0299

276

Badanie skonipj ziemskiej.

które rud jeszcze nie znały, zajmowały się poszukiwaniem kamieni użytecznych, jak krzemienia, obsydjanu, jaspisu i t. p., by z nich oręż i inne sprzęty wyrabiać. Gdzie niektóre plemiona dotąd na niskim stopniu kultury pozostają, jest i teraz jeszcze dobywanie podobnych kamieni jedynym prawie celem nader pierwotnego ich górnictwa. Zresztą, i przy rozwiniętej silnie kulturze metale, a przedewszystkiem żelazo, nie we wszystkich przypadkach zastąpić zdołały kamień, który jako kamień młyński przy rozcieraniu zboża, kukurydzy i innych owoców ziarnistych dotąd na rozległych obszarach jest ręką ludzką w ruch wprawiany; ale i tam, gdzie wyrób mąki dokonywa się już drogą mechaniczną przy pomocy siły wiatru, wody lub pary, jak w dzisiejszych krajach ucywilizowanych, kamień nie stał się zbytecznym. Dlatego i dziś jeszcze bazalty, andezyty, porfiry i inne kamienie odpowiednie dotąd dobywane są sposobami górniczemi, chociaż najczęściej w kamienioło.mach otwartych, i do użytku ludzkiego obrabiane. Pod pewnym nawet względem zużytkowanie materjału kamiennego, a stąd też techniczne jego dobywanie, wraz ze wzrostem kultury coraz się bardziej rozwijało, najrozmaitsze bowiem budowle, bruk i szosy, wreszcie i sztuka plastyczna coraz większych ilości materjałów kamiennych wymagają, a stąd też i wyzyskiwanie kamieniołomów coraz rozleglejszy ma rozwój. Nazwyczajono się gałęzi tej przemysłu nie zaliczać już do górnic tu a w znaczeniu właściwem, tak blisko wszakże jest z niem spowinowacona, że należało jej tu choć niewiele słów poświęcić.

Przedmiotem górnictwa właściwego są węgle, sól, drogie kamienie, a przedewszystkiem rudy metaliczne. Do bezpośredniego użytku człowieka z wymienionych tu przedmiotów najważniejsza jest sól, która też stosunkowo najłatwiej dobywać się daje, a stąd już nader wcześnie otrzymywana była, najczęściej przez odparowanie wody solonośnej działaniem ognia lub pod wpływem promieni słonecznych, ale często też przez bezpośrednie wykopywanie soli kamiennej. Nie jest to zapewne przypadek tylko, że szczątki dawnych kopalń soli należą do najdawniejszych świadków starego górnictwa. Tak w górze Salzberg w paśmie Heideńskiem znaleziono pięć kopalń soli, schodzących pionowo w górze do znacznej głębokości, które zawierały liczne szczątki sprzętów roboczych i łuczywa służącego do oświetlania; sprzęty te dały dowód niewątpliwy, że kopalnie były obrabiane w okresie halsztackim, w przedhistorycznych zatem już czasach.

Nie tylko wykopywanie soli, ale także dobywanie rud miedzianych, cynowych i żelaznych, wyszukiwanie srebra, złota i niektórych kamieni drogich miało już miejsce w czasach przedhistorycznych, a u narodów starożytnych górnictwo było szeroko rozpowszechnione; Egipcjanie starożytni obrabiali kopalnie złota, srebra i miedzi już w trzeciem tysiąco-leciu przed Chr. w Egipcie górnym, w Etjopji i na półwyspie Synajskim; w Indjach, następnie nad biegiem górnym Tygrysa i w Tybecie wcześnie istniały płóczkarnie złota, Asyryjczykowie posiadali kopalnie miedzi około 2 000 r. przed Chr. w Armenji, Czudowie zaś i inne plemiona azjatyckie