należy>" (są to normy prawne osadzone w moralności i wierzeniach rzymskich).

Prawo przedmiotowe (objaśnienia):

a)    prawo publiczne: stosunki dotyczące państwa

b)    prawo prywatne: interesy jednostki.

Granice powyższego podziału były słabe. Zaczęły przesuwać się na korzyść prawa publicznego. Sfera interesów prywatnych zaczęła powoli wkraczać w sferę interesów publicznych. Wraz z rozwojem prawa skurczyła się sfera praw prywatnych, zwłaszcza w okresie jednowładztwa. Państwo reglamentowało wówczas stosunki prywatne twierdząc, że stanowią one zagrożenie. Wyrządzenie komuś krzywdy, które dotąd stanowiło przestępstwo prywatne było penalizowane na drodze przepisów karnych i stawało się normą prawa publicznego.

-    syngu/arne (ius singulare)- normy wyjątkowe w stosunku do norm powszechnych.

Jedno do drugiego ma się tak jak wyjątek do reguły

-    ius cogens - przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Takie przepisy, które muszą być zawsze przez strony stosowane.

-    ius dispositivum - prawo o charakterze względnym. Ma ono zastosowanie subsydiarne. Strony mogą daną kwestię rozwiązać inaczej (wtedy przepis dyspozytywny nie obowiązuje. On obowiązuje tylko wtedy gdy strony wyraźnie inaczej tego nie postanowią).

-    ius strictum (ścisłe) - normy wynikające z tego praiva musiały być przestrzegane w sposób ścisły, bez możliwości modyfikowania („Dura lex sed lex" - Ul pian miał na myśli przepisy prawa ścisłego. Surowa ustawa, konieczność zastosowania się do jej przepisów).