plik


ÿþPROGRAM NAUCZANIA dla k las 1 3 szkoBy podstawowej Edukacja wczesnoszkolna Autorzy: Anna Korcz, Dorota Zagrodzka Autor tre[ci muzycznych: Alicja Twardowska Projekt okBadki: Monika Pacewicz Projekt graficzny: Emilia Malcherek Redakcja: Maria Rylska Redakcja techniczna: Mariola Proch SkBad i Bamanie: K-Studio Druk i oprawa: Edukacja Polska S.A. OddziaB Poligrafii © Copyright by Wydawnictwo Edukacja Polska Sp. z o.o. Warszawa 2009 ISBN 978-83-7635-026-4 Wydawnictwo Edukacja Polska Sp. z o.o. 02-231 Warszawa, ul. Jutrzenki 183 tel. 022 781 15 37 w. 152 faks 022 781 15 38 w. 198 Spis tre[ci Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 ZaBo|enia programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 SzczegóBowe cele ksztaBcenia i wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Organizacja procesu ksztaBcenia i wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Edukacja polonistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Edukacja przyrodnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Edukacja spoBeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Edukacja plastyczno-techniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Edukacja muzyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Wychowanie i etyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Edukacja matematyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Zajcia komputerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Wychowanie fizyczne i higiena osobista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Ocenianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Arkusze oceniajce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Ocena opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 3 Wstp Zreformowany, pierwszy etap ksztaBcenia daje mo|liwo[, aby nauk w pierwszej klasie szkoBy podstawowej rozpoczynaBy dzieci sze[cioletnie. Program Witaj szkoBo! przedstawia cele przewidziane dla poszczególnych dziaBów edukacji, okre[lonych w podstawie progra- mowej. Zawiera równie| sposób organizacji ksztaBcenia i wychowania. Okre[la wszystkie wymagania stawiane przed uczniem koDczcym kolejne klasy, przedstawia sposób oceniania i propozycje [ledzenia osigni uczniów. Program zawiera równie| wskazówki, jak mo|na motywowa dzieci do nauki. 4 ZaBo|enia programu Program jest skonstruowany w taki sposób, aby ka|de dziecko, niezale|nie od posiadanych umiejtno[ci i zdolno[ci, systematycznie zdobywaBo nowe wiadomo[ci i kompetencje. Program obejmuje:  % szczegóBowe cele ksztaBcenia i wychowania;  % organizacj procesu ksztaBcenia i wychowania;  % edukacj: polonistyczn, przyrodnicz, spoBeczn, plastyczno-techniczn, muzyczn, matematyczn, a tak|e zajcia komputerowe, wychowanie i etyk oraz wychowanie fizyczne i higien osobist;  % zestaw narzdzi pozwalajcych oceni postpy w nauce: dla uczniów przeznaczone s plansze edukacyjno-oceniajce, a dla nauczycieli i rodziców arkusze oceniajce, które stanowi podstaw do oceny efektów pracy ka|dego dziecka. Program zakBada wykorzystanie podrczników pakietu Witaj szkoBo!, w skBad którego wchodz: Dla klasy 1: Witaj szkoBo! Podrcznik z wiczeniami do nauczania zintegrowanego, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Matematyka, podrcznik z wiczeniami, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Karty plastyczne, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! wiczenia muzyczne. Dla klasy 2: Witaj szkoBo! Podrcznik, cz[ci 1 2; Witaj szkoBo! wiczenia zintegrowane, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Matematyka, podrcznik z wiczeniami, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Karty plastyczne, cz[ci 1 2; Witaj szkoBo! wiczenia muzyczne. Dla klasy 3: Witaj szkoBo! Podrcznik, cz[ci 1 2; Witaj szkoBo! wiczenia zintegrowane, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Matematyka, podrcznik z wiczeniami, cz[ci 1 4; Witaj szkoBo! Karty plastyczne, cz[ci 1 2; Witaj szkoBo! wiczenia muzyczne. 5 SzczegóBowe cele ksztaBcenia i wychowania Podstawowym celem nauki w klasach 1 3 jest zapewnienie dziecku mo|liwo[ci wszechstron- nego rozwoju, przygotowanie go do roli ucznia oraz do nauczania przedmiotowego w klasach starszych. Kolejnym zadaniem edukacji jest przekazanie dziecku, w sposób klarowny i jasny, wiedzy na temat otaczajcego [wiata postrzeganego jako caBo[. W procesie edukacyjnym szczególnie istotne jest stworzenie odpowiednich warunków roz- woju zarówno dzieciom majcym trudno[ci w nauce, jak i tym, które wykazuj szczególne uzdolnienia w danej dziedzinie. Niezwykle wa|nym celem edukacyjnym jest mo|liwo[ wprowadzenia indywidualnego tempa pracy z podrcznikiem, które jest dostosowane do mo|liwo[ci ka|dego ucznia. SzczegóBowe cele ksztaBcenia zakBadaj:  % rozwijanie sprawno[ci jzykowej polegajcej na umiejtno[ci poprawnego wypowia- dania si, czytania i pisania;  % nabywanie umiejtno[ci rozumienia czytanych tekstów na podstawie stosowanych technik analizy utworów literackich;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci pBynnego, poprawnego i wyraznego czytania;  % posBugiwanie si ró|nymi formami wypowiedzi pisemnej;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci pisania z wykorzystaniem znajomo[ci elementarnych zasad pisowni;  % wyrabianie nawyków czytelniczych;  % rozwijanie nawyku uczestnictwa w kulturze;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci matematyzowania;  % nabywanie umiejtno[ci wykonywania elementarnych dziaBaD arytmetycznych;  % rozpoznawanie figur geometrycznych, rozwijanie wyobrazni przestrzennej;  % nabywanie umiejtno[ci praktycznych (obliczenia kalendarzowe, zegarowe, pieni|ne, mierzenie, wa|enie);  % ksztaBtowanie umiejtno[ci obserwowania zjawisk przyrodniczych;  % ksztaBtowanie [wiadomo[ci ochrony [rodowiska przyrodniczego;  % przygotowanie do percepcji muzyki i sztuk plastycznych;  % rozwijanie wra|liwo[ci i ekspresji muzycznej oraz plastycznej;  % nabywanie i rozwijanie umiejtno[ci posBugiwania si prostymi narzdziami;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci obsBugi prostych urzdzeD technicznych spotykanych w naj- bli|szym otoczeniu;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci praktycznego zdobywania wiedzy, poszukiwania ró|nych zródeB informacji i korzystania z nich (w tym z internetu). SzczegóBowe cele wychowania zakBadaj:  % ksztaBtowanie poczucia wBasnej warto[ci i godno[ci;  % pomoc w rozwijaniu i poznawaniu siebie samego;  % u[wiadamianie warto[ci oparcia w rodzinie;  % wspieranie dziecka w poznawaniu otoczenia spoBecznego; 6 SZCZEGÓAOWE CELE KSZTAACENIA I WYCHOWANIA  % u[wiadomienie dziecka, |e popeBnianie bBdów jest nieodBcznym elementem, towa- rzyszcym procesowi uczenia si;  % pomoc w rozwijaniu samodzielno[ci;  % motywowanie do nauki;  % wspieranie dziecka w radzeniu sobie z trudno[ciami w nauce;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci samokontroli i samooceny;  % rozwijanie ciekawo[ci w poznawaniu [wiata;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci planowania i organizowania pracy;  % wspieranie umiejtno[ci wspóBpracy w grupie;  % ksztaBtowanie potrzeby ekspresji twórczej, kreatywno[ci, wyobrazni;  % rozwijanie wra|liwo[ci estetycznej;  % doskonalenie umiejtno[ci radzenia sobie w sytuacjach problemowych;  % wspieranie potrzeby uczestniczenia dziecka w |yciu spoBecznym;  % uwra|liwienie na zasady etyczne obowizujce w |yciu spoBecznym;  % wyrabianie nawyku dbaBo[ci o kultur sBowa;  % ksztaBtowanie nawyków zdrowego od|ywiania i higienicznego trybu |ycia;  % wzmacnianie poczucia to|samo[ci narodowej, kulturowej, regionalnej. 7 Organizacja procesu ksztaBcenia i wychowania Jednym z gBównych celów procesu ksztaBcenia i wychowania jest wspieranie dziecka w po- znawaniu [wiata, dlatego w programie wa|na jest [cisBa integracja poszczególnych dziaBów edukacji: polonistycznej, przyrodniczej, spoBecznej, plastyczno-technicznej, muzycznej oraz wychowania i etyki. Program daje równie| mo|liwo[ realizowania niektórych zagadnieD w sposób zbli|ony do nauczania przedmiotowego. Dotyczy to midzy innymi muzyki i plastyki, które mógBby realizowa nauczyciel przedmiotu. Nale|y jednak podkre[li, |e nie jest to obowizujce i zagadnienia tych dziaBów edukacji mo|na tak|e wprowadza w ramach codziennych zaj zintegrowanych. Pomimo tego, |e podczas nauki nauczyciel wprowadza wiele zabaw ruchowych, zajcia sportowe powinny by dodatkowo wyodrbnione i prowadzone w miejscu specjalnie do tego przystosowanym (np. w sali gimnastycznej, na korytarzu, na boisku czy podwórku). Luznej integracji podlega równie| edukacja matematyczna. Tre[ci matematyczne podpo- rzdkowane s logice kolejno omawianych poj matematycznych. Nale|y zaznaczy, |e w nauczaniu matematyki tam, gdzie jest to mo|liwe, uwzgldnia si tematyk aktualnie re- alizowan podczas zaj zintegrowanych. Zajcia komputerowe rozumiane jako praca ucznia przy komputerze s podporzdkowane wszystkim dziaBom edukacji, a ich realizacja uzale|niona jest od wyposa|enia szkoBy. Je|eli w sali lekcyjnej znajduje si chocia| jeden komputer, mo|na u|ywa go podczas omawiania ró|nych zagadnieD. Je|eli praca z komputerem mo|liwa jest jedynie w pracowni komputero- wej, nauczyciel powinien zorganizowa osobne zajcia, które najefektywniej pozwol zreali- zowa zaBo|enia i cele zaj komputerowych. Zaleca si czste przeplatanie pracy ze wszystkimi uczniami, prac grupow oraz indywidu- aln. Podstawow form przyswajania nowych wiadomo[ci i ksztaBtowania umiejtno[ci po- winna by zabawa. Uczniowie, szczególnie w klasie 1, powinni czsto wychodzi poza teren szkoBy. Spacery i wycieczki daj mo|liwo[ dokonywania obserwacji przyrodniczych, wi- czenia bezpiecznego zachowania na drodze. Wspólne wyprawy do sklepu, na poczt, do muzeum, kina czy teatru powinny sBu|y praktycznemu zdobywaniu wiedzy (przeliczanie pienidzy, zapoznanie ze sztuk). 8 Edukacja polonistyczna Edukacja polonistyczna zajmuje centralne miejsce w nauczaniu zintegrowanym ze wzgldu na rol, jak peBni jzyk w rozwoju umysBowym ucznia oraz wynikajcej z niej funkcji komunika- cyjnej. Podstawowym celem edukacji jest mo|liwo[ zapoznania dziecka z jzykiem mówio- nym i pisanym oraz stopniowe poszerzanie jego kompetencji jzykowych pozwalajcych na peBniejszy i swobodniejszy kontakt ze [wiatem. W procesie edukacji realizuje si ten cel za pomoc zintegrowanych wiczeD polegajcych na nauce:  % mówienia i sBuchania,  % czytania,  % pisania i opracowania tekstów,  % zasad ortografii i gramatyki,  % oraz wiczeniach syntaktycznych, sBownikowych oraz frazeologicznych. W edukacji polonistycznej niezwykle wa|ne jest:  % podkre[lanie dbaBo[ci o kultur sBowa,  % rozbudzanie zainteresowania ksi|k,  % wskazywanie potrzeby obcowania z ró|nymi dziedzinami sztuki,  % wskazywanie ró|norodnych zródeB informacji i zachcanie do korzystania z nich. 1. PRZYGOTOWANIE DO CZYTANIA I PISANIA W procesie przygotowania do nauki czytania i pisania wyró|nia si trzy okresy:  % przygotowawczy  ukierunkowany gBównie na rozwijanie funkcji sBuchowej, wzroko- wej, artykulacyjnej, motorycznej oraz na usprawnianie funkcji poznawczych (my[lenia, uwagi, spostrzegania), oraz na rozwój analizy i syntezy, a tak|e na wiczenia grafomo- toryczne (znaki literopodobne). Nauk czytania poprzedzaj wiczenia doskonalce sBuch fonemowy oraz ró|norodne zabawy i zadania uzupeBniajce. W trakcie nauki czy- tania wszystkie powy|sze dziaBania staj si coraz bardziej skomplikowane;  % elementarzowy  polega na wprowadzaniu, wedBug okre[lonej kolejno[ci (naprzemien- nie), samogBosek i spóBgBosek. Stopniowo podejmowane s próby czytania gBosek, sylab, wyrazów, zdaD i tekstów, które nastpnie poddawane s analizie. Pojawiaj si schematy gBoskowe i literowe. W dalszej kolejno[ci wprowadzane s dwuznaki oraz spóBgBoski mikkie majce podwójny zapis;  % poelementarzowy  gBówny nacisk poBo|ony jest wówczas na automatyzacj czytania, do- skonalenie umiejtno[ci pisania oraz na wykorzystywanie tekstu jako zródBa informacji. 2. WPROWADZANIE LITER Litery wprowadzane s w okre[lonym porzdku przez caBy pierwszy rok nauki w szkole. Podczas dwóch pierwszych miesicy w klasie 1, nauczyciel weryfikuje wiedz i umiejtno[ci uczniów, a nastpnie pomaga im nadrabia zalegBo[ci. Kolejno[ wprowadzanych w ksi|ce liter decyduje o tre[ci proponowanych tekstów do czy- tania. Pierwsze teksty do nauki czytania zbudowane zostaBy z wyrazów czystych fonetycz- nie. Przyjto, |e najpierw wprowadzane s litery o jednym ortogramie, nastpnie dwuznaki, a na koDcu spóBgBoski mikkie majce podwójny zapis. 