2640092154

ŚREDNIOWIECZE

1.    ŚREDNIOWIECZE- najdłuższa epoka, trwa aż dziesięć wieków. Przyjmuje się, że data początku średniowiecza to 476r.- upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, a za datę zakończenia tej epoki umownie przyjmuje się trzy warianty: odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, wynalezienie druku, a także zdobycie Konstantynopola przez Turków. W średniowieczu szerzono chrześcijaństwo. Polska uzyskała chrzest w 966r. wzmacniając swoje znaczenie na arenie międzynarodowej. Średniowiecze to czas. w którym powstają pierwsze utwory poetyckie, świadczące o rozwoju polszczyzny, ale także o niezwykłym wykształceniu ich autorów. W tej epoce większość utworów jest anonimowych, ponieważ popularne było stwierdzenie, że człowiek dążący do zbawienia nie powinien pragnąc sławy i być w tym próżnym.

2.    TEOCENTRYZM- podporządkowanie wszystkich spraw ludzkich Bogu. Przekonanie, że Bóg jest przyczyną sprawczą, ośrodkiem i celem, do którego zmierza wszystko, co istnieje. Nadaje On zatem sens zarówno dziejom świata, jak i życiu pojedynczego człowieka. W średniowieczu wszelkie sprawy materialne i zagadnienia intelektualne, normy i wartości starano się podporządkować Bogu i religii chrześcijańskiej.

3.    UNIWERSALIZM- dążenie do ujednolicenia (jedna religia, jeden język, jeden ośrodek władzy, któremu wszystkie państwa są podporządkowane).

4.    „Bogurodzica"- w polskiej kulturze utwór ten miał szczególne znaczenie, daleko wykraczające poza pierwotną funkcję pieśni religijnej, katechetycznej. Bogurodzica odgrywała rolę hymnu państwowego i koronacyjnego, zagrzewała do walki polskie rycerstwo. Już w XV w.

Kronikarz Jan Długosz nazywał ją pieśnią ojczystą- pątrium carmen. Bogurodzica powstała jako ozdobnik- uzupełnienie do greckich słów KYRIE ELEISON („Panie zmiłuj się"), używanych w liturgii- prawdopodobnie w drugiej połowie XIII lub w początkach XIV wieku. Najstarszy zachowany zapis pieśni pochodzi z 1407 roku i zawiera dwie zwrotki z nutami, późniejsze rękopisy dodały kolejnych 20 zwrotek, co świadczy o ogromnej popularności Bogurodzicy. Pierwodruk pieśni ukazał się w 1506r. w statucie Jana Łaskiego.

5.    PIEŚŃ RELIGIJNA- wywodzi się z najdawniejszej tradycji antycznej, gdy utwór liryczny był związany z obrzędami religijnymi i wykonywany przy wtórze muzyki i tańca Cechą pieśni religijnej jest: rrwlićźORŚś. czyli melodyjność, śpiewność, którą osiąga się poprzez budowę stroficzną, rytmizację tekstu (różnego rodzaju powtórzenia np. refren, anafora), nieskomplikowaną budowę zdań. Tematem średniowiecznych pieśni religijnych tworzonych w językach narodowych

była ..teologia na co dzień"- treści doktryny religijnej ważne dla funkcjonowania wspólnoty. Były one przekazywane językiem prostym, zrozumiałym dla ogółu wiernych.

6.    Deesis używa się do nazwania motywu, który po raz pierwszy użyty został na wschodzie (ok. VI/VII stulecia) i wkrótce rozprzestrzenił się na całą średniowieczną Europę.

Istotą tego toposu jest trzyczęściowe przedstawienie osób świętych. W centrum znajduje się siedzący na tronie Chrystus - Pantokrator (Pan całego stworzenia), a obok niego stoją Matka Boska oraz św. Jan Chrzciciel.

7.    „Lament Świętokrzyski" przedstawia wizerunek Matki Boskiej, która jest całkowicie ludzka i rozpacza po stracie swojego jedynego dziecka. Kobieta prosi ludzi, aby ją wysłuchali oraz jej współczuli.

8.    „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią"- utwór groteskowy, który pokazuje śmierć właśnie na ten sam sposób, jednocześnie pojawia się w tym utworze motyw dance macabre- tańcząca śmierci (ta śmierć traktuje wszystkich jednakowo niezależnie od posiadanego majątku, sławy, czy pochodzenia).

9.    Średniowiecze ma wzorce osobowe, pojawiające się w literaturze. Jest nim chrześcijański władca (Bolesław Chrobry. Legenda o krółu Arturze), rycerz (Tristan z „Dziejów Tristana i Izoldy" oraz Roland) oraz święty asceta (Legenda o św. Aleksym). Każdy z tych wzorców znalazł odzwierciedlenie w popularnych utworach.