5027719830

wydaje się bardzo prawdopodobne, zważywszy, że motyw pajęczej sieci zostaje wprowadzony już przez sam tytuł filmu. Po drugie, Miller-Klejsa zwraca uwagę na to, że potocznie „tara” oznacza w języku włoskim przenoszoną z pokolenia na pokolenie wadę genetyczną²⁰. Niemożność wyjścia spod wpływu ojca i konieczność pójścia w jego ślady to jeden z najważniejszych tematów filmu. Podobnie jak tytuł dzieła, nazwa „Tara” ukierunkowuje lekturę utworu, a zarazem uruchamia rozmaite perspektywy odczytania. Wydaje się jednak, że różne płaszczyzny Strategii należy rozpatrywać we wzajemnym splocie, jako elementy jednej znaczącej struktury, a nie - jak czyni to większość badaczy - niezależnie od siebie.

Kiedy na początku filmu marynarz wypowiada słowa „Tara”, oczom widza ukazuje się kadr, który będzie potem wielokrotnie powracał: pole kukurydzy oraz znajdujące się na drugim planie sylwetki miejskich budynków. Obraz ten syntetycznie charakteryzuje dwudzielną przestrzeń Tary, na którą składa się centrum miasta oraz rolnicze tereny peryferyjne. Choć dychotomia ta będzie przełamywana, topografia stanowi bardzo istotną wskazówkę zarówno dla psychoanalitycznej, jak i historyczno-społecznej interpretacji filmu, dlatego analizę dzieła Bertolucciego warto rozpocząć od opisu obydwu typów przestrzeni.

1.2.1. Miasteczko

Miasteczko, podobnie jak cała czasoprzestrzeń Strategii, nosi pewne znamiona konstrukcji labiryntowej, jednak w porównaniu z terenami peryferyjnymi jawi się jako miejsce bardziej uporządkowane. Miasto posiada wyraźne centrum w postaci prostokątnego placu, na środku którego znajduje się pomnik. Zabytkowe renesansowe budowle, pomniki i tablice pamiątkowe świadczą o silnym zanurzeniu Tary w tradycji i historii. Kiedy Athos pojawia się po raz pierwszy w mieście, pogoda jest bardzo słoneczna, a w okolicy panuje stoicki spokój - atmosfera ta może przywoływać nastrój letniego weekendowego popołudnia. W filmie zacytowany będzie zresztą później wiersz Giacomo Leopardiego Sobota na wsi, który rozpoczyna się w równie sielankowy sposób, kończy jednak elegijnym memento mori²¹. W większości kultur słońce symbolizuje to, co racjonalne, aktywne i męskie, dlatego często wiąże się w mitach z działalnością boga lub bohatera, o czym świadczyć mogą kulty solame²². Już w pierwszej sekwencji Bertolucci i Storaro łączą ten doskonale znany symbol z centrum Tary i postacią Athosa Magnaniego seniora. Kiedy Athos-syn

²⁰    A. Miller-Klejsa. op. cit., s.179.

²¹    Wiersz recytuje wnuczek hotelarza w jednej ze scen filmu.

²²    Jak pisał Jung: ..herosi są zawsze podobni do słońca, z tego zaś mamy. jak sądzimy, prawo wysnuć wniosek, że mit heroiczny jest mitem solamyin. Wydaje nam się jednak, że mit ów jest przede wszystkim autoprezentacją poszukującej tęsknoty nieśw iadomości, która przejaw ia nieukojonc i rzadko możliwe do ukojenia pożądanie światła św iadomości”. C. G. Jung, Symbole przemiany, przel. R. Reszke, Warszaw a 1998, s. 154.

13