3784501537

10 Tadeusz Zagrodnik

2. Pomiar stopnia koncentracji sektora bankowego w Polsce w ostatnich latach

W Raporcie o konsolidacji sektora finansowego (G10)¹, w rozdziale poświęconym związkom pomiędzy konsolidacją a efektywnością i bezpieczeństwem (Does Con-solidation create a trade-off between efficiency and stability) autorzy wskazują nie tylko na szanse, ale i zagrożenia. Dla przykładu, duża presja konkurencyjna może powodować, iż mało efektywny bank podejmie ryzykowne działania spekulacyjne i kiedy osiągnie duży udział w rynku, wówczas stwarza zagrożenie dla stabilności sektora. Z drugiej strony fuzje i przejęcia wśród dużych banków prowadzą do powstania potężnych instytucji finansowych, osiągających przewagi konkurencyjne w wyniku redukcji kosztów i korzyści skali.

W literaturze przedmiotu autorzy Beck, Demirguc-Kunt, Levine² weryfikują dwie niejednoznaczne teorie, traktujące o wpływie stopnia koncentracji sektora bankowego na jego efektywność i odporność na kryzysy finansowe. Pierwsza hipoteza podlegająca weryfikacji w pracy wymienionych autorów mówi, iż rozproszony sektor bankowy, z dużą liczbą małych przedsiębiorstw bankowych, ma mniejszą możliwość generowania zysku i wykazuje większe zagrożenie efektem domina. Natomiast sektor skoncentrowany łatwiej jest monitorować ze względu na obecność tylko kilku dużych banków, ponadto łatwiej dużym bankom generować zysk w formie większych marż.

Druga, przeciwstawna teoria krytykuje skoncentrowany sektor bankowy i twierdzi, iż jest on bardziej wrażliwy na kryzysy, ponieważ duże banki posiadają sieć oddziałów, które trudno monitorować. Poza tym duże i silne podmioty bankowe, jako uczestnicy rynku o mniejszej konkurencji, ustalają wysokie stopy procentowe i prowizje - obarczają przedsiębiorców wyższym ryzykiem finansowym i utrudniają w ten sposób warunki gospodarowania.

Autorzy w toku analizy empirycznej wykazali, że jednak bardziej skoncentrowany system bankowy jest odporny na kryzysy, zatem wyższy stopień koncentracji jest dodatnio skorelowany z poziomem bezpieczeństwa systemu. Kwestia poziomu cen produktów bankowych w zależności od stopnia koncentracji systemu bankowego pozostaje nadal otwarta.

W ostatnich latach polski sektor bankowy ulega ciągłej koncentracji, natomiast wartość marży odsetkowej jest przeciętnie dwukrotnie wyższa niż w krajach Unii Europejskiej. Czy różnica ta jest skutkiem konsolidacji sektora? Otóż w literaturze funkcjonuje pogląd, który roboczo można nazwać zagadnieniem

1

   Group of Ten Report on consolidation in the financial sector (January 2001) www.bis.org.

2

   T. Beck, A. Demirguc-Kunt, R. Levine, Bank Concentration and Crises, „World Bank”, January 2003, s. 22.