9 EDUKACJA POLONISTYCZNA 3. METODA NAUKI CZYTANIA Nauka czytania wprowadzona jest metod analityczno-syntetyczn. Analiza wychodzi od pojcia wyrazu, poprzez sylab, a| do okre[lenia gBoski (wyraz sylaba gBoska). Natomiast synteza zaczyna od pojcia gBoski, nastpnie sylaby, a koDczy na wyrazie (gBoska sylaba  wyraz). Wprowadzajc pojcie sylaby, elementu po[redniego w obu procesach, dochodzi do tak zwanego poszerzenia pola czytania. Dziecko poznajc pierwsze litery, jednocze[nie uczy si rozpoznawania samogBosek i spóB- gBosek. Ka|dy wprowadzany wyraz podstawowy jest analizowany na poziomie gBoski a na- stpnie ró|nymi kolorami zapisane s samogBoski i spóBgBoski. Umiejtno[ rozró|niania samogBosek i spóBgBosek jest podstaw do poznania prawidBowej budowy sylaby i pisowni zmikczeD. W rozwoju umiejtno[ci czytania, której podstaw stanowi tzw. relacje funkcjonalne, bior udziaB funkcje: wzrokowa, sBuchowa oraz kinestetyczno-ruchowa. Zarówno gotowo[ do czytania, jak i sam umiejtno[ czytania nale|y ksztaBtowa, uwra|- liwiajc dziecko na:  % wyró|nianie, rozpoznawanie i powtarzanie gBosek;  % poprawne wymawianie wszystkich gBosek i grup spóBgBoskowych;  % doskonalenie umiejtno[ci wyraznego mówienia (regulowanie oddechu, wymawianie wszystkich gBosek wyrazu);  % gBoskowanie wyrazów;  % rozwijanie sBuchu (dostrzeganie, rozpoznawanie i ró|nicowanie dzwików);  % ksztaBtowanie motywacji do nauki czytania;  % analiz i syntez sBuchowo-wzrokow;  % tworzenie i odczytywanie odpowiednio dobranych wyrazów;  % wprowadzenie wielkich i maBych liter;  % przyporzdkowywanie napisów do danej ilustracji;  % czytanie krótkich tekstów wraz z ogldaniem odpowiadajcych im ilustracji. 4. PRZYGOTOWANIE DO PISANIA I NAUKA PISANIA W procesie przygotowania do nauki pisania szczególny nacisk poBo|ony jest na rozwój maBej motoryki rki. Wa|ne jest stworzenie dziecku odpowiednich warunków do swobodnej dziaBal- no[ci artystyczno-konstrukcyjnej oraz organizowanie zabaw, gier i zaj polegajcych na:  % realizowaniu przez dzieci ró|nych zadaD doskonalcych sprawno[ manualn w trakcie montowania, wycinania, wydzierania;  % wykonywaniu swobodnych, cigBych ruchów rki z wprowadzaniem zmiany kierunku;  % odtwarzaniu i odwzorowywaniu ró|nych form, ksztaBtów i ukBadów w trakcie ukBada- nia, rysowania, lepienia;  % pisaniu znaków literopodobnych;  % ró|norodnych wiczeniach twórczych plastycznych i technicznych. Niezastpion pomoc w przeprowadzaniu wiczeD grafomotorycznych jest Raczek  pierw- sze litery i cyfry. Jest to pomoc dydaktyczna przydatna tak|e podczas omawiania tre[ci przy- 10 EDUKACJA POLONISTYCZNA rodniczych, spoBecznych, matematycznych oraz plastycznych. W skBad Raczka wchodz:  % tablica metalowa w plastikowej obudowie z foli do pisania, przymocowan na zatrzas- ki magnetyczne,  % pisak z gumk,  % zestaw kart. W trakcie nauki pisania dziecko wiczy grafomotoryk, rysujc szlaczki, znaki literopodob- ne i cyfropodobne oraz figury geometryczne. Nastpnie pisze litery, cyfry, sylaby, wyrazy, zdania w liniaturach o ró|nej szeroko[ci. Podczas wszystkich wiczeD nauczyciel wspomaga dziecko. 5. TEKST JAKO yRÓDAO INFORMACJI wiczenia wykorzystujce tekst jako zródBo informacji pojawiaj si ju| w okresie elemen- tarzowym. Z czasem stopieD ich skomplikowania ro[nie. Wraz z poznawaniem kolejnych liter i coraz wikszymi mo|liwo[ci intelektualnymi dziecka wprowadzane s ró|ne rodzaje tekstów: literackie, popularnonaukowe, u|ytkowe, publicystyczne. Nauka traktowania tekstu jako zródBa informacji powinna odbywa si przy u|yciu obrazo- wych sBowników i encyklopedii. Przy tej okazji nale|y ksztaBtowa w uczniach umiejtno[ korzystania z biblioteki i czytelni. 6. ROZWÓJ MOWY ORAZ KULTURA {YWEGO SAOWA Niezwykle wa|nym zadaniem na etapie nauczania zintegrowanego jest ksztaBtowanie umie- jtno[ci sprawnego posBugiwania si jzykiem. Rozwijanie mowy nauczyciel powinien do- skonali poprzez:  % stwarzanie sytuacji zachcajcych dzieci do swobodnych wypowiedzi:  kontakty kole|eDskie i rozmowy klasowe,  dzielenie si uczuciami i wra|eniami,  zadawanie pytaD i udzielanie odpowiedzi;  % wzbogacanie sBownika dziecka w miar poznawania otaczajcego go [rodowiska:  sBowny opis cech charakterystycznych zjawisk, przedmiotów oraz stanów uczucio- wych,  u[ci[lanie podawanych informacji;  % ksztaBtowanie umiejtno[ci poprawnego formuBowania wypowiedzi:  u|ywanie poprawnych form fleksyjnych,  prawidBowe budowanie zdaD i u|ywanie odpowiedniego czasu gramatycznego,  poprawne stosowanie równowa|ników zdaD,  formuBowanie zBo|onych wypowiedzi dziki poprawnemu stosowaniu spójników, przyimków, przysBówków;  % stwarzanie sytuacji sprzyjajcych aktywizowaniu my[lenia i doskonalenia sprawno[ci umysBowych:  rozwizywanie i ukBadanie zagadek,  odczytywanie i ukBadanie historyjek obrazkowych,  analiza tre[ci opowiadania lub innego tekstu literackiego lub u|ytkowego,  porównywanie i odnajdywanie podobieDstw i ró|nic. 11 EDUKACJA POLONISTYCZNA Zadaniem nauczyciela jest wyrabianie w dzieciach dbaBo[ci o kultur jzyka ju| od najmBod- szych lat. Dlatego wa|ne jest:  % dostarczanie dzieciom wzorów piknej mowy (jzyk nauczyciela, teksty w wykonaniu aktorów);  % korygowanie w codziennych sytuacjach potocznych bBdów jzykowych;  % przybli|anie utworów literackich w celu wzbogacenia dziecicych prze|y estetycz- nych i uwra|liwiania na siB artystycznego wyrazu;  % organizowanie zabawy w teatr;  % zachcanie do wBasnej twórczo[ci sBownej. 7. ROZBUDZANIE ZAINTERESOWANIA KSI{K Nauka w klasach 1 3 daje du|e mo|liwo[ci rozbudzania zainteresowania ksi|k i zachca- nia dzieci do czytelnictwa. Sprzyja temu naturalna u dzieci ciekawo[ [wiata oraz wra|li- wo[. Proponowanie warto[ciowych publikacji i rado[ pBynca z ich poznawania powinny zachci dzieci do sigania po ksi|ki z wBasnej inicjatywy. KsztaBtowanie intelektualnego i emocjonalnego stosunku do ksi|ki bdcej zródBem wiado- mo[ci i prze|y nauczyciel mo|e wzbogaci poprzez:  % doskonalenie umiejtno[ci uwa|nego sBuchania tekstu mówionego i czytanego;  % zachcenie do ekspresywnego wyra|ania si na temat poznanego utworu (dziecko wBas- nymi sBowami opowiada o my[li przewodniej utworu);  % rozwijanie umiejtno[ci recytacji wierszy;  % zachcanie dzieci do realizacji ró|nych form inscenizacji. Du|y wpByw na rozbudzenie zainteresowania ksi|k ma z pewno[ci codzienne czytanie dzieciom warto[ciowych tekstów literackich. RytuaB ten jest sposobem na wyciszenie dzieci, rozwijanie wyobrazni, kreatywno[ci, wzbogacanie zasobu sBownictwa oraz wspieranie roz- woju emocjonalnego. PrzykBadowe propozycje lektur: Ba[nie i bajki:  % H. Ch. Andersen  Ba[nie (wybór)  % W. Markowska, A. Milska  Ba[nie z dalekich wysp i ldów  % B. ZagaBa  Najkrótsze bajki  % N. GaBczyDska  O wró|kach i czarodziejach  % Zpiewajca lipka. Bajki SBowian Zachodnich (wybór, tBumaczenie L. Jasnoszowa)  % H. Januszewska  Kopciuszek  % C. S. Lewis  Opowie[ci z Narni Legendy i podania:  % M. OrBoD, J. Tyszkiewicz  Legendy i podania polskie  % E. Wygonik, A. Janicki  Legendy krakowskie  % B. Tylicka  Polskie miasta w ba[ni i legendzie Poezja dla dzieci:  % J. Brzechwa  Brzechwa dzieciom, Sto bajek 12 EDUKACJA POLONISTYCZNA  % J. Tuwim  Lokomotywa i inne wiersze  % D. WawiBow  Wierszykarnia  % J. Kulmowa  Wybór wierszy dla dzieci  % D. Gellner  Wiersze dla dzieci  % J. Ratajczak  Ziarenka maku  % L. J. Kern  Same rodzynki, Mdra poduszka Powie[ci:  % A. Lindgren  Dzieci z Bullerbyn  % K. Drzewiecka  Pitka z Zaktka  % A-C Vestly  8+2 i ci|arówka  % M. Lobe  Babcia na jabBoni  % M. Strkowska-Zaremba, J. Olech  Abecelki i duch Bursztynowego Domu  % B. Krupska  Sceny z |ycia smoków Opowiadania o zwierztach:  % J. Grabowski  Czarna owieczka  % E. Szelburg-Zarembina  Najmilsi  % K. Gi|ycki  Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mdrego  % C. Aveline  O lwie, który lubiB tylko truskawki  % W. Chotomska  Piciopsiaczki  % T. Jansson  Opowiadania z doliny Muminków Opowiadania o sprawach szkolnych i dzieciach:  % H. Bechlerowa  Zajczek z rozbitego lusterka, Koniczyna pana Floriana  % A. Lindgren  Lotta z ulicy Awanturników  % J. PapuziDska, U. Przybyszewska  U[miechnite sBowa  opowiadania dla dzieci  % E. Brzoza  Skakanka  % J. Jasny-Mazurek  Opowiadania z trzeciego pitra  % J. PapuziDska  Nasza mama czarodziejka Komiksy:  % R. Goscinny, A. Uderzo  Asteriks  % K. MakuszyDski, M. Walentynowicz  120 przygód KozioBka MatoBka  % K. MakuszyDski, M. Walentynowicz  Awantury i wybryki maBej maBpki Fiki-Miki  % H. J. Chmielewski  Tytus, Romek i A`Tomek W trakcie nauki w klasach 1 3 gBównym zaBo|eniem jest praca z wykorzystaniem tekstu li- terackiego. Omawiane s wiersze, ba[nie, legendy, opowiadania, komiksy oraz bajki. Poja- wiaj si tak|e fragmenty publikacji popularnonaukowych oraz wywiady. W klasie 1 cykl Podró| do Krainy Ksi|ek zawiera publikacje okre[lane jako warto[ciowe i roz- wijajce, które nios ze sob tre[ci o charakterze poznawczym oraz dydaktyczno-etycznym. W klasie 2 gBównym tematem lektur s legendy polskie, które maj przybli|y uczniom bo- gat histori Polski, wiedz na temat regionów kraju, znanych miejsc, zabytków kultury oraz postaci historycznych. 13 EDUKACJA POLONISTYCZNA W klasie 3 regularnie pojawiaj si ba[nie z dalekich krain i ldów, które przybli|aj dzie- ciom warto[ci ogólnoludzkie, ksztaBtuj prawidBowe postawy moralne, a tak|e zapoznaj z map [wiata (miejscem powstania ba[ni) oraz inspiruj do poszukiwaD informacji na temat danej krainy lub kraju, z którego ba[D pochodzi. 8. LEKTURY Zgodnie z podstaw programow przy wyborze lektur nale|y kierowa si realnymi umiejt- no[ciami czytelniczymi dzieci. W klasie 1 stworzony zostaB cykliczny kcik Podró| do Krainy Ksi|ek, którego realizacja mo|e wyczerpa potrzeb omawiania innych lektur. W podrczniku pojawiaj si równie| legendy i ba[nie. Nale|y jednak pamita, aby przybli|a uczniom tak|e klasyk poezji pol- skiej lub komiksy. Wa|ne jest, aby podczas lektury zwraca uwag na zagadnienia wycho- wawcze. Poni|ej podano propozycje lektur, które w ramach codziennego czytania nale|aBoby przybli|a dzieciom:  % M. Musierowicz  Hihopter  % J. DuszyDska  Cudaczek-Wy[miewaczek  % M. Jaworczakowa  Jacek, Wacek i Pankracek  % A. Lindgren  Lotta z ulicy Awanturników  % J. PoraziDska  Plastusiowy pamitnik Je[li umiejtno[ci czytelnicze klasy umo|liwi samodzielne czytanie lektur (lub z niewielk pomoc nauczyciela), mo|na omówi zaproponowane poni|ej propozycje:  % J. Grabowski Czarna owieczka  % H. Januszewska  Kopciuszek  % J. Brzechwa  Brzechwa dzieciom, Sto bajek  % J. Tuwim  Lokomotywa i inne wiersze  % J. PapuziDska  Nasza mama czarodziejka  % W. Chotomska  Piciopsiaczki W klasie 2 i 3 co dwa miesice pojawiaj si w podrczniku propozycje lektur. Przedstawio- ne fragmenty umo|liwiaj rozmow bez konieczno[ci znajomo[ci caBej ksi|ki. Zagadnienia w ksi|ce poruszane s zwizane z tematem zawartym w podrczniku. Nauczyciel mo|e do- kBadniej omówi dan lektur, je[li zainteresuje ona uczniów lub zaproponowa inn ksi|k. W podrczniku zawarte s nastpujce propozycje: Klasa 2  % M. Krüger  Karolcia  % A. Cz. Centkiewiczowie  Zaczarowana zagroda  % H. Ch. Andersen  Calineczka  % H. Lofting  Doktor Dolittle i jego zwierzta  % J. Kulmowa  Wybór wierszy dla dzieci Klasa 3  % J. Ratajczak  Ziarenka maku  % A. Lindgren  Dzieci z Bullerbyn  % Cz. Centkiewicz  Anaruk, chBopiec z Grenlandii 14 EDUKACJA POLONISTYCZNA  % M. Jaworczakowa  Oto jest Kasia  % M. Kownacka  Kajtkowe przygody Wybór lektur do omawiania w klasie pozostawia si nauczycielowi, który sam dostosowuje do mo|liwo[ci klasy rodzaj, liczb i poziom trudno[ci tekstów. Od klasy 2 nale|y przybli|a dzieciom elementy historii spoBecznej. Chodzi gBównie o informa- cje, jak wygldaBa nauka w szkoBach w dawnych czasach, jak |yBo si na wsi i tym podobne. W klasie 3 w rozdziaBach Rok polski dzieci zdobywaj wiadomo[ci na temat polskich zwy- czajów i tradycji ludowych. 9. GRAMATYKA I ORTOGRAFIA Zagadnienia z zakresu gramatyki i ortografii w peBni realizowane s w trakcie trzech lat na- uki. Ró|norodno[ wiczeD, stopniowanie trudno[ci, powtarzalno[ i systematyczne ich utrwalanie pozwalaj na opanowanie podstawowych poj i umiejtno[ci opisanych w pod- stawie programowej. Wszelkie zagadnienia z tego zakresu pojawiaj si cyklicznie w wi- czeniach zatytuBowanych Akademia Pani Sowy. Niezwykle wa|ne jest ksztaBtowanie w dzieciach umiejtno[ci samokontroli ortograficznej i interpunkcyjnej. W klasach 2 3 sBu| temu |artobliwe kciki ortograficzne zwane Klasow korrid. