4737424687

Inm.it 1.

1‘orównsj

Wacława

Wacław Potocki Wojna chocimska (fragmenty)

Ani mnie ust natura formowała z miodu,

Ani też tam oracyj trzeba i wywodu,

Gdzie Bóg. Ojczyzna i Pan swoje składy .jwiętc W archiwie piersi waszych chowają zamknięte.

Dziś wam sie Bóg swej chwały, dziś ołtarzów zwier/a; Nowego, któro stwierdził krwią własną, przymierza;

Wam Ojczyzno, rodzico, krewne, dzieci małe,

Płeć niewojtihfWł. dziewki oddaje dojżralc.

Teżby miały ku żądzy psiej pogańskiej juchy W opłakanej niowoli rodzić Tatarczuchy’

Wam ubogich poddanych chrześcijańskie gminy. Ojczysto na ostatek ściany i kominy Pokazuje z daleka matka u trapiona;

Pod wasze sio z tym wszytkim dziś kryje ramiona,

Do was obie wyciąga ręce wolność złota.

Niech Się sarn w swych poganin obierzach' umoto' W te ręco król ozdoby swej dostojnej skroni,

Kiedy mu hardy Osman śmie posiagnąć do niej.

Por uczą. z których je ma; nadzieje me traci.

Że tyran postę/nego’ sowicie przypłaci.

Jo uniżone Bogu czynię dzięki, ze mi

Dał żyć na niskiej do dnia dzisiejszego ziemi;

Dal na tym stanąć miejscu, skąd jeżeli żywo Wrócę, czeko mnie żyzne wiocznej sławy żniwo.

Więc. o kawalerowie, w których serce żywe I krew igra, przyczyny mając sprawiedliwe Tak koniecznei potrzeby, Litwa i Polanic,

Osiądźcie Turkom karki i nastąpcie no nie’

Niechaj was to nio stracha, mech oczu me mydli.

Że się poganin upstrzy, uzłoci. uskrzydli.

Namioty, słonie, muły. wielbłądy i osły.

To nie bija; stąd serca przodkom waszym rosły Do szczęśliwych tryumfów; i mięso i pierze.

Lubią sławę i złoto przy słowie żołnierza.

Mało co tam wojennych; dziady, kupce, źydy. Martouzy^{1 2} postroili I dali .m dzidy;

Co człek, to tam rzemieślnik; cień ich tylko ma tu Osman; koidy zostawił serce u warstatu. |...|

Tedy do tak nikczomnej marnej szewskiej smoły.

Sarmatów będę równał! Naród, który i szkoły Marsowej pierwsze przodki, stare dziady liczy.

Który wprzód w szabli niźli w zagonach dziedziczy.

Którym Chrobry Bolesław, gdy Rusina zeprze,

Żelazne za granicę postawił na Dnieprze;

Gdy Niemca, co w fortecach i w swej ufał strzelbie,

Takież kazał kolumny kopać i na Elbie, lylą tedy tryumfów ozdobione dłonie,

Tyla nieprzyjacielskiej krwie kurzące bronie,

Skorośmy niespokojne skrócili sąsiady.

Podnieśmy na Turczyna, z którym dziś do zwady Pierwszy raz przychodzimy; [...)

a mężnym bohatyrska cnota Niechaj do wiecznej sławy pootwiera wrota A ty, o wielkt Boże! który jednym słowem Wodzisz wojsk miliony, przeto ohozowem Panem się słusznie zowiesz; ty sadzasz na trony,

Ty królom z głów niewdzięcznych odbierasz korony.

Pokaż swoję moc w naszej niedołędze lichej,

Zepchni nieprzyjacioły swoje dzisia z pychy.

Oni liczbie tak wielkiei, wozom, koniom, a my W tobie tylko, jedyny Boże nasz. ufamy.

Wfcdaw Potocki, Mtyia ctocimste

?akbd MaroóoW)- im OrwMstoch. De Agattni Pok³a. Wrocław - Warszawa 2003

Henryk Sienkiewicz Potop (fragmenty)

Ale Sapieha odsyłał listy boz odpowiedzi; mówiono natomiast, że się licytuje, sprzedaje, co może, srebra przetapia na monetę, stada za gotowy grosz oddaje, makaty i kobierce nawet Żydom zastawia, majętności wydzierżawia, a wojska ściąga. Hetman |Radziwitf, zdrajca ojczyzny] wierzyć początkowo nie chciał, by ktoś bez wahania całą swoją fortunę na ołtarz ojczyzny rzucał.

M

Byl to człowiek już w wieku poważnym, średniej tuszy, o twarzy nie pięknej, ale rozumnej i dobrotliwej. Wąsy miał już siwe, równo nad górną wargą przystrzyżone, i takąż niewielką bródkę, co czyniło go podobnym do cudzoziemca, choć się po polsku ubierał. Jakkolwiek wielu dziełami wojennymi wsławiony, wygląda! więcej rva statystę³ niż na wojownika, ci, którzy go bliżej znali, mówili też, że w obliczu pana wojewody Minerwa nad Marsem przemaga. Ale obok Minerwy < Marsa była w tuj twarzy rzadsza w owych czasach ozdoba, to jest uczciwość, która z duszy płynąc, odbijała się w oczach jak światło słońca w wodzie. Na pierwszy rzut oka poznali, że byl to mąż zacny i sprawiedliwy.

(...] Wyprawiał sobie pan Sapieha co dzień uczty, w czasie których krążyły gęsto kielichy, miał bowiem ów zacny obywatel i niepospolity v.‘ojownik tę przywarę, iż wesołą kompanię i brząkanie szkłem nad wszystko nawidzih, często nawet służby dla uciechy zaniedbując. Dzienną natomiast przezornością wieczorną folgę³ wynagradzał. Do zachodu słońca pracował szczerze, wysyłał podjazdy, ekspediował listy, sam objeżdża! straże, sam przesłuchiwał schwytanych języków⁷, natomiast z pierwszą gwiazdą często i skrzypki odzywały się w jego kwaterze. A gdy raz się rozochocił, to już na wszystko pozwalał {...J. Byli tacy oficei owie, którzy i bez dozoru hetmańskiego służbę pełnili, ale niektórzy zaniedbywali się wieczorami siodzu, jako zwyczajnie żołnierze, ręki żelaznej nad sobą nieezujący.

Nic omieszkał korzystać z tego nieprzyjaciół (Szwedzi|.

|.„) Sapieha, choć geniuszem nie dorównał innym, który choć czasem pobłądził, przecie poczciwością wystrzelił nad wsżystkie panięta⁶ tej Rzeczypospolitej, w wierności nigdy się nio zawahał, poświęcił bez chwili namysłu cała fortunę i od początku wojny piersi za swego monarchę t swój kraj nadstawiał.

*

Henryk Sienkiewicz. Pctop, Świat Książka. Warszawa 2003.

1

- ***** -

2

*    łWynf - pUr.jkt ’ AMróWr-iutil.

3

   oaptKfttici

tu fifKa³/