98670

kryterium, za jakie uznano sposób wypalania.

W odniesieniu do kafli płytowych, stosuje się inne kryterium. Na oddzielnych kartach notuje się cechy kafli wypełniających, gzymsowych, fryzowych i zwieńczeń, a więc typów. W wyniku takiego zapisu uzyskuje się zestawienie analizowanych cech tylko dla wybranego typu kafla na przestrzeni czasu wyznaczanej przez chronologiczną rozpiętość badanego zbioru. Maria Dąbrowska uważa, że ta metoda wydaje się mało przydatna. Według niej nadrzędnym celem metody powinno być uzyskanie informacji o piecach, które ogrzewały pomieszczenia w badanym obiekcie arcliitektonicznym oraz o rodzaju kafli, z jakich zostały one postawione. Należy grupować materiały nie według typów kafli, a według typów pieców jako zasadniczych jednostek. Przy tym założeniu jednemu piecowi przyporządkowane mogą być różne rodzaje i typy kafli, w zależności od charakteru badanego zbioru źródeł. Jednakże nie rezygnuje się wtedy ze szczegółowych informacji dotyczących kafli. Mają bowiem swoje miejsce w karcie zapisu, którą proponuje Maria Dąbrowska. W efekcie nakreślona być może charakterystyka wyglądu pieca, jego rozmiarów, sposobu zdobienia, konstrukcji, a także techniki i technologii produkcji jego elementów składowych, czyli różnego typu kafli.

Karta Ql>jsu anąHtyęiflęgP kalii formowanych fla kęję gamcajskim?

Obejmuje 62 cechy, które można pogrupować na kilka bloków tematycznych. Pierwszy stanowią cechy morfologiczne, wśród których wyodrębniono metryczne: długość, wielkość otworu, średnicę dna oraz wielkość kąta wychylenia ścianek (rubryki 17-19,26,11). Do cech mierzalnych należą także dane mające znaczenie pomocnicze, informujące jedynie o wielkości analizowanego fragmentu (rubryki 20,21,27). Kolejną gnipę cech morfologicznych stanowią kształty otworu i ścianek oraz położenie punktu X, czyli miejsca zmiany kształtu kafla cylindrycznego na wieloboczny (4-10;12-16). Kolejne rubryki zarezerwowano dla określenia typów ukształtowanych krawędzi, które mogą być różne dla poszczególnych zbiorów kafli (rubryki 22-25). Następna grupa cech odnosi się do procesu wytwarzania kafli (cechy teclinologiczne). W rubrykach 32 i 33 notujemy dane o rodzaju gliny, a w rubryce 34 o rodzaju, granulacji i ilości domieszki schudzającej masę ceramiczną. Posłużono się w tym przypadku schematem wydzielonych grup i symboliką zaproponowaną przez Jerzego Kruppe. Rubryki 35 i 36 zawierają dane o technice wypalania, a rubryki 37 i 38 o jakości tego procesu, o czym świadczy jedno-lub wielobarwny przełom. W rubryce 39 notujemy także fakt stwierdzenia wielobarwności, ale w innym układzie. Dotyczy to jedynie niektóiych kafli pokrytych polewą. Obserwacje przełomu oraz powierzchni zewnętrznej pozwalają bliżej określić: czy kafel był lepiony techniką ślizgowo-taśmową i obtaczany, czy był toczony (40-42). Poza tym na większości kafli, na zewnętrznej powierzchni ścianki dostrzegamy żłobki wykonane w różny sposób (46). Robiono je dla zapewnienia lepszego osadzenia w glinie spajającej kafle w ścianie pieca. Na powierzchni kafli możemy także niejednokrotnie zaobserwować ślady po końcowych etapach pracy garncarza, tj. ślady formowania narożników, otworu oraz zgładzania ścianek. Odczytujemy je z pozostawionych odcisków palców, a nawet dłoni (43-45). Kolejna grupa cech wiąże się z szeroko pojętym zdobienie, do którego zaliczamy także pokrywanie powierzchni polewą (47,48). W rubryce 49 zapisujemy barwę polewy. W przypadku kafli miskowych, bo tylko te bywają nią pokryte, jest to zawsze polewa ołowiowa. Z jej stosowaniem łączy się wcześniejsze pokrywanie powierzchni pobiałą. Znane są również przypadki poprzestawiania tylko na tym wstępnym etapie. Informacje o