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA MÓWIENIE UczeD po klasie 1:  % wypowiada si poprawnie pod wzgldem artykulacji;  % stara si swobodnie wypowiada na ró|ne tematy poprawnie skonstruowanymi zada- niami pojedynczymi;  % uczestniczy w rozmowach na tematy zwizane z |yciem rodzinnym i szkolnym;  % potrafi wypowiada si na temat omawianego tekstu literackiego;  % stara si w zrozumiaBy sposób wyra|a swoje potrzeby, odczucia lub spostrze|enia;  % potrafi omówi ilustracj do omawianego tekstu;  % poprawnie zadaje pytania;  % potrafi odpowiada na zadane pytania;  % opowiada historyjki obrazkowe, ustala kolejno[ wydarzeD;  % dzieli si wra|eniami z przeczytanych lektur;  % formuBuje proste |yczenia i zaproszenia;  % bierze udziaB w scenkach dramowych i autoprezentacjach;  % poszerza zasób sBownictwa oraz struktur jzykowych, wykorzystujc omawiane tre[ci;  % stara si dba o kultur wypowiedzi: bezpo[rednio zwraca si do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania;  % stosuje grzeczno[ciowe formy wypowiedzi;  % mówi teksty z pamici. 15 EDUKACJA POLONISTYCZNA W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci mówienia oraz uczeD po klasie 2:  % swobodnie i poprawnie wypowiada si na ró|ne tematy, u|ywajc zdaD zBo|onych;  % uczestniczy w rozmowach na tematy zwizane z |yciem rodzinnym i szkolnym;  % wypowiada si na temat omawianego tekstu literackiego;  % opisuje zaistniaBe wydarzenia i potrafi je zrelacjonowa;  % nadaje tytuBy ilustracjom do omawianych tekstów;  % formuBuje odpowiedzi na zadane pytania;  % omawia i opowiada historyjki obrazkowe, potrafi samodzielnie wymy[li ich zakoD- czenie;  % poprawnie opisuje osoby i przedmioty z otoczenia lub przedstawione na ilustracjach;  % formuBuje |yczenia i zaproszenia;  % konstruuje wBasne wypowiedzi, biorc udziaB w scenkach dramowych i autoprezenta- cjach;  % stara si dba o kultur wypowiedzi: dostosowuje ton gBosu do sytuacji, odpowiada na zadawane pytania i zadaje pytania, u|ywajc odpowiednich zwrotów grzeczno[cio- wych;  % recytuje z pamici wiersze i piosenki. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci mówienia oraz uczeD po klasie 3:  % wypowiada si w ró|nych formach, potrafi uBo|y kilkuzdaniow wypowiedz na dany temat;  % dba o umiejtny dobór wBa[ciwych form komunikowania si w ró|nych sytuacjach spoBecznych;  % uczestniczy w rozmowach: prezentuje wBasne zdanie, potrafi je uzasadni;  % poszerza struktury skBadniowe oraz zakres sBownictwa, wykorzystujc omawiane tre[ci nauczania;  % omawia i opowiada historyjki obrazkowe, analizuje postpowanie bohaterów i potrafi je oceni;  % samodzielnie opowiada przeczytane i wysBuchane teksty;  % tworzy dialogi w scenkach dramowych i autoprezentacjach;  % odtwarza teksty z pamici: wiersze, piosenki, fragmenty prozy, odpowiednio intonujc i uwzgldniajc zasady interpunkcji;  % stara si dba o kultur wypowiedzi: poprawnie artykuBuje gBoski, stosuje pauzy, wBa- [ciw intonacj przy wypowiadaniu ró|nego rodzaju zdaD. SAUCHANIE UczeD po klasie 1:  % sBucha ze zrozumieniem prostych poleceD;  % wykonuje proste polecenia wypowiedziane przez nauczyciela lub kolegów;  % sBucha ze zrozumieniem prostych zagadek, krótkich tekstów piosenek;  % uczestniczy w rozmowach, nie przerywa wypowiedzi innych, stara si wysBucha kolegów. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci sBuchania oraz uczeD po klasie 2:  % sBucha ze zrozumieniem zBo|onych poleceD;  % wykonuje polecenia wypowiedziane przez nauczyciela lub kolegów; 16 EDUKACJA POLONISTYCZNA  % sBucha ze zrozumieniem i w skupieniu odpowiednich do wieku wierszy, opowiadaD i innych utworów literackich (czytanych przez nauczyciela, sBuchanych z pByty CD);  % aktywnie uczestniczy w rozmowach, zabiera gBos w kulturalny sposób. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci sBuchania oraz uczeD po klasie 3:  % sBucha ze zrozumieniem poleceD skBadajcych si ze zdaD wielokrotnie zBo|onych;  % uwa|nie sBucha wypowiedzi innych i potrafi wykorzysta przekazane informacje;  % wykonuje zBo|one polecenia wypowiedziane przez nauczyciela lub kolegów;  % sBucha ze zrozumieniem i w skupieniu odpowiednich do wieku wierszy, opowiadaD, piosenek i innych utworów literackich, w tym dBu|szych fragmentów lektur (czytanych przez nauczyciela, sBuchanych z pByty CD);  % uczestniczy w rozmowach, potrafi odnie[ si do wypowiedzi innych. PISANIE UczeD po klasie 1:  % kre[li i odwzorowuje wzory literopodobne;  % zna i odró|nia wszystkie wprowadzone litery alfabetu, potrafi ksztaBtnie zapisa je w izolacji;  % w poprawny sposób Bczy poznane litery;  % przepisuje bezbBdnie litery;  % pisze w czytelny sposób proste wyrazy;  % stara si zapisywa w czytelny sposób kilkusylabowe wyrazy;  % przepisuje bezbBdnie proste zdania;  % uzupeBnia zdania z lukami;  % zapisuje proste wyrazy ze sBuchu;  % stara si zapisywa proste zdania ze sBuchu;  % stara si pisa estetycznie. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci pisania oraz uczeD po klasie 2:  % pisze czytelnie, ksztaBtnie i pBynnie;  % potrafi utrzyma prawidBowe tempo pisania;  % przepisuje proste zdania i proste teksty;  % potrafi rozwija zdania oraz ukBada i zapisuje spójne, poprawne zdania;  % uzupeBnia proste zadania z lukami;  % dokonuje przeksztaBceD tekstów;  % zapisuje wyrazy i zdania ze sBuchu z uwzgldnieniem poznanego sBownictwa;  % poprawnie przepisuje zdania i krótkie teksty ze sBuchu i z pamici;  % stara si samodzielnie ukBada i poprawnie zapisywa |yczenia, zaproszenia, listy pry- watne, krótkie opisy, kilkuzdaniowe wypowiedzi na okre[lony temat;  % bierze udziaB w zbiorowym ukBadaniu ró|nych form pisemnych;  % dba o estetyk i poprawno[ graficzn pisma;  % prawidBowo dobiera wyrazy zdrobniaBe i o znaczeniu przeciwstawnym;  % w miar samodzielnie wykonuje proste zadania domowe. 17 EDUKACJA POLONISTYCZNA W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci pisania oraz uczeD po klasie 3:  % przepisuje zdania zBo|one i dBu|sze teksty;  % uzupeBniania zdania z lukami;  % poprawnie rozmieszcza tekst na stronie;  % zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi ze sBuchu z uwzgldnieniem poznanego sBownictwa;  % poprawnie przepisuje ze sBuchu i z pamici zdania proste i zBo|one oraz krótkie teksty;  % samodzielnie, poprawnie ukBada i zapisuje |yczenia, zaproszenia, listy prywatne, krót- kie opisy, krótkie opowiadania, kilkuzdaniowe wypowiedzi na dowolny temat (na pod- stawie opracowanych tekstów oraz twórcze);  % stara si dba o estetyk i poprawno[ graficzn pisma;  % prawidBowo dobiera wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym i bliskoznacznym;  % samodzielnie wykonuje pisemne zadania domowe. CZYTANIE I OPRACOWYWANIE TEKSTÓW UczeD po klasie 1:  % omawiany tekst odczytuje poprawnie i wyrazami;  % nowy tekst odczytuje poprawnie, sylabami i w miar mo|liwo[ci wyrazami;  % czyta i rozumie teksty odpowiednie dla jego wieku;  % odpowiada na proste pytania dotyczce przeczytanego tekstu;  % analizuje pod kierunkiem nauczyciela utwory dla dzieci: wyró|nia bohaterów i ocenia ich postpowanie;  % w sposób ekspresywny wyra|a tre[ci przeczytanego lub wysBuchanego utworu (mimik, gestem, plastycznym dziaBaniem lub ruchem);  % przejawia wra|liwo[ estetyczn i rozszerza zasób sBownictwa poprzez kontakt z dzie- Bami literackimi;  % zna ró|ne teksty literackie: wiersze, opowiadania, legendy;  % przejawia potrzeb kontaktu z literatur i sztuk dla dzieci;  % pod kierunkiem nauczyciela korzysta z podrczników. W klasie 2 kontynuuje doskonalenie umiejtno[ci czytania i opracowywania tekstów oraz uczeD po klasie 2:  % samodzielne czyta omawiany tekst: wyrazami i zdaniami, poprawnie, pBynnie, w miar wyrazi[cie;  % odczytuje samodzielnie nowy tekst: wyrazami i zdaniami, poprawnie, w miar pBynnie;  % czyta i rozumie teksty odpowiednie dla jego wieku;  % odnajduje proste informacje w tek[cie i wyciga wnioski;  % rozpoznaje w tek[cie formy literackie takie jak |yczenia, zaproszenia, zawiadomienia;  % czyta tekst z podziaBem na role, wyodrbnia dialog w tek[cie;  % pod kierunkiem nauczyciela analizuje utwory dla dzieci: ustala kolejno[ wydarzeD, rozpoznaje bohaterów, ocenia ich postpowanie i uzasadnia swoje opinie, okre[la czas i miejsce akcji utworu;  % potrafi ciekawie interpretowa teksty, uczestniczy w ich inscenizowaniu;  % przejawia wra|liwo[ estetyczn i rozszerza zasób sBownictwa poprzez kontakt z dzie- Bami literackimi; 18 EDUKACJA POLONISTYCZNA  % zapoznaje si z ró|nymi tekstami literackimi: opowiadaniem, ba[ni, legend, wierszem;  % uczy si korzysta ze zbiorów bibliotecznych (w tym sBowników). W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci czytania i opracowywania tekstów oraz uczeD po klasie 3:  % potrafi samodzielnie, wyrazi[cie i z zachowaniem ekspresji czyta omawiany tekst;  % potrafi samodzielnie, wyrazi[cie i z zachowaniem ekspresji odczyta nowy tekst;  % odnajduje w tek[cie informacje oraz fragmenty na okre[lone tematy i wyciga wnioski;  % rozpoznaje w tek[cie literackie formy u|ytkowe: notatka do kroniki, list;  % analizuje, pod kierunkiem nauczyciela, przeczytane utwory: wskazuje gBównych i drugo- planowych bohaterów, dokonuje oceny ich postpowania, zaznacza wybrane fragmenty tekstu, ukBada dalszy cig wydarzeD;  % czyta lektury wskazane przez nauczyciela;  % zna ró|ne teksty literackie: opowiadanie, ba[D, legend, wiersz, teksty popularnonau- kowe, komiksy, kroniki;  % w miar mo|liwo[ci korzysta ze zbiorów bibliotecznych (encyklopedii) i innych zródeB informacji (internetu). GRAMATYKA UczeD po klasie 1:  % poprawnie dzieli wyrazy na gBoski, stara si poprawnie wyró|ni i nazywa gBoski w nagBosie, [ródgBosie i wygBosie;  % rozró|nia samogBoski i spóBgBoski;  % okre[la liczb sylab w wyrazie: wyró|nia sylaby w nagBosie, [ródgBosie i wygBosie, zapi- suje sylaby w prostych wyrazach, ukBada wyrazy z rozsypanki sylabowej;  % wskazuje ró|nic midzy gBosk a liter;  % zna pojcie  dwuznak ;  % liczy gBoski i litery w prostych wyrazach;  % podaje liczb wyrazów w zdaniu;  % ukBada zdania: o wskazanej liczbie wyrazów, z rozsypanki wyrazowej, do ilustracji;  % rozró|nia zdania oznajmujce, pytajce i rozkazujce. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci gramatycznych oraz uczeD po klasie 2:  % ze zrozumieniem posBuguje si okre[leniami:  wyraz ,  gBoska ,  litera ,  sylaba ,  zdanie ;  % doskonali poziom analizy i syntezy gBoskowej;  % dzieli wyrazy na gBoski i okre[la ich liczb;  % wyró|nia gBoski w nagBosie, [ródgBosie, wygBosie;  % zna i rozró|nia samogBoski i spóBgBoski;  % umie wymieni samogBoski i spóBgBoski;  % potrafi dokona analizy i syntezy sylabowej;  % dzieli wyrazy na sylaby;  % wyró|nia sylaby w nagBosie, [ródgBosie, wygBosie;  % zna ró|nic midzy gBosk i liter;  % liczy gBoski i litery w prostych wyrazach; 19 EDUKACJA POLONISTYCZNA  % oddziela wyrazy w zdaniu i zdania w tek[cie;  % rozumie pojcie  zdanie ; odró|nia zdania pytajce, rozkazujce, oznajmujce. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci gramatycznych oraz uczeD po klasie 3:  % rozpoznaje i tworzy samodzielnie wszystkie rodzaje zdaD;  % dokonuje przeksztaBceD zdaD;  % grupuje wyrazy wedBug cech znaczeniowych: nazw osób, zwierzt, ro[lin i rzeczy;  % odnajduje w zdaniu wyrazy okre[lajce czynno[ci, wskazuje okre[lenia rzeczownika;  % dobiera sBownictwo do podanego tematu;  % potrafi rozwin zdanie. ORTOGRAFIA I INTERPUNKCJA UczeD po klasie 1:  % rozumie, odró|nia i wskazuje podobieDstwa w zapisywaniu:  rz   | ,  ó   u ,  ch   h ;  % rozpoznaje rodzaje zdaD;  % rozró|nia znaki interpunkcyjne: kropk, znak zapytania, wykrzyknik;  % potrafi zakoDczy zdania odpowiednio do celu wypowiedzi: stawia kropk na koDcu zdania oznajmujcego, stawia znak zapytania na koDcu zdania pytajcego, stawia wy- krzyknik na koDcu zdania rozkazujcego;  % zapisuje wielk liter: pocztek zdania, imiona i nazwiska, nazwy miast;  % wie, co to jest alfabet;  % dba o poprawno[ ortograficzn w zapisie podstawowych wyrazów. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci ortograficznych i interpunkcyjnych oraz uczeD po klasie 2:  % zna alfabet, ustala kolejno[ wyrazów ze wzgldu na pierwsz liter;  % potrafi powiedzie, jakie jest zastosowanie przecinka przy wyliczaniu;  % wie, |e w zale|no[ci od rodzaju zdania, na koDcu stawia si nastpujce znaki przestan- kowe: kropk, znak zapytania, wykrzyknik;  % zapisuje wielk liter: imiona i nazwiska, nazwy miast i paDstw, nazwy gór i rzek;  % wskazuje podobieDstwa w zapisywaniu spóBgBosek mikkich;  % poprawnie zapisuje spóBgBoski mikkie: zapisywanie wyrazów z dwuznakami oraz ze znakiem diakrytycznym;  % dba o poprawno[ ortograficzn i interpunkcyjn podczas pisania z pamici i ze sBuchu;  % korzysta z ilustrowanych sBowników;  % stosuje popularne skróty przy adresowaniu. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci ortograficznych i interpunkcyjnych oraz uczeD po klasie 3:  % zapisuje wielk liter: nazwy popularnych zabytków, niektóre tytuBy ksi|ek i czaso- pism, przydomki;  % rozumie funkcj przecinka i stosuje go przy wyliczaniu;  % zna zastosowanie dwukropka przy wyliczaniu;  % dba o poprawno[ ortograficzn i interpunkcyjn podczas pisania ze sBuchu oraz tekstów pisanych samodzielnie. 