1352738149

92

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA

najistotniejsze potrzeby intelłektualne, moralne i religijne, całemu życiu naszemu nadaje kierunek jednolity i jasno określony i podnosi je w ten sposób do'wyżyn wiecznych, niewzruszonych ideałów (str. 49).

Z tego określenia wynika, że przez „pogląd na świat' ‘ rozumie autor filozoficzne i pod pewnym względem religijne rozważania nad światem i życiem. W ściślejszem znaczeniu pogląd na świat schodzi się z pojęciem metafizyki albo ,,kosmoteoryi“ (wyrażenie Henryka Gomperza). W szerszem znaczeniu, jakie przyjmuje autor, należy do poglądu na świat także pogląd na życie. Dwa te poglądy: pogląd na świat i na życie są ściśle ze sobą związane.

III. Czynniki subjektywne : Mogłoby się wydać dziwnem, że przy zagadnieniu poglądu na świat kładziemy nacisk na czynniki subjektywne, na podmiot poznający i jego czynności, A jednak uwzględnienie tych czynników jest bardzo ważne. Właśnie w tej kwestyi występuje różnica między naukami szczegółowemi a poglądem na świat.

Przeciwstawienie: ,,subjektywny-objektywny‘^£ może być brane w dwojakiem znaczeniu: albo genetycznie albo pod względem wartości. Autor używa wyrażeń: ,,subjektywny-objektywny^<£ w znaczeniu pierwszem. Sub j ekty wnymi będą więc takie czynniki, które są ugruntowane w naturze podmiotu. Dzielą się one na: 1. uczuciowe (emocyonalne) i 2. rozumowe (intelłektualne) (str. 53).

W życiu człowieka bardzo charakterystycznem jest dążenie do szczęścia. Kto chce doprowadzić rozum i wolę do pełnego rozwoju, musi zrezygnować z niejednej przyjemności. Stąd wnętrze duchowe staje się nieraz widownią zwalczających się dążeń. Z tego płynie ważna nauka dla kształcenia charakteru : tylko przez podporządkowanie odpowiednie jednych dążeń drugim, mniej ważnych Ważniejszym, można uzyskać harmonię sił duchowych. Nie o to chodzi, żeby nie było walk i trudności, leez żeby cnota odniosła zwycięstwo nad występkiem. Jak w życiu człowieka, tak samo jest i w życiu ludzkości. Trzeba powagi, aby nie sprzeniewierzyć się jasno poznanym zadaniom (str. 50). W historyi kultury można postawić ogólne prawo : dążenie do szczęścia łączy ściśle u ludzkości z potrzebami religijnemi. Religia jest osobistein, dobrowolnem oddaniem się człowieka Bogu (str. 58) i opiera się na poznaniu Boga ; z czynu, na poznaniu opartego, rozwija się moralne i religijne życie, które przenika rozum,, uczucie i wolę (str. 59).    '