20 Edukacja przyrodnicza Edukacja przyrodnicza zawiera tre[ci z zakresu przyrody i ekologii, które realizowane s w nawizaniu do pór roku. W ka|dej kolejnej klasie tre[ci te s rozszerzane  umo|liwia to sukcesywne poznawanie otaczajcej rzeczywisto[ci. DziaBanie jest wa|nym etapem w po- znawaniu otoczenia. Dlatego te| kBadzie si tak du|y nacisk na prowadzenie obserwacji, wykonywanie do[wiadczeD, realizowanie projektów. KsztaBtuje to umiejtno[ analizowa- nia, porównywania, uogólniania i wnioskowania na bazie empirycznej. W cigu roku szkolnego pojawiaj si propozycje obcowania z przyrod  zakBadanie ziel- ników, prowadzenie przyszkolnych ogródków (sadzenie kwiatów, pielenie itp.) oraz uprawy warzyw (szczypiorek, pietruszka, rzodkiewka). Mo|na równie| stworzy kalendarz pogody, przeprowadzi z dziemi obserwacj przyrody lub do[wiadczenia z wod (stany skupienia). Uczniowie w klasie mog zakBada hodowl zwierzt (akwarium, terrarium) lub mog piel- gnowa ro[liny doniczkowe. Dziecko powinno orientowa si we wspóBzale|no[ciach zachodzcych midzy [wiatem ro- [lin i zwierzt. W trakcie edukacji przyrodniczej poznaje ono zjawiska atmosferyczne i wyni- kajce z nich zagro|enia (susza, powódz). KBadzie si nacisk na uwra|liwienie na dziaBania proekologiczne. Wa|nym tematem jest równie| u[wiadomienie zródeB zagro|eD naszej plane- ty oraz nauka, jak im przeciwdziaBa. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % rozpoznaje ro[liny charakterystyczne dla parku, lasu, pola, sadu i ogrodu;  % prowadzi proste uprawy;  % zna warunki konieczne do rozwoju ro[lin;  % dokonuje obserwacji i przeprowadza proste do[wiadczenia przyrodnicze;  % jest [wiadomy, |e nie ka|de ro[liny s przyjazne dla czBowieka;  % rozpoznaje zwierzta charakterystyczne dla parku, lasu, pola, sadu i ogrodu;  % prowadzi proste hodowle;  % zna warunki konieczne do rozwoju zwierzt w szkolnych hodowlach;  % wie, jakie korzy[ci przynosz zwierzta w przyrodzie (owady jako sprzymierzeDcy, owady jako szkodniki, rola d|d|ownicy);  % wie, w jaki sposób zwierzta przystosowuj si do zimy (odlatuj do ciepBych krajów, przylatuj do Polski, zapadaj w sen zimowy);  % stara si pomaga zwierztom przetrwa zim, wie jak nale|y pomaga zwierztom przetrwa upalne lato;  % jest [wiadomy, |e chore, dzikie zwierzta s zagro|eniem dla czBowieka;  % wie, |e trzeba segregowa [mieci;  % potrafi wBa[ciwie zachowa si w lesie, parku (zachowuje cisz, szanuje ro[liny, nie [mieci);  % podejmuje dziaBania na rzecz ochrony przyrody; 21 EDUKACJA PRZYRODNICZA  % wymienia zjawiska atmosferyczne w danych porach roku;  % ubiera si zgodnie z panujc pogod;  % dokonuje prostych obserwacji pogodowych;  % umie prowadzi obrazkowy kalendarz pogody;  % rozró|nia i nazywa podstawowe znaki drogowe;  % zachowuje bezpieczeDstwo, przechodzc przez ulic;  % zna zasady zdrowego |ywienia i stara si je stosowa;  % wie, |e nale|y kontrolowa u lekarza stan swojego zdrowia;  % stara si dba o zby, wie, |e nale|y systematycznie kontrolowa jam ustn u stoma- tologa. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci przyrodniczych oraz uczeD po klasie 2:  % zna budow ro[lin i warunki ich |ycia;  % opisuje |ycie w ekosystemie: lasu, ogrodu, parku, Bki;  % wymienia i rozpoznaje ro[liny typowe dla wybranych regionów Polski;  % prowadzi proste uprawy (rozmna|a, sadzi, hoduje ro[liny);  % zna i nazywa narzdzia ogrodnicze;  % dokonuje obserwacji i do[wiadczeD przyrodniczych (poddaje je analizie, wi|e przy- czyn ze skutkiem);  % zna popularne ro[liny doniczkowe (rozpoznaje je, podaje ich nazwy, zna warunki ko- nieczne do ich rozwoju);  % wie czym grozi spo|ycie lub dotknicie ro[lin trujcych;  % zna budow zwierzt i warunki ich |ycia;  % potrafi nazwa i wyliczy zwierzta typowe dla wybranych regionów Polski;  % rozpoznaje i wymienia nazwy zwierzt egzotycznych;  % pomaga zwierztom przetrwa zim;  % wie czym grozi kontakt z chorymi i niebezpiecznymi zwierztami;  % rozumie potrzeb segregacji [mieci, zna pojcie  surowce wtórne , wie, jakie jest zna- czenie dla ochrony przyrody u|ywanie opakowaD ekologicznych;  % zna i rozumie zagro|enia przyrody, wynikajce z dziaBalno[ci czBowieka (zatruwanie wody i powietrza, wyrzucanie odpadów, po|ar);  % zna zagro|enia ze strony zjawisk przyrodniczych (powódz, po|ar);  % wie, jak nale|y zachowa si w sytuacjach zagro|enia (powódz, po|ar);  % zna wpByw przyrody nieo|ywionej na |ycie ludzi, zwierzt, ro[lin ([wiatBo sBoneczne a cykl |ycia na Ziemi);  % wie, w jaki sposób nale|y oszczdza wod;  % zna znaczenie wody dla |ycia ludzi, zwierzt i ro[lin;  % podejmuje dziaBania na rzecz ochrony przyrody;  % wymienia zjawiska atmosferyczne w danych porach roku, umie obserwowa i analizo- wa zjawiska przyrody, dostrzega zmiany w zale|no[ci od pór roku;  % umie wskaza gBówne kierunki na mapie;  % nazywa cz[ci ciaBa;  % potrafi wymieni organy wewntrzne organizmu czBowieka;  % wie, |e ruch to zdrowie; 22 EDUKACJA PRZYRODNICZA  % rozumie pojcie  aktywny wypoczynek ;  % zna budow roweru i zasady bezpiecznego korzystania z tego [rodka lokomocji;  % rozró|nia i nazywa wybrane znaki drogowe;  % umie bezpiecznie zachowa si na ulicy. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci przyrodniczych oraz uczeD po klasie 3:  % potrafi opisa sposoby od|ywiania si zwierzt;  % wie, na czym polega praca: sadownika, rolnika, ogrodnika, pszczelarza;  % rozumie komunikaty pogodowe podawane w [rodkach masowego przekazu;  % wie, jakie spotyka si zagro|enia wynikajce z dziaBalno[ci czBowieka (palenie [mieci, wypalanie Bk, kBusownictwo, haBas);  % rozumie, na czym polegaj zagro|enia ze strony przyrody (huragan, lawina, [nie|yca), wie, jak nale|y zachowa si w takich sytuacjach;  % umie wskaza, rozró|ni i nazwa charakterystyczne cechy krajobrazów Polski (krajo- braz nadmorski, górski, nizinny);  % potrafi wyja[ni jak funkcjonuje przyroda w ró|nych porach roku;  % umie opisa |ycie w ekosystemie pola i zbiorników wodnych (wymienia nazwy podsta- wowych zwierzt i ro[lin wodnych, nazywa ró|ne zbiorniki wodne, zna warunki |ycia organizmów w danym [rodowisku);  % potrafi omówi znaczenie lasu dla czBowieka;  % wie, jaki jest wpByw przyrody nieo|ywionej (skaBy i mineraBy: glina, wgiel, sól) na |ycie ludzi, zwierzt, ro[lin. 23 Edukacja spoBeczna Zakres edukacji spoBecznej realizowany jest w piciu krgach tematycznych: 1. OTO JA  % Moje wspomnienia.  % Moje marzenia.  % Jaki jestem?  % Moje zalety i wady.  % W czym jestem dobry?  % Jestem ekspertem.  % Prze|ywam uczucia.  % U|ywam magicznych sBów.  % Moje zdrowie. 2. JESTEM UCZNIEM  % Moje prawa i obowizki.  % Jestem dy|urnym.  % Nie boj si pyta.  % Mam prawo do bBdu.  % Dbam o klas.  % Znam zasady klasowe.  % Tradycje szkoBy.  % DziaBam w grupie. 3. JESTEM KOLEG  % By koleg.  % Mam przyjaciela.  % Wspólne zabawy i wspólna praca.  % Jeste[my podobni, cho si ró|nimy.  % Pomagam innym.  % Klasowe [wita i uroczysto[ci.  % Szanuj innych. 4. JESTEM DZIECKIEM  % Prawa i obowizki dziecka.  % Moja rodzina.  % Nasze zainteresowania.  % Tradycje rodzinne.  % Moje zwierztko.  % Pomagam w domu.  % Umiem mówi  nie .  % Dbam o swoje bezpieczeDstwo. 5. JESTEM POLAKIEM  % Znam symbole narodowe.  % MaBa i du|a ojczyzna. 24 EDUKACJA SPOAECZNA  % Wielcy Polacy.  % Narodowe [wita.  % Polskie miasta i znane budowle.  % Polskie góry i rzeki.  % Szanuj przyrod.  % Jestem Europejczykiem. Rozszerzajc zakres tych tre[ci, nale|y podkre[li, |e wymienione wy|ej krgi tematyczne, uwzgldniaj szereg istotnych zagadnieD. Niektóre z nich to:  % umiejtno[ kulturalnego zachowywania si w sytuacji szkolnej i pozaszkolnej;  % [wiadomo[ istoty wypoczynku i rekreacji;  % ksztaBtowanie wBa[ciwych nawyków higienicznych;  % przestrzeganie zakazów (np. zakaz kpieli w miejscach niedozwolonych, zakaz zabawy lekarstwami, zakaz zabawy zapaBkami);  % nauka szacunku dla dobra wspólnego, bdcego podstaw |ycia spoBecznego;  % [wiadomo[ zagro|eD zdrowia we wspóBczesnym [wiecie. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % uczestniczy w |yciu klasy (wspóBpracuje z innymi w czasie nauki szkolnej, wspóBpra- cuje z innymi w czasie zabawy), wie, |e nie wolno krzywdzi sBabszych, stara si by sprawiedliwym i prawdomównym, szanuje cudz wBasno[, przestrzega reguB w spo- Beczno[ci rówie[niczej, wie, co to znaczy by dobrym koleg;  % potrafi zachowa si w miejscu publicznym: w pomieszczeniach szkolnych (biblioteka, sekretariat), w kinie, teatrze;  % wie, jaki zawód wykonuj jego rodzice;  % zna sytuacj materialn swojej rodziny;  % nazywa relacje midzy najbli|szymi;  % zna zawody i wie, na czym polega praca: policjanta, lekarza, aptekarza, weterynarza, stra|aka;  % pamita numery telefonów alarmowych;  % zna i szanuje symbole narodowe: flag, godBo, hymn Polski;  % wie, |e Warszawa jest stolic Polski;  % wie, co to jest Unia Europejska, poznaje jej flag. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci spoBecznych oraz uczeD po klasie 2:  % potrafi wyja[ni prawa i obowizki ucznia, stara si je respektowa;  % aktywnie uczestniczy w |yciu szkoBy;  % wie, gdzie i w jaki sposób organizowa bezpieczne zabawy;  % zna zasady zachowania si wobec dorosBych i rówie[ników, stosuje zwroty grzeczno- [ciowe, pomaga kolegom w ró|nych sytuacjach;  % rozumie i docenia relacje przyjacielskie; 25 EDUKACJA SPOAECZNA  % zna miejscowo[, w której mieszka, umie wskaza i wyliczy wa|ne miejsca w swojej miejscowo[ci, potrafi opisa tradycje;  % kultywuje tradycje rodzinne;  % podejmuje obowizki domowe, stara si dobrze je wypeBnia, rozumie potrzeb ich wykonywania;  % wie, |e rodzice za swoj prac dostaj pienidze, stara si dostosowa swoje potrzeby do warunków materialnych rodziny;  % stara si by dobrym ssiadem (chtnie sBu|y pomoc, szanuje prawo do odpoczynku);  % zna i stosuje zasady dobrego zachowania si wobec dorosBych i rówie[ników;  % umie powiadomi o wypadku lub innym zagro|eniu;  % wie, jakie zagro|enia mog by ze strony ludzi i potrafi o nich powiadomi dorosBych;  % rozpoznaje kBamstwo i stara si mu przeciwstawia;  % zna zasady zachowania si w ró|nych miejscach publicznych: w [rodkach komunikacji publicznej, na poczcie, w sklepie;  % wie, |e wszyscy ludzie s równi wobec prawa, niezale|nie od koloru skóry, wygldu, wyznawanej religii i statusu spoBecznego, jest tolerancyjny wobec osób innej narodo- wo[ci i tradycji kulturowej;  % zna i szanuje symbole narodowe: flag, godBo, hymn Polski;  % rozpoznaje hymn Unii Europejskiej. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci spoBecznych oraz uczeD po klasie 3:  % uczestniczy aktywnie w |yciu szkoBy, zna jej tradycje, wie, co to jest sztandar szkoBy, sta- ra si uczestniczy w szkolnych uroczysto[ciach;  % szanuje symbole narodowe, zna wa|niejsze wydarzenia historyczne, potrafi wyliczy na- zwiska wybitnych Polaków oraz ich osignicia;  % umie wskaza symbole, kojarzce si z wa|nymi miastami Polski;  % potrafi wskaza na mapie wa|ne miasta i miejsca Polski (góry, rzeki);  % zna swoj miejscowo[, potrafi opowiedzie o jej przeszBo[ci;  % umie wskaza zabytki i pomniki w regionie, w którym mieszka;  % stara si uczestniczy w uroczysto[ciach lokalnych;  % zna wa|ne osobisto[ci, pochodzce z rodzinnej miejscowo[ci lub najbli|szej okolicy. 26 Edukacja plastyczno-techniczna GBównym celem edukacji plastyczno-technicznej jest d|enie do okre[lenia przez ucznia swojej przynale|no[ci kulturowej oraz uwra|liwienie go na sztuk poprzez zapewnienie mu kontaktów z dzieBami sztuki i zabytkami. Twórczo[ plastyczna dziecka wymaga zdobycia umiejtno[ci dostrzegania i posBugiwania si [rodkami wyrazu plastycznego (ksztaBt, barwa, faktura w kompozycji na pBaszczyznie i w prze- strzeni) oraz poznania podstawowych terminów i poj z zakresu nauk plastycznych. Edukacja plastyczna oddziaBuje na rozwój osobowo[ci ucznia, jego wra|liwo[ i spostrze- gawczo[. Przygotowuje tak|e do uczestnictwa w kulturze oraz dziaBalno[ci plastycznej. Nauczyciel w dziecku powinien rozbudza potrzeb:  % inwencji twórczej w wyra|aniu emocji i zdobywaniu wiedzy o [wiecie;  % wykonywania prac zespoBowych;  % samodzielnego projektowania;  % poszerzania do[wiadczenia plastycznego i konstrukcyjnego (lepienie, wycinanie, ryso- wanie, malowanie, wydzieranie, budowanie). Edukacja techniczna ma za zadanie ksztaBtowa w dziecku postaw warto[ciow spoBecznie, a zatem powinna kBa[ nacisk na:  % przestrzeganie zasad starannego i uwa|nego wykonywania zadaD;  % wBa[ciw organizacj miejsca pracy;  % wyrabianie nawyku oszczdzania materiaBu;  % zachowanie bezpieczeDstwa wBasnego i innych w trakcie wykonywania zadania;  % zachowanie higieny pracy;  % planowanie pracy i podziaB zadaD. Ponadto dziecko powinno:  % wykorzystywa narzdzia adekwatnie do ich przeznaczenia, dba o nie i zna zasady ich bezpiecznego u|ycia;  % d|y do wytyczonego celu przez [wiadome dziaBanie. Pakiet Witaj szkoBo! umo|liwia i uBatwia realizacj powy|szych celów, poniewa|:  % w cz[ci podrcznika do nauczania zintegrowanego uczeD ma okazj oglda ilustracje, reprodukcje znanych obrazów, zdjcia zabytków architektury, w tym rzezb i pomników sBawnych ludzi;  % praca w kartach plastycznych rozwija w uczniach umiejtno[ci wymagane w podstawie programowej. Tematyka prac plastycznych i technicznych dostosowana jest do tre[ci polonistycznych i [ro- dowiskowych. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % rysuje, maluje, wykleja, lepi, wykorzystujc ró|ne ksztaBty, barwy, faktury; 27 EDUKACJA PLASTYCZNO-TECHNICZNA  % wykonuje ilustracje do opowiadaD, ba[ni, muzyki, sytuacji realnych i zmy[lonych;  % dostrzega w ukBadach przedmiotów rytm i stosuje go w swoich pracach;  % rozró|nia i nazywa dziedziny sztuki: malarstwo, rzezb, grafik, architektur (w opar- ciu o materiaBy z podrcznika, albumy, obserwacje najbli|szej okolicy, prezentacje w Internecie, telewizj);  % rozpoznaje i nazywa podstawowe narzdzia i materiaBy zwizane z omawianymi dzie- dzinami sztuki (pdzel, farba, dButo);  % poznaje i tworzy przedmioty zwizane z tradycj, charakterystyczne dla regionu, (ozdo- by choinkowe, pisanki);  % potrafi skBada i zagina papier;  % instruowany przez nauczyciela, wykonuje proste formy przestrzenne (np. wiatraczek i zna zasad jego dziaBania);  % potrafi obrysowa szablon, ci no|yczkami po linii prostej, Bczy papier za pomoc kleju;  % buduje z klocków konstrukcje rzeczywiste i wymy[lone;  % stara si utrzymywa porzdek w miejscu pracy, potrafi po sobie posprzta;  % uczy si bezpiecznie wBcza i wyBcza urzdzenia elektryczne (np. suszarka do wBosów). W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci plastycznych i technicznych oraz uczeD po klasie 2:  % potrafi rozpozna i nazwa wybrane dziedziny sztuki: malarstwo, rzezb, grafik;  % nazywa podstawowe zabytki architektury Polski: Wawel, Rynek GBówny w Krakowie, Starówk w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie, gdaDskie kamienice Starego Miasta;  % rozumie pojcia:  pejza| ,  portret ,  martwa natura ,  pomnik ;  % rozpoznaje charakterystyczne motywy ludowe regionów Polski (haft kaszubski, wyci- nanki Bowickie, strój krakowski, strój góralski);  % umie wskaza czynno[ci i narzdzia zwizane z poszczególnymi dziedzinami sztuki;  % podejmuje dziaBania twórcze, dziki którym doskonali umiejtno[ci: malowania farba- mi, rysowania oBówkiem i kredkami, wycinania no|yczkami, zaginania, skBadania pa- pieru, Bczenia ró|nych materiaBów z u|yciem kleju, zszywacza biurowego, za pomoc wizania, odmierzania potrzebnej ilo[ci materiaBu;  % wykonuje kompozycje pBaskie i przestrzenne wedBug instrukcji lub wedBug wBasnego pomysBu (makieta domu, meble dla lalki);  % planuje kolejne czynno[ci i dobiera potrzebne materiaBy oraz narzdzia;  % rozpoznaje ró|ne [rodki transportu (samolot, samochód, statek);  % zna zasady dziaBania miksera;  % zna budow i dziaBanie latarki, porównuje ró|ne modele latarek z punktu widzenia przydatno[ci, Batwo[ci obsBugi, ceny. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci plastycznych i technicznych oraz uczeD po klasie 3:  % rozumie pojcia:  scena rodzajowa ,  autoportret ,  sztuka nowoczesna ;  % umiejscawia i nazywa wybrane budowle Europy i [wiata: Koloseum, Wie| Eiffla, Akropol, oper w Sydney, Statu Wolno[ci; 28 EDUKACJA PLASTYCZNO-TECHNICZNA  % zna dyscypliny sztuki: fotografi, film, przekazy medialne, rzemiosBo artystyczne;  % potrafi stworzy przedmioty charakterystyczne dla sztuki ludowej regionu, w którym mieszka (pisanki, palmy, kompozycje z bibuBki);  % zna zasady dziaBania odkurzacza;  % zapoznaje si z przeznaczeniem: komputera, laptopa, telefonu komórkowego (porów- nuje ró|ne modele, ceny, wygld zewntrzny);  % zapoznaje si z budow roweru, poznaje dziaBanie prdnicy rowerowej, uczy si, jak dba o rower;  % potrafi korzysta ze [rodków komunikacji dostpnych w miejscu zamieszkania oraz wie, z jakich [rodków transportu korzystaj ludzie mieszkajcy w ró|nych cz[ciach Polski. 29 Edukacja muzyczna Celem edukacji muzycznej jest rozwój osobowo[ci i wra|liwo[ci ucznia, aby w przyszBo[ci potrafiB on [wiadomie korzysta z dóbr kultury muzycznej. Ponadto nauczanie muzyki ma na celu odkrywanie uzdolnieD i pogBbianie zainteresowaD muzycznych ucznia. Wa|ne jest rów- nie| zachcanie do bezpo[redniego kontaktu z muzyk, poprzez ró|norodne formy dziaBalno- [ci muzycznej: [piew w chórze, gr w zespole instrumentalnym, uczszczanie na koncerty. Nauczyciel powinien zatem:  % zaspokaja naturaln potrzeb [piewania i wyra|ania emocji dziecka poprzez [piew;  % nauczy piosenek i [piewanek, tematycznie zwizanych z ró|nymi pBaszczyznami ksztaB- cenia;  % stwarza jak najwicej okazji do odkrywania dzwiku oraz muzykowania na instru- mentach perkusyjnych (rozwijanie wra|liwo[ci sBuchowej);  % rozwija ekspresj ruchow podczas sBuchania muzyki (spontaniczne reagowanie na muzyk, ksztaBtowanie poczucia rytmu);  % przygotowa uczniów do odbioru muzyki poprzez ukierunkowanie ich uwagi na istotne elementy utworów muzycznych oraz na tre[ci emocjonalne w nich zawarte. Zadania edukacji muzycznej powinny by realizowane w oparciu o podstawowe formy umu- zykalnienia: [piew, gr na instrumentach, ruch przy muzyce, percepcj muzyki. Formy te powinny by [ci[le ze sob powizane i zintegrowane, aby mo|na je byBo wykorzystywa do kilku jednocze[nie zadaD (np. piosenk powinno si nie tylko [piewa, ale tak|e mo|na j wykorzystywa do tworzenia i wykonania akompaniamentu, przeprowadzenia zabawy ru- chowej czy okre[lenia przez dzieci budowy i brzmienia utworu). Wa|nym zadaniem w edukacji muzycznej jest uczenie dzieci pracy w grupie. Zbiorowy [piew, umiejtno[ równoczesnego rozpoczynania i koDczenia piosenki, rytmiczna gra na instrumentach, wzajemnie dostosowywanie si w intonacji, a tak|e o[mielanie podczas wy- stpów i popisów solowych sprawia, |e dziecko lepiej si rozwija, zaspokaja swoje potrzeby emocjonalno-poznawcze. Wszystkie cele i zadania, zwizane z edukacj muzyczn, powinny by realizowane w odpo- wiednio wyposa|onej sali. Powinien si w niej znalez: odtwarzacz pByt kompaktowych, zbiór pByt z muzyk do sBuchania, zbiór zabaw i innych zaj ruchowych, instrumenty perku- syjne oraz instrument klawiszowy. Oddzielna ksi|ka do muzyki w pakiecie Witaj szkoBo! zawiera zestaw wiczeD do praktycz- nego poznawania muzyki polegajcych na rozpoznaniu odgBosów i dzwików w otaczaj- cym [wiecie, uwra|liwianiu na rytm, dzwik, muzyk i jej rodzaje. W taki sposób dziecko uczy si werbalizacji swoich doznaD muzycznych, [piewa, gra, poznaje konkretne utwory i instrumenty. W zaBo|eniu, nie ma wiczeD pisania nut, gdy| muzyka jest zjawiskiem pozna- wanym poprzez zmysB sBuchu, [piew i ruch, a zatem poprzez aktywno[. Ksi|ce do muzyki towarzyszy pByta z utworami do zabaw sBuchowych i ruchowych oraz z piosenkami. 30 EDUKACJA MUZYCZNA WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % zna kilkana[cie piosenek, nauczonych ze sBuchu;  % potrafi operowa swoim gBosem w obrbie skali c1 c2;  % zna warto[ci rytmiczne (wiernuty, pauzy wiernutowej), realizuje proste rytmy, za- uwa|a puls rytmiczny;  % reaguje na zmiany tempa, dynamik, akcent;  % realizuje ruchem taDce, zabawy, improwizuje;  % zna trzy wysoko[ci dzwików: sol, mi, la;  % realizuje rytmy na instrumentach perkusyjnych;  % wykonuje prosty akompaniament do piosenki;  % rozpoznaje melodie i rytm;  % okre[la charakter i nastrój utworów, nazywa przynajmniej jeden poznany instrument;  % potrafi w sBuchanej muzyce okre[li ró|nice i podobieDstwa. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci muzycznych oraz uczeD po klasie 2:  % zna piosenki;  % zna melodi i sBowa dwóch pierwszych zwrotek hymnu Polski;  % realizuje rytmy za pomoc sylabicznego recytowania, gestów, ruchu i gry na instru- mentach;  % reaguje na zmiany pulsu rytmicznego, tempa, dynamiki;  % zna podstawowe kroki polki oraz innego taDca ludowego;  % aktywnie sBucha muzyki;  % rozpoznaje melodie, rytm, akompaniament;  % sBucha muzyki i okre[la charakter utworów, odró|nia wykonanie solowe od wykonania zespoBowego;  % rozpoznaje instrumenty: fortepian, gitar, rozpoznaje formy AB, ABA;  % zna podstawy zapisu nutowego (wiernuta, ósemka, pauza ósemkowa) oraz wysoko- [ci nut: re, fa, do;  % gra na instrumentach proste schematy rytmu i melodie, akompaniuje oraz improwizuje;  % potrafi gra na dzwonkach. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci muzycznych oraz uczeD po klasie 3:  % zna piosenki oraz kanony;  % zna melodi i sBowa trzech zwrotek hymnu Polski;  % realizuje rytmy poprzez rytmiczne recytowanie przysBów, gesty, ruchy i gr na instru- mentach;  % reaguje na zmiany metrum, tempa, dynamiki;  % zna podstawowe kroki trojaka oraz innego taDca ludowego;  % rozpoznaje melodie, rytm, akompaniament;  % rozpoznaje i odró|nia gBosy wokalne: sopran, bas;  % okre[la charakter utworów, odró|nia wykonanie solowe od zespoBowego;  % rozpoznaje instrumenty: flet, perkusj;  % rozpoznaje formy AB, ABA (rondo); 31 EDUKACJA MUZYCZNA  % zna podstawy zapisu nutowego (póBnuta, caBa nuta, pauza póBnutowa);  % rozpoznaje wysoko[ci nut: si, do górne;  % potrafi zagra na instrumentach proste schematy rytmu, melodii do akompaniamentu, improwizuje utwory muzyczne z zachowaniem odpowiedniej artykulacji;  % zna podstawy gry na flecie i kontynuuje nauk gry na dzwonkach. 32 Wychowanie i etyka Zadaniem szkoBy jest wychowywanie i dostarczanie odpowiednich wzorców zachowaD, zgod- nych z ogólnymi zasadami wspóB|ycia z innymi ludzmi. Dlatego w cigu roku szkolnego, pod- czas zaj, szczególn uwag nauczyciel powinien zwróci na:  % realizowanie dziaBaD profilaktycznych, zwizanych z poprawnym funkcjonowaniem dziecka w szkole w roli ucznia i kolegi;  % wzmacnianie poczucia wBasnej warto[ci i niepowtarzalno[ci;  % umiejtno[ ksztaBtowania wBasnych pogldów;  % docenianie zasBug i mocnych stron dziecka;  % pomoc w przezwyci|aniu lków i sBabo[ci (biblioterapia);  % poczucie bezpieczeDstwa dziecka;  % tworzenie prawidBowych relacji z rówie[nikami (tolerancja, |yczliwo[, pomoc);  % rozpoznawanie, nazywanie prze|y i uczu;  % ksztaBtowanie twórczej i otwartej postawy wobec trudno[ci (nie boj si pyta, nie boj si popeBni bBdu, nie boj si mówi  nie );  % wzmacnianie potrzeby zdobywania informacji i nauki. ETYKA Zagadnienia z etyki realizowane s podczas wszystkich zaj lekcyjnych i czsto ich oma- wianie wi|e si z sytuacjami zaistniaBymi w grupie. Nauczyciel powinien zwróci uwag dziecka na przestrzeganie reguB obowizujcych w spoBecz- no[ci dziecicej (wspóBpraca podczas zabaw i w sytuacjach zadaniowych) oraz w [wiecie doro- sBych (grzeczne zwracanie si do dorosBych, ustpowanie miejsca starszym). Zagadnienia etyczne mo|na realizowa: przy tematach zwizanych z ustalaniem po|danego sposobu zachowania si w szkole (magiczne sBowa), podczas omawiania zagadnieD klasowych, nauki bezpiecznego za- chowania si na ulicy, przy omawianiu tekstu literackiego (np. Kwoka J. Brzechwy). Zagadnienie mówice o rezygnacji z wBasnych pragnieD, je[li ich osignicie odbywa si kosztem innych, omawia mo|na przy tematach zwizanych z ekologi: podczas rozmów na temat szacunku wobec otaczajcego [wiata, przy okazji omawiania dbaBo[ci o wod. Dobrym momentem s te| lekcje o zwierztach domowych, podczas których mówi si o odpowiedzial- no[ci za nie i otaczaniu ich opiek. Temat kBamstwa i prawdomówno[ci oraz ksztaBtowanie postawy przeciwstawiania si kBam- stwu i obmowie mo|na poruszy na zajciach z tekstem literackim (Pinokio C. Collodiego). Omawiane lektury mog by równie| podstaw do dyskusji na temat ustalania zasad klaso- wych i ogólnych reguB zachowania. W podstawie programowej kBadzie si tak|e nacisk na szanowanie cudzej wBasno[ci. Ten delikat- ny temat bardzo dobrze nawizuje do zaj mówicych o dbaBo[ci o przybory szkolne i ksi|ki. Zwita w domu oraz wyjazdy wakacyjne daj mo|liwo[ przyjrzenia si problemowi sytu- acji materialnej rodziny. W delikatny sposób, mo|na wówczas uzmysBowi dziecku wBa[ciwe zachowanie wobec biedniejszych. 33 WYCHOWANIE I ETYKA Jedn z lepszych okazji na przybli|enie tematu niesienia pomocy potrzebujcym s zajcia po[wicone przyjazni, tolerancji wobec osób niepeBnosprawnych, starszych i chorych. Temat czsto omawia si w oparciu o teksty literackie (ba[nie, opowiadania). W podrcznikach pakietu Witaj szkoBo! ka|dy dzieD niesie ze sob cel wychowawczy. Sposo- by ich realizacji s ró|norodne, oparte na wielu zró|nicowanych metodach pracy z dziemi. KSZTAATOWANIE POSTAW KsztaBtowanie postaw opiera si na gromadzeniu informacji oraz uzmysBawianiu dziecku potrzeby zdobywania wiedzy i korzystania z niej. Proces zapocztkowany w 1 klasie powi- nien by kontynuowany podczas dalszej nauki. Dziki niemu dziecko bdzie potrafiBo:  % rozwiza problem wedBug wBasnego pomysBu,  % samodzielnie si uczy i zdobywa informacje,  % korzysta z ró|nych zródeB wiedzy,  % wspóBpracowa w grupie. Etap ksztaBcenia zintegrowanego zakBada oddziaBywanie wychowawcze, majce na celu ksztaBtowanie w uczniu:  % samodzielno[ci,  % obowizkowo[ci,  % twórczego my[lenia,  % chci do pogBbiania wiedzy,  % otwarto[ci na wspóBprac,  % [wiadomo[ci wBasnych mocnych stron i zdolno[ci. 34 Edukacja matematyczna Nauczanie matematyki w klasach 1 3 zakBada przybli|enie uczniowi [wiata poj matema- tycznych i ksztaBtowanie w nim umiejtno[ci poruszania si w nim. Jednym z podstawowych zaBo|eD jest pobudzanie aktywno[ci umysBowej ucznia, logicznego i krytycznego my[lenia, samodzielnego pokonywania trudno[ci oraz dostrzegania zwizku matematyki z |yciem co- dziennym. UBo|enie tre[ci nauczania ma charakter spiralny, ka|dy powrót do danego tematu jest powtó- rzeniem, rozszerzeniem i pogBbieniem omawianego zagadnienia. Tre[ci matematyczne s podporzdkowane logice wprowadzanych poj matematycznych i nie ma konieczno[ci Bczenia ich z tematami realizowanymi w danym momencie w ramach edukacji polonistycznej, przyrodniczej, spoBecznej. Poza tym tre[ci matematyczne mog by realizowane w dowolnym momencie dnia. Oczywi[cie mo|na mówi o luznej integracji tre- [ciowej, poniewa| w edukacji matematycznej u|ywane s na przykBad liczmany zwizane z dan por roku. Zagadnienia matematyczne realizowane w klasie 1:  % stosunki przestrzenne (poBo|enie przedmiotów wzgldem siebie, wprowadzanie kie- runków, rozpoznawanie stron);  % zbiory (wyodrbnianie przedmiotów, podzbiorów, równoliczno[ zbiorów, klasyfikacja przedmiotów);  % liczby od 0 do 20 (aspekty: kardynalny, porzdkowy, monetarny, zapisywanie liczb, liczenie w przód i w tyB, porównywanie liczb);  % dodawanie i odejmowanie liczb w zakresie od 0 do 10 (liczenie na konkretach, przygo- towanie do ukBadania i rozwizywania zadaD z tre[ci), odejmowanie jako dziaBanie odwrotne do dodawania;  % równania jednodziaBaniowe z niewiadom w postaci okienka (w zakresie 10);  % figury geometryczne (koBo, trójkt, kwadrat, prostokt), symetria;  % mierzenie (centymetry), wa|enie (kilogramy), pojemno[ (litry), liczenie pienidzy, pBacenie (zBoty);  % pory roku, miesice (ich nazwy, liczba i kolejno[), dni tygodnia (ich nazwy i kolej- no[), godziny na zegarze (system dwunastogodzinny). Zagadnienia matematyczne realizowane w klasie 2:  % stosunki przestrzenne i zbiory (utrwalenie i pogBbienie wiadomo[ci zdobytych w kla- sie 1);  % liczby od 0 do 100 (aspekty: kardynalny, porzdkowy, monetarny, zapisywanie liczb, liczby parzyste i nieparzyste, liczenie w przód i w tyB po jeden i dziesitkami, porów- nywanie liczb);  % dodawanie i odejmowanie liczb od 0 do 20 z przekroczeniem progu;  % dodawanie i odejmowanie liczb od 0 do 100 bez przekroczenia progu, odejmowanie jako dziaBanie odwrotne do dodawania;  % mno|enie i dzielenie liczb w zakresie 30, dzielenie jako dziaBanie odwrotne do mno|enia; 35 EDUKACJA MATEMATYCZNA  % równania jednodziaBaniowe z niewiadom w postaci okienka (w zakresie 30);  % ukBadanie i rozwizywanie zadaD z tre[ci, zadania na porównywanie ró|nicowe, zada- nia zle sformuBowane (wyszukiwanie i poprawianie bBdów);  % figury geometryczne (koBo, trójkt, kwadrat, prostokt), kwadrat jako szczególny przy- padek prostokta;  % mierzenie (milimetr, centymetr, metr), wa|enie (gram, dekagram, kilogram), pojem- no[ (litr), liczenie pienidzy, pBacenie (zBoty);  % liczby w systemie rzymskim od I do XII;  % pory roku, miesice (liczba dni poszczególnych miesicy), dni tygodnia, czytanie i za- pisywanie dat, godziny na zegarze (system dwudziestoczterogodzinny);  % temperatura, odczytywanie temperatury na termometrze. Zagadnienia matematyczne realizowane w klasie 3:  % liczby od 0 do 1000 (aspekty: kardynalny, porzdkowy, monetarny, zapisywanie liczb, liczenie w przód i w tyB po jeden, dziesitkami, setkami, porównywanie liczb);  % dodawanie i odejmowanie liczb od 0 do 100 z przekroczeniem progu, odejmowanie jako dziaBanie odwrotne do dodawania;  % mno|enie i dzielenie liczb w zakresie 100, dzielenie jako dziaBanie odwrotne do mno|enia;  % równania jednodziaBaniowe z niewiadom w postaci okienka (w zakresie 100);  % ukBadanie i rozwizywanie zadaD z tre[ci, zadania na porównywanie ró|nicowe, zada- nia zle sformuBowane (wyszukiwanie i poprawianie bBdów);  % figury geometryczne (koBo, trójkt, kwadrat, prostokt), obliczanie obwodów tych figur w centymetrach;  % mierzenie (milimetr, centymetr, metr), wa|enie (gram, dekagram, kilogram), pojem- no[ (litr), liczenie pienidzy, pBacenie (zBoty);  % powtórzenie zagadnieD z klasy 1 i 2: stosunki przestrzenne i zbiory, symetria, figury w powikszeniu i pomniejszeniu, liczby w systemie rzymskim od I do XII, pory roku, miesice, dni tygodnia, godziny na zegarze. Jednostki tematyczne powinny by tak opracowane, aby uczeD w klasie 1, rozwizujc zada- nia, jak najkrócej siedziaB w Bawce. W pakiecie Witaj szkoBo! w klasie 1, na ka|de zagadnienie matematyczne przewidziana jest jedna strona w podrczniku z wiczeniami, w kolejnych klasach liczba ta wzrasta do dwóch stron. W poradniku metodycznym s opisane zabawy, czynno[ci praktyczne, manipulacyjne, którymi nale|y poprzedza rozwizanie zadaD w pod- rczniku z wiczeniami do matematyki. Praca z podrcznikiem powinna by niejako podsu- mowaniem danego tematu, przybli|onego wcze[niej dziecku w formie zabawy czy zaj praktycznych. W klasie 1 nauk pisania cyfr i stopniowe poznawanie pojcia liczby uczeD rozpoczyna w po- Bowie pierwszego semestru. Wprowadzajc kolejne liczby, poBo|ono nacisk na ich aspekt kardynalny i porzdkowy. Poznanie liczby zwizane jest z wykonaniem przez ucznia szeregu wiczeD, polegajcych na okre[laniu liczby elementów oraz kolejno[ci elementów w danym zbiorze. Dziecko powinno potrafi przenie[ wiczenia matematyczne na sytuacje z |ycia (po- daj mi 2 jabBka, przynie[ 3 talerze, cukier stoi na 3 póBce, wyjmij By|k z 2 szuflady). Nauka pisania liczb sprowadza si do bardzo dokBadnego wprowadzenia dziesiciu cyfr, za pomoc 36 EDUKACJA MATEMATYCZNA których zapisuje si kolejne liczby. Przybli|enie dziecku cyfr od 0 do 9 powinno uwzgldnia:  % zapis cyfry drukowanej i pisanej;  % pokaz kierunku kre[lenia ka|dej nowej cyfry;  % przygotowanie do pisania (próby kre[lenia cyfry w ró|nych sytuacjach  w powietrzu, na Bawce, na piasku, na podBodze, pisanie po [ladzie itp.);  % demonstracj zapisu cyfry w kratkach;  % próby pisania przez dzieci cyfry w kratkach ró|nej wielko[ci (zaczynajc od wikszych, z uwzgldnieniem wBa[ciwych odstpów pomidzy cyframi). Pojcie liczby nie bdzie peBne bez rozumienia liczby jako wyniku mierzenia wielko[ci ci- gBych. Ten aspekt ksztaBtowany jest ka|dorazowo, kiedy uczeD zajmuje si mierzeniem, wa- |eniem, pojemno[ci czy liczeniem pienidzy. Najtrudniejsze zagadnienia, dotyczce czasu (miesice, dni tygodnia, zegar), zaplanowane s na poBow drugiego semestru. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % orientuje si w przestrzeni, poprawnie u|ywajc okre[leD:  bli|ej ,  dalej ,  wewntrz ,  na zewntrz ,  strona prawa ,  strona lewa ,  na prawo ,  na lewo ,  na skos ,  na ,  nad ,  pod ,  obok ;  % rysuje regularne wzory i szlaczki po [ladzie;  % zauwa|a i rysuje figury w pomniejszeniu i powikszeniu, dostrzega symetri (zna pojcie symetrii);  % klasyfikuje przedmioty ze wzgldu na jedn i dwie cechy;  % ustala równoliczno[ porównywanych zbiorów bez przeliczania elementów;  % okre[la warunki dla grup przedmiotów, wyodrbnia podgrupy;  % odczytuje i zapisuje liczby od 0 do 20;  % liczy w przód i w tyB po jeden w zakresie 20;  % porównuje liczby w zakresie 20, u|ywajc okre[leD:  wiksza ,  mniejsza ,  równa , stosuje znaki: =, <, >;  % numeruje pitra, ludzi w kolejce, rzdy, wagony w pocigu, przedmioty ustawione w sze- regu (rozumie porzdkowy aspekt liczby);  % dodaje i odejmuje liczby w zakresie 10;  % wie, |e dodawanie i odejmowanie to dziaBania odwrotne (sprawdza wynik dodawania za pomoc odejmowania i odwrotnie);  % stosuje przemienno[ dodawania (wie, |e kolejno[ dodawania skBadników nie ma wpBywu na wynik);  % rozwizuje jednodziaBaniowe zadania z tre[ci, wspomagane konkretami lub rysunkami;  % rysuje ilustracje do zadaD z tre[ci;  % ukBada pytania do tre[ci zadaD;  % rozpoznaje podstawowe figury geometryczne: koBo, trójkt, kwadrat, prostokt;  % mierzy dBugo[ przedmiotów za pomoc linijki, okre[la miar w centymetrach; 37 EDUKACJA MATEMATYCZNA  % porównuje dBugo[ci, u|ywajc okre[leD:  dBu|szy ,  krótszy ,  wy|szy ,  ni|szy ;  % wa|y przedmioty, ci|ar wyra|a w kilogramach;  % porównuje wag przedmiotu, u|ywajc okre[leD:  ci|szy ,  l|ejszy ,  wa|y tyle samo ;  % odmierza pByny szklankami, objto[ wyra|a w litrach;  % rozpoznaje monety o warto[ci: 1 zBoty, 2 zBote, 5 zBotych oraz banknoty: 10 zBotych, 20 zBotych;  % zna warto[ pienidzy, potrafi dobiera monety o ni|szym nominale, aby stanowiBy warto[ monety lub banknotu, potrafi wybra monety, którymi mo|e zapBaci za dany produkt, porównuje warto[ci monet i banknotów;  % zna nazwy pór roku, miesicy, dni tygodnia i potrafi je zapisywa;  % odczytuje i zaznacza peBne godziny na zegarze w systemie dwunastogodzinnym. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci matematycznych oraz uczeD po klasie 2:  % odczytuje i zapisuje liczby od 0 do 100;  % liczy w przód i w tyB po jeden i po dziesi w zakresie 100;  % potrafi przyporzdkowa liczb do konkretnych elementów w zbiorze;  % porównuje liczby w zakresie 100, u|ywajc okre[leD:  wiksza ,  mniejsza ,  równa , stosuje znaki: =, <, >;  % wskazuje liczby parzyste i nieparzyste w zakresie 100;  % numeruje pitra, ludzi w kolejce, rzdy, wagony w pocigu, przedmioty ustawione w szeregu (rozumie porzdkowy aspekt liczby);  % dodaje i odejmuje liczby w zakresie 20 z przekroczeniem progu;  % dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 bez przekroczenia progu;  % wie, |e dodawanie i odejmowanie to dziaBania odwrotne (sprawdza wynik dodawania za pomoc odejmowania i odwrotnie);  % stosuje przemienno[ dodawania (wie, |e kolejno[ dodawania skBadników nie ma wpBy- wu na wynik);  % mno|y i dzieli liczby w zakresie 30;  % wie, |e mno|enie i dzielenie to dziaBania wzajemnie odwrotne (sprawdza wynik dziele- nia za pomoc mno|enia i odwrotnie);  % stosuje przemienno[ mno|enia (wie, |e kolejno[ mno|enia czynników nie ma wpBy- wu na wynik);  % rozwizuje Batwe równania z niewiadom w postaci okienka (wspomagane rysunkami lub konkretami);  % rozwizuje jednodziaBaniowe zadania z tre[ci (wspomagane konkretami lub rysunkami);  % rysuje ilustracje do zadaD z tre[ci;  % ukBada pytania do tre[ci zadaD;  % wskazuje i poprawia proste bBdy w tre[ci zadaD;  % rozwizuje zadania na porównywanie ró|nicowe;  % rozpoznaje figury geometryczne: koBo, trójkt, kwadrat, prostokt, rysuje je po [ladzie i samodzielnie;  % wie, |e kwadrat to szczególny przypadek prostokta;  % mierzy dBugo[ przedmiotów za pomoc linijki, miar wyra|a w centymetrach i mili- metrach; 38 EDUKACJA MATEMATYCZNA  % rozpoznaje, mierzy i rysuje odcinki, dBugo[ wyra|a w centymetrach i milimetrach;  % porównuje dBugo[ci, u|ywajc odpowiednich okre[leD i znaków;  % wa|y przedmioty, wag wyra|a w gramach, dekagramach i kilogramach (nie zamienia- jc jednostek);  % porównuje wag przedmiotu, u|ywajc okre[leD:  ci|szy ,  l|ejszy ,  wa|y tyle samo , stosuje znaki (=, <, >) pomidzy warto[ciami wagi wyra|onymi w tych samych jed- nostkach;  % próbuje szacowa ró|ne warto[ci wagi: samochód, czBowiek, piórko itp.;  % odmierza pByny (litr, póB litra, wier litra);  % wykonuje proste obliczenia, dotyczce wagi i pojemno[ci;  % rozpoznaje monety o warto[ci: 10 groszy, 20 groszy, 50 groszy, 1 zBoty, 2 zBote, 5 zBo- tych oraz banknoty: 10 zBotych, 20 zBotych, 50 zBotych, 100 zBotych;  % zna warto[ pienidzy (potrafi dobiera monety o ni|szym nominale tak, aby stanowiBy warto[ monety, czy banknotu o wy|szym nominale, potrafi wybra monety, którymi mo|e zapBaci za dany produkt, potrafi obliczy reszt, któr powinien otrzyma, pBacc za dany produkt, porównuje warto[ci monet i banknotów, u|ywajc odpowiednich sBów i znaków);  % odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII, wie w jakich przypadkach u|ywa si takich liczb (miesice, pitra);  % zna nazwy pór roku, miesicy, dni tygodnia i potrafi je zapisywa;  % czyta i zapisuje daty;  % zna liczb dni w poszczególnych miesicach;  % odczytuje i zaznacza godziny na zegarze w systemie dwudziestoczterogodzinnym;  % wykonuje proste obliczenia kalendarzowe i zegarowe;  % okre[la temperatur powietrza i ciaBa czBowieka na podstawie odczytów z termometrów. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci matematycznych oraz uczeD po klasie 3:  % odczytuje i zapisuje liczby od 0 do 1000;  % liczy w przód i w tyB po jeden, po dziesi i po sto w zakresie 1000;  % potrafi przyporzdkowa liczb do konkretnych elementów w zbiorze;  % porównuje liczby w zakresie 1000, u|ywajc okre[leD:  wiksza ,  mniejsza ,  rów- na , stosuje znaki: =, <, >;  % wskazuje liczby parzyste i nieparzyste w zakresie 1000;  % rozumie porzdkowy aspekt liczby;  % dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 z przekroczeniem progu;  % wie, |e dodawanie i odejmowanie to dziaBania odwrotne (sprawdza wynik dodawania za pomoc odejmowania i odwrotnie);  % stosuje przemienno[ dodawania (wie, |e kolejno[ dodawania skBadników nie ma wpBywu na wynik);  % mno|y i dzieli liczby w zakresie 100;  % wie, |e mno|enie i dzielenie to dziaBania wzajemnie odwrotne (sprawdza wynik dziele- nia za pomoc mno|enia i odwrotnie);  % stosuje przemienno[ mno|enia (wie, |e kolejno[ mno|enia czynników nie ma wpBy- wu na wynik); 39 EDUKACJA MATEMATYCZNA  % rozwizuje Batwe równania z niewiadom w postaci okienka, wspomagane rysunkami, schematami;  % rozwizuje jednodziaBaniowe zadania z tre[ci, wspomagane rysunkami, schematami;  % rysuje ilustracje do zadaD z tre[ci;  % ukBada pytania do tre[ci zadaD;  % wskazuje i poprawia bBdy w tre[ci zadaD;  % rozwizuje zadania na porównywanie ró|nicowe;  % oblicza obwody figur geometrycznych: trójkta, kwadratu, prostokta (miar wyra|a w centymetrach);  % mierzy dBugo[ci za pomoc metra krawieckiego, ta[my mierniczej (miar wyra|a w cen- tymetrach);  % rozwizuje zadania z tre[ci i wykonuje obliczenia dotyczce miar bez wyra|eD dwu- mianowanych;  % mierzy i rysuje odcinki o dBugo[ci wyra|onej w centymetrach i milimetrach, porównu- je ich dBugo[;  % wa|y przedmioty (wag wyra|a w gramach, dekagramach i kilogramach, nie zamienia- jc jednostek);  % szacuje wagi ró|nych przedmiotów;  % wykonuje obliczenia dotyczce wagi i pojemno[ci;  % rozpoznaje monety o warto[ci: 10 groszy, 20 groszy, 50 groszy, 1 zBoty, 2 zBote, 5 zBo- tych oraz banknoty: 10 zBotych, 20 zBotych, 50 zBotych, 100 zBotych, 200 zBotych;  % zna warto[ pienidzy (potrafi dobiera monety o ni|szym nominale, aby stanowiBy war- to[ monety lub banknotu o wy|szym nominale, potrafi wybra monety, którymi mo|e zapBaci za dany produkt, potrafi obliczy reszt, któr powinien otrzyma, pBacc za dany produkt, porównuje warto[ci monet i banknotów, u|ywajc odpowiednich okresleD i znaków);  % zna nazwy pór roku, miesicy, dni tygodnia i potrafi je zapisywa;  % czyta i zapisuje daty;  % zna liczb dni w poszczególnych miesicach;  % odczytuje i zaznacza godziny na zegarze w systemie dwudziestoczterogodzinnym;  % wykonuje obliczenia kalendarzowe i zegarowe. 40 Zajcia komputerowe Zaplanowanie pracy z komputerem uzale|nione jest od wyposa|enia szkoBy w sprzt kompu- terowy. Je|eli w sali lekcyjnej jest jeden lub kilka komputerów, zajcia mo|na przeprowa- dza codziennie. Komputer mo|e by wówczas u|ywany przy okazji wykonywania ró|nych wiczeD i zadaD. W szkoBach, w których dostp do pracowni komputerowej jest ograniczony, nale|y zorganizowa dzieciom zajcia indywidualne (minimum dwie godziny w miesicu). WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % wie, jak wyglda komputer, monitor, klawiatura, mysz;  % z pomoc nauczyciela potrafi uruchomi program;  % wie, jak nale|y siedzie przy komputerze (odpowiednia postawa, zachowanie odpo- wiedniej odlegBo[ci od monitora);  % wie, |e nie mo|na zbyt dBugo korzysta z komputera. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci obsBugi komputera oraz uczeD po klasie 2:  % korzysta z odpowiednich do jego wieku programów edukacyjnych;  % zna zagro|enia wynikajce z korzystania z komputera, internetu (nadwyr|anie wzro- ku, zBa postawa);  % pisze i odczytuje proste teksty;  % wykonuje proste rysunki;  % potrafi otworzy stron internetow swojej szkoBy. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci obsBugi komputera oraz uczeD po klasie 3:  % potrafi, w miar potrzeb, korzysta z internetu jako zródBa informacji;  % zna ró|ne adresy internetowe;  % odczytuje emotikony jako zakodowane uczucia i nastroje. 41 Wychowanie fi zyczne i higiena osobista GBównym celem wychowania fizycznego jest pobudzanie dziecka do aktywno[ci ruchowej i zaspokajanie jego naturalnej potrzeby ruchu. Zadaniem nauczyciela jest stwarzanie odpo- wiednich warunków rozwoju fizycznego i ruchowego swoim podopiecznym. Osignicie tych zamierzeD mo|e by realizowane przez zabawy i gry zespoBowe, wiczenia fizyczne rozwijaj- ce sprawno[ ruchow (szybko[, wytrzymaBo[, skoczno[, zwinno[ i siB). Zadaniem szkoBy jest równie| wyrabianie nawyków higienicznych (czysto[ odzie|y oraz ciaBa, odpowiednie zabiegi higieniczne) i zwracanie uwagi na prawidBow postaw ciaBa. UczeD powinien zna zagro|enia wynikajce z braku lub niedostatku ruchu. Niezwykle wa|- ne jest u[wiadomienie uczniom odpowiednich zachowaD polegajcych na przestrzeganiu zasad bezpieczeDstwa, zwracaniu uwagi na bezpieczeDstwo miejsca zabaw i gier, u|ywaniu przyborów sportowych zgodnie z ich przeznaczeniem. Podczas zaj ruchowych ksztaBtuje si osobowo[ dziecka. Dziki wysiBkowi uczy si ono wytrwaBo[ci w pokonywaniu trudno[ci, samokontroli wBasnych mo|liwo[ci ruchowych, zdro- wego wspóBzawodniczenia, respektowania zasad i reguB, odpowiedzialno[ci za siebie i zespóB. W czasie rywalizacji sportowej ksztaBtuje si równie| umiejtno[ przyjmowania pora|ek. Realizujc program, nale|y zwróci uwag na indywidualne potrzeby rozwojowe i predyspo- zycje ka|dego ucznia. Dobór wiczeD ruchowych powinien by uwarunkowany poziomem sprawno[ci ruchowej ka|dego dziecka jak równie| warunkami lokalowymi szkoBy. Nale|y te| pamita, aby dzieci jak najcz[ciej przebywaBy na [wie|ym powietrzu. WYMAGANIA WOBEC UCZNIA KLAS 1 3 UWZGLDNIAJCE TREZCI NAUCZANIA UczeD po klasie 1:  % maszeruje, przechodzi z chodu do biegu, zwalnia i przyspiesza bieg, biegnie na sygnaB ze startu wysokiego;  % podskakuje, skacze obunó|, jednonó| przez niskie przeszkody (np. przez woreczek);  % dba o prawidBow postaw w chodzie, biegu, siedzc w Bawce szkolnej;  % potrafi przej[ po narysowanej linii;  % stopniowo zapoznaje si z okre[leniami:  siad skrzy|ny ,  skBon ,  przysiad ,  le|enie na plecach ,  le|enie na brzuchu ;  % chwyta piBk, rzuca ni do celu i na odlegBo[, toczy po podBodze, próbuje kozBowa;  % chtnie uczestniczy w zabawach ruchowych, rozumie proste reguBy i potrafi si podpo- rzdkowa decyzjom sdziego;  % wie, |e ma wpByw na swoje zdrowie (stosowny ubiór, aktywno[ fizyczna, wBa[ciwe od|ywianie si oraz przestrzeganie higieny);  % wie, |e nie mo|e samodzielnie za|ywa leków, ani |adnych nieznanych substancji. W klasie 2 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci sportowych oraz uczeD po klasie 2:  % realizuje marszobiegi trwajce okoBo 10 minut, biega slalomem, omijajc przeszkody, skacze przez niewielkie przeszkody; 42 WYCHOWANIE FIZYCZNE I HIGIENA OSOBISTA  % skacze przez skakank, skacze obunó| i jednonó| przez przeszkody (np. przez Baweczk);  % potrafi przej[ po Baweczce, przeciga szarf wzdBu| ciaBa;  % wykonuje wiczenia wzmacniajce mi[nie brzucha i ldzwi;  % przyjmuje pozycje wyj[ciowe i ustawienia do wiczeD;  % kozBuje piBk, podaje piBk midzy partnerami, trafia maB piBk do celu;  % bierze udziaB w zawodach sportowych i stara si radzi sobie z przegran. W klasie 3 kontynuuje si doskonalenie umiejtno[ci sportowych oraz uczeD po klasie 3:  % realizuje marszobiegi trwajce okoBo 15 minut;  % wykonuje przewrót w przód;  % oburcz odbija lekk piBk sposobem górnym;  % podbija piBk stop i kolanem;  % potrafi rzuci piBk lekarsk;  % jezdzi na rowerze, wrotkach, przestrzegajc zasad bezpieczeDstwa;  % przestrzega zasad sportowej rywalizacji;  % dba o bezpieczeDstwo w czasie zaj ruchowych;  % posBuguje si przyborami sportowymi zgodnie z ich przeznaczeniem. 43 Ocenianie Aktywno[ i motywacja s czynnikami bardzo istotnymi w edukacji wczesnoszkolnej. Ak- tywno[ poznawcz dziecka mo|na rozbudzi i podtrzymywa, stosujc ró|norodne zabiegi metodyczne, u|ywane w pracy dydaktyczno-wychowawczej. W ten sposób spontaniczna motywacja poznawcza dziecka ma szans przeksztaBci si w motywacj [wiadom, czyli gotowo[ do podejmowania systematycznych wysiBków intelektualnych. Aby byBo to mo|li- we, nale|y:  % dostosowa wymagania do stopnia rozwoju i zdolno[ci uczniów;  % zorganizowa proces edukacji w taki sposób, aby ka|de dziecko do[wiadczyBo uczucia sukcesu;  % wskazywa przyczyny niepowodzeD (informacja zwrotna);  % docenia zarówno maBe, jak i wiksze sukcesy dziecka;  % koncentrowa si na osigniciach dziecka (przyczyni si to do osBabienia przekonania, |e uczymy si dla stopni);  % stosowa urozmaicone metody nauczania. Nauczyciel ma mo|liwo[ oceniania postpów dzieci w nauce:  % u|ywajc plansz edukacyjno-oceniajcych;  % stosujc inne sposoby oceny (wedBug pomysBu nauczyciela);  % informujc o zachowaniu i postpach edukacyjnych (wypeBnianie arkusza oceniajcego 3 razy w cigu roku szkolnego);  % przygotowujc dokBadn i obiektywn ocen opisow. PLANSZE EDUKACYJNO-OCENIAJCE Jednym ze sposobów oceny postpów edukacyjnych ucznia jest wprowadzenie plansz edukacyjno-oceniajcych. W cigu roku szkolnego przewidziano cztery tablice, odpowied- nio do ka|dej cz[ci podrcznika. Ka|dy uczeD otrzymuje 4 plansze, przedstawiajce inn ilustracj nawizujc do jednej z pór roku. Na planszy brakuje okre[lonej liczby elementów (brakujce elementy w postaci naklejek posiada nauczyciel). Za ka|d dobrze wykonan prac, uczeD otrzymuje od nauczy- ciela naklejk, któr powinien naklei we wBa[ciwym miejscu na planszy. W ten sposób jest nie tylko nagradzany za dobrze wykonane zadanie, ale równie| uczy si, uzupeBniajc ilustra- cje o kolejne elementy. INNE SPOSOBY OCENY I MOTYWACJI UCZNIÓW Poniewa| praca dzieci wymaga systematycznego i czstego sprawdzania, oprócz plansz oce- niajcych, nauczyciel mo|e sam, wedBug wBasnego pomysBu, nagradza wysiBki dzieci. Wa|- ne jest, aby wymagania i zasady oceniania byBy jasno okre[lone i zrozumiaBe dla uczniów. PomysBów na ciekawe i motywujce ocenianie jest wiele. Ocenia mo|na zarówno poziom 44 OCENIANIE wiedzy, zachowanie czy postaw ucznia. Nale|y pamita, aby uwzgldniajc wysiBki i mo- tywacj dziecka, podkre[la dobre zachowanie ucznia. Jednym z pomysBów na zainteresowanie ucznia ksi|k s  BaDcuszki czytelnicze . Mog one mie posta maBych szablonów w ksztaBcie ksi|eczek przyczepianych na tablic w kla- sie lub nawleczonych na wst|eczk, oddzielonych od siebie na przykBad makaronem lub koralikiem. Na szablonie wpisuje si tytuB oraz imi i nazwisko autora lektury. Ka|dy uczeD, który chce doBczy kolejn lektur do BaDcuszka, zobowizany jest zachci innych do jej przeczytania. Zasady funkcjonowania BaDcuszka mog ulega zmianom. Mo|na na przykBad zamiast ustnej zachty do przeczytania ksi|ki, zaproponowa dzieciom wykonanie rysunku lub napisanie pracy na temat danej lektury. Na rozmowy o ksi|ce nale|y wygospodarowa czas, który z pewno[ci nie bdzie czasem straconym. Nagrody za dobrze wykonane zadania mog mie ró|ne tytuBy: Zdobywcy kosmosu, Piraci CiepBych Mórz, Drzewka mdro[ci. Zabawa polega na uzupeBnianiu obrazka. Umieszczane na planszy naklejki ró|ni si w zale|no[ci od stopnia trudno[ci rozwizywanego zadania. Taka forma oceniania jest niezwykle chtnie podejmowana przez dzieci i motywowuje je do nauki i wysiBku. Zabaw dotyczc wiczeD w poprawnym pisaniu ortograficznym mo|na nazwa Ortogra- ficzn d|ungl. PolegaBaby ona na jak najszybszym dotarciu do chatki murzyDskiej stojcej na samym koDcu drogi prowadzcej przez d|ungl. Dzieci poruszaj si po specjalnej mapie zawieszonej w klasie. Za ka|dym razem przesuwaj si o tyle oczek, ile punktów uzyskaBy za dane wiczenie. Na mapie mogByby by umieszczone pola szansy i inne niespodzianki. Wewntrzklasowy system oceniania jest potrzebny. Nale|y mie ciekawy pomysB, aby zain- teresowa nim dzieci. Ocenia mo|na wBa[ciwie ka|dy element edukacji. Nale|y jednak uni- ka jednoczesnego oceniania zbyt wielu aspektów, aby dziecko nie zagubiBo si w gszczu zabaw i plakatów, a w efekcie nie straciBo motywacji do dalszej nauki. INFORMACJA O ZACHOWANIU I POSTPACH EDUKACYJNYCH UCZNIA Ka|dy arkusz oceniajcy sBu|y nauczycielowi i rodzicom, pomaga oceni poziom edukacyjny i zachowanie dziecka. Informacja o zachowaniu i postpach edukacyjnych ucznia uwzgldnia:  % w arkuszu ogólnym: zachowanie ucznia, sprawno[ manualn i ruchow, umiejtno[ci ogólne;  % w arkuszu szczegóBowym: umiejtno[ci z zakresu edukacji polonistycznej i matema- tycznej. W obu arkuszach wyszczególnione s umiejtno[ci, które dziecko powinno opanowa. Jed- nocze[nie w arkuszu ogólnym podane s umiejtno[ci niezmienne, które dziecko powinno wyksztaBci w sobie w trakcie trzech lat nauki. Nauczyciel wypeBniajc arkusz, wpisuje in- formacje na temat tego, które umiejtno[ci dziecko opanowaBo sBabo, zadowalajco, a które bardzo dobrze. Dziki temu, |e po raz pierwszy arkusz zostaje wypeBniony po prawie dwóch i póB miesicach nauki, nauczyciel mo|e zaplanowa prac z dzieckiem tak, aby poBo|y 45 OCENIANIE nacisk na ksztaBcenie umiejtno[ci, których uczeD nie opanowaB w dostatecznym stopniu. W rubryce  wskazówki nauczyciela mog znalez si zarówno umiejtno[ci zdiagnozowa- ne jako  sBabe , jak i te, które oceniono bardzo dobrze, mog si równie| znalez wskazówki dotyczce tego, które wiczenia nale|y stosowa, aby dan umiejtno[ stymulowa. Taki arkusz przekazany rodzicowi daje mo|liwo[ poBczenia wysiBków szkoBy i domu we wspie- raniu rozwoju dziecka. WypeBniajc arkusz wielokrotnie w trakcie trzech lat nauki, mo|na [ledzi, jak u dziecka rozwijaj si poszczególne umiejtno[ci (mo|na wychwyci spowol- nienia i przyspieszenia rozwoju ucznia). Arkusz szczegóBowy uwzgldnia podstawowe umiejtno[ci polonistyczne i matematyczne, które uczeD powinieD zdoby w cigu roku. Dlatego arkusz szczegóBowy zostaB opracowany oddzielnie do 1, 2 i 3 klasy szkoBy podstawowej. Zaleca si, |eby byB on wypeBniany z tak sam czstotliwo[ci jak arkusz ogólny. 46 Arkusze oceniajce ARKUSZ OGÓLNY UCZNIA KLAS 1 3 Imi i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & .....................& & & & & & & & & . Postrzeganie przez nauczyciela Aktywno[ci ucznia Wskazówki nauczyciela 12 3 4 5 ZACHOWANIE Wykonuje czynno[ci samoobsBugowe. Przestrzega higieny. WspóBdziaBa w zespole podczas zabawy i pracy. Inicjuje zabaw i prac w grupie. Wyra|a gotowo[ do niesienia pomocy. Przestrzega zasad bezpiecznej zabawy i pracy. Postpuje zgodnie z zasadami i normami uzgodnionymi w zespole klasowym. Panuje nad swoimi emocjami. 47 sBabo zadowalajco bardzo dobrze ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Przygotowuje si do zaj. Stosuje si do poleceD nauczyciela. Koncentruje si na wykonywanym zadaniu. Utrzymuje porzdek w miejscu pracy. {yczliwie i przyjaznie odnosi si do innych dzieci. Z szacunkiem odnosi si do dorosBych. Wywizuje si ze swoich obowizków. Anga|uje si w dziaBalno[ na rzecz klasy. Szanuje swoj wBasno[. Szanuje cudz wBasno[. SPRAWNOZ MANUALNA, RUCHOWA Zachowuje prawidBow postaw, siedzc w Bawce. Anga|uje si w zajcia ruchowe. 48 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Realizuje ró|ne formy ruchu (skoki, taDce, plsy), równie| przy muzyce. DokBadnie i sprawnie wykonuje wiczenia fizyczne. WspóBpracuje w czasie zabaw i gier zespoBowych. Stosuje si do zasad poznanych zabaw i gier sportowych. Przestrzega zasad rywalizacji sportowej. Chtnie podejmuje prace wymagajce precyzji i dokBadno[ci. UMIEJTNOZCI OGÓLNE Umie opisa |ycie w poznanych ekosystemach. Zna ro[liny i zwierzta charakterystyczne dla omawianych ekosystemów. Jest [wiadomy potrzeby ochrony [rodowiska. Wie, |e nale|y dba o zdrowie. Zapamituje przekazywane na lekcji informacje. Wyszukuje potrzebnych informacji w odpowiednich zródBach. 49 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Anga|uje si w obserwacje, do[wiadczenia przyrodnicze i pogodowe. FormuBuje proste wnioski wynikajce z do[wiadczeD i obserwacji. Posiada praktyczne umiejtno[ci zwizane z bezpieczeDstwem wBasnym i innych. Planuje kolejne czynno[ci przy podejmowaniu dziaBaD praktycznych. Anga|uje si w prace plastyczne: malowanie, rysowanie, wyklejanie, lepienie. Zwraca uwag na efekt koDcowy prac plastycznych i technicznych. Organizuje swoje miejsce pracy. Wykazuje twórcz postaw podczas wykonywania zadaD praktycznych. 50 ARKUSZE OCENIAJCE ARKUSZ SZCZEGÓAOWY UCZNIA KLASY 1 Imi i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & .....................& & & & & & & & & . Postrzeganie przez nauczyciela Aktywno[ci ucznia Wskazówki nauczyciela 12 3 4 5 EDUKACJA POLONISTYCZNA Komunikuje swoje potrzeby, odczucia, spostrze|enia. Swobodnie wypowiada si na zajciach. Omawia ilustracje. Opowiada historyjki obrazkowe. Anga|uje si w scenki dramowe. Uczy si tekstu na pami. Rozumie polecenia. Dzieli wyraz na sylaby. Dzieli wyraz na gBoski. 51 sBabo zadowalajco bardzo dobrze ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Poprawnie wymawia gBoski. Kre[li linie i figury literopodobne. Pisze starannie i czytelnie. Zna wprowadzone litery. Poprawnie Bczy litery w wyrazach. Przepisuje wyrazy i zdania. Pisze ze sBuchu wyrazy i zdania. Pisze z pamici wyrazy i zdania. Czyta samodzielnie opracowany tekst. Czyta samodzielnie nowy tekst. Rozumie przeczytany tekst. Odczytuje uproszczone rysunki, znaki, napisy, symbole. Rozumie okre[lenia:  wyraz ,  zdanie ,  gBoska ,  litera . Interesuje si czytaniem. 52 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 EDUKACJA MATEMATYCZNA Orientuje si w przestrzeni. Wyodrbnia zbiory, podzbiory, klasyfikuje przedmioty. Odczytuje, zapisuje i porównuje liczby od 0 do 20. Dodaje i odejmuje liczby od 0 do 10. Sprawdza dodawanie za pomoc odejmowania i odwrotnie. Rozwizuje proste zadania tekstowe. Rozpoznaje figury geometryczne: koBo, trójkt, prostokt, kwadrat. Mierzy linijk dBugo[ci od 0 do 20 centymetrów. Rozpoznaje monety: 1 zBoty, 2 zBote, 5 zBotych i banknoty: 10 zBotych, 20 zBotych. Wykonuje proste obliczenia pieni|ne. Zna i zapisuje nazwy dni tygodnia, pór roku, miesicy. Rozpoznaje peBne godziny na zegarze w systemie dwunastogodzinnym. 53 ARKUSZE OCENIAJCE ARKUSZ SZCZEGÓAOWY UCZNIA KLASY 2 Imi i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & .....................& & & & & & & & & . Postrzeganie przez nauczyciela Aktywno[ci ucznia Wskazówki nauczyciela 12 3 4 5 EDUKACJA POLONISTYCZNA Komunikuje swoje potrzeby, odczucia, spostrze|enia. Swobodnie wypowiada si na zajciach. Rozumie polecenia. Omawia i opowiada historyjki obrazkowe, wyszukuje w nich boha- terów, okre[la kolejno[ wydarzeD. Anga|uje si w scenki dramowe. Mówi z pamici teksty, odpowiednio intonujc. Sprawnie dokonuje analizy oraz syntezy gBoskowej i sylabowej. Pisze starannie, czytelnie i ksztaBtnie. Poprawnie przepisuje zdania oraz pisze krótkie teksty z pamici i ze sBuchu. 54 sBabo zadowalajco bardzo dobrze ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Dba o poprawno[ ortograficzn. Pisze samodzielnie kilkuzdaniow wypowiedz. Samodzielnie i poprawnie zapisuje proste wypowiedzi pisemne: opis, list, |yczenia. Czyta pBynnie opracowany tekst. Czyta poprawnie nowy tekst. Rozumie przeczytany tekst i wyszukuje w nim potrzebne informacje. Odczytuje uproszczone rysunki, znaki, napisy, symbole. UkBada wyrazy w kolejno[ci alfabetycznej. Wskazuje rodzaje zdaD. Poprawnie grupuje wyrazy wedBug okre[lonego kryterium. Rozumie okre[lenia:  wyraz ,  zdanie ,  gBoska ,  litera . Przejawia potrzeb kontaktu z literatur. 55 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 EDUKACJA MATEMATYCZNA Wyodrbnia zbiory, podzbiory, cz[ wspóln zbiorów, klasyfikuje przedmioty. Odczytuje, zapisuje i porównuje liczby od 0 do 100. Dodaje i odejmuje liczby od 0 do 20 z przekroczeniem progu. Dodaje i odejmuje liczby od 0 do 100 bez przekroczenia progu. Sprawdza dodawanie za pomoc odejmowania i odwrotnie. Mno|y i dzieli liczby w zakresie 30. Wie, |e mno|enie i dzielenie to dziaBania wzajemnie odwrotne. Stosuje przemienno[ dodawania i mno|enia. Rozwizuje jednodziaBaniowe zadania tekstowe. Rozwizuje Batwe równania z niewiadom w postaci okienka. Rozwizuje zadania na porównywanie ró|nicowe. Wskazuje i poprawia proste bBdy w tre[ci zadaD, ukBada pytania do zadaD. 56 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Rozpoznaje i rysuje odcinki oraz figury geometryczne: koBo, trójkt, prostokt, kwadrat. Mierzy dBugo[ci przedmiotów za pomoc linijki, wyra|a miar w centymetrach i milimetrach, wie co oznacza miara w metrach. Wyra|a wag przedmiotów w gramach, dekagramach i kilogramach, porównuje wag. Odmierza pByny, u|ywajc poj:  litr ,  póB litra ,  wier litra . Wykonuje proste obliczenia dotyczce wagi i pojemno[ci. Rozpoznaje wszystkie monety i banknoty: 10 zBotych, 20 zBotych, 50 zBotych, 100 zBotych. Wykonuje proste obliczenia pieni|ne. Odczytuje i zaznacza godziny na zegarze w systemie dwudziestoczterogodzinnym. Odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII. Czyta i zapisuje daty, zna liczb dni poszczególnych miesicy. Wykonuje proste obliczenia kalendarzowe i zegarowe. Okre[la temperatur powietrza i ciaBa czBowieka na podstawie odczytów z termometrów. 57 ARKUSZE OCENIAJCE ARKUSZ SZCZEGÓAOWY UCZNIA KLASY 3 Imi i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & .....................& & & & & & & & & . Postrzeganie przez nauczyciela Aktywno[ci ucznia Wskazówki nauczyciela 12 3 4 5 EDUKACJA POLONISTYCZNA Dobiera wBa[ciwe formy komunikowania si w ró|nych sytuacjach. Wypowiada si na zajciach swobodnie i poprawnie pod wzgldem skBadniowym. Analizuje i ocenia postpowanie bohaterów omawianych tekstów oraz historyjek obrazkowych. Okre[la miejsce i czas akcji utworu. W sposób ekspresyjny wyra|a tre[ utworu  scenki dramowe. Mówi z pamici teksty, odpowiednio intonujc. Sprawnie dokonuje analizy oraz syntezy gBoskowej i sylabowej. Pisze starannie i ksztaBtnie. Poprawnie przepisuje zdania, pisze krótkie teksty z pamici i ze sBuchu. 58 sBabo zadowalajco bardzo dobrze ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Dba o poprawno[ ortograficzn i interpunkcyjn. Gromadzi sBownictwo na podany temat. Pisze samodzielnie kilkuzdaniow wypowiedz. Samodzielnie i poprawnie zapisuje proste wypowiedzi pisemne: krótkie opowiadanie, zaproszenie. Pisze twórcze teksty (ukBada dalszy cig tekstu). Czyta pBynnie i wyrazi[cie opracowany tekst. Czyta poprawnie nowy tekst. Rozumie przeczytany tekst i wyszukuje w nim potrzebne informacje. Odró|nia teksty literackie: wiersz, opowiadanie, ba[D, legend. Odczytuje uproszczone rysunki, znaki, napisy, symbole. Nazywa i przeksztaBca zdania. Rozwija zdania. Poprawnie grupuje wyrazy wedBug okre[lonego kryterium. 59 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Rozumie okre[lenia:  wyraz ,  zdanie ,  gBoska ,  litera . Przejawia potrzeb kontaktu z literatur. EDUKACJA MATEMATYCZNA Odczytuje, zapisuje i porównuje liczby od 0 do 1000. Wskazuje liczby parzyste i nieparzyste. Dodaje i odejmuje liczby od 0 do 100 z przekroczeniem progu. Sprawdza dodawanie za pomoc odejmowania i odwrotnie. Mno|y i dzieli liczby w zakresie 100. Wie, |e mno|enie i dzielenie to dziaBania wzajemnie odwrotne. Stosuje przemienno[ dodawania i mno|enia. Rozwizuje zadania tekstowe. Rozwizuje równania z niewiadom w postaci okienka. Rozwizuje zadania na porównywanie ró|nicowe. 60 ARKUSZE OCENIAJCE 12 3 4 5 Wskazuje i poprawia proste bBdy w tre[ci zadaD, ukBada pytania do zadaD. Oblicza obwody figur geometrycz- nych: trójkta, kwadratu, prostokta, dBugo[ wyra|a w centymetrach. Mierzy, rysuje i porównuje odcinki, dBugo[ wyra|a w centymetrach i milimetrach. Wykonuje obliczenia dotyczce miar bez wyra|eD dwumianowanych. Wa|y przedmioty, okre[lajc ich ci|ar w gramach, dekagramach i kilogramach, szacuje i porównuje wag. Wykonuje obliczenia dotyczce wagi i pojemno[ci. Rozpoznaje wszystkie monety i banknoty. Wykonuje obliczenia pieni|ne. Odczytuje i zaznacza godziny na zegarze w systemie dwudzie- stoczterogodzinnym. Odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII. Czyta i zapisuje daty, zna liczb dni poszczególnych miesicy. Wykonuje obliczenia kalendarzowe i zegarowe. 61 Ocena opisowa Karta oceny opisowej sporzdzona przez nauczyciela powinna by przedstawiana rodzi- com raz w semestrze. Wskazane s równie| regularne spotkania z nauczycielem, w trakcie których rodzic mo|e pozna potrzeby rozwojowe dziecka, jego aktualne osignicia i ewen- tualne trudno[ci. Poniewa| nauczyciel na pewno bdzie miaB w swojej klasie uczniów sBabszych lub majcych trudno[ci w uczeniu si, musi pamita, aby w ich ocenie kierowa si serdeczno[ci. Na- uczyciel sporzdzajc ocen opisow, zna trudno[ci ka|dego ucznia i mo|e podj dziaBania, które poprzez indywidualn prac mo|na nadrabia, aby rozwijaBo si ono zgodnie ze swo- imi predyspozycjami. Systematyczne i wnikliwe sporzdzanie ocen opisowych, umo|liwia [ledzenie rozwoju po- stpów ucznia zarówno przez nauczyciela, jak i przez rodziców. Daj one obraz zdobytych przez ucznia umiejtno[ci i wiadomo[ci. W razie zmiany szkoBy lub nauczyciela informacje zawarte w ocenach opisowych, mog okaza si bardzo pomocne w dalszej nauce. 62

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Program Edukacja POLSKA
Program Nauczania
Program nauczania klasy 4 6 SP (DKW 4014 59?)
Program nauczania matematyki gimnazjum
program nauczania informatyki podstawówka i gimnazjum
Program nauczania
Ludzkie ścieżki kompleksowy program nauczania etyki
program nauczania biologia zp
Program nauczania30554
Program nauczania KO IV VI SP 2010
M Miszczynski Program nauczania

więcej podobnych